Moja przygoda z projektem „Dentysta w Afryce” zaczęła się w 2016. W marcu, tuż po zakończeniu stażu, wyjechałam na 3 miesiące do Kamerunu. Było to moje pierwsze spotkanie z Afryką i pracą w trudnych, misyjnych warunkach. Wtedy też złapałam afrykańskiego bakcyla i wyjeżdżając z Abong-Mbang od siostry Nazariuszy, wiedziałam, że do Afryki powrócę.

 

Pomyślny los sprawił, że w styczniu tego roku znów wylądowałam na afrykańskiej ziemi. Tym razem, we współpracy z Diecezją Tarnowską wyjechałam do Republiki Środkowoafrykańskiej. Pracowałam w prowadzonym przez diecezję szpitalu w Bagandou, gdzie rok temu został uruchomiony gabinet dentystyczny przez dr Konrada Rylskiego. Przez trzy miesiące przebadałam 881 osób, usunęłam 582 zęby a w 20 założyłam wypełnienia. Taka statystyka wyraźnie pokazuje jak bardzo dentyści są Afryce potrzebni.
 

Powierzchnia RŚA jest dwa razy większa od Polski. Tak duży obszar jest zamieszkany przez 5,5 mln ludzi. Możliwość poróżowania jest bardzo ograniczona (większość dróg jest bita i dziurawa, tylko kilka głównych pokryte jest asfaltem), a dentystę można znaleźć wyłącznie w stolicy kraju –Bangui. Jeśli spojrzymy na mapę RŚA szybko dochodzimy do wniosku, że większość mieszkańców nigdy w życiu dentysty nie spotkała. Dla biednych mieszkańców wiosek i Pigmejów koszty podróży są nieosiągalne.

 

Można śmiało powiedzieć, że opieka stomatologiczna nie istnieje. Tutaj nadal pacjenci umierają z powodu zakażeń zębopochodnych i niestety nie są to rzadkie wyjątki. Dlatego najważniejsza jest praca u podstaw: uświadamianie z zakresu higieny jamy ustnej, profilaktyki przeciwpróchnicowej, konieczności kontroli stanu uzębienia, szkolenie podstawowego personelu medycznego, przeglądy profilaktyczne dzieci i młodzieży, nauka korzystania ze szczoteczki i pasty do zębów. Pacjenci przychodzą do gabinetu najczęściej z bólem, nie są świadomi potrzeby leczenia próchnicy. Muszę zaznaczyć, że nie jest to ból kilkudniowy, tylko kilkumiesięczny a często trwający 2-4 lata. Przewlekłe stany zapalne prowadzą do zewnątrzustnych przetok ropnych, które są leczone wyłącznie antybiotykami i lekami przeciwzapalnymi bez usuwania przyczyny. Takich pacjentów miałam kilku.

 

Dlatego tak ważne są dla mnie wyjazdy na wioski. Przez trzy miesiące udało mi się odwiedzić 21 miejscowości. Wyjeżdżaliśmy rano, jechaliśmy 1,5-2h mimo że były to miejsca oddalone od Bagandou o 30-40km –tak trudno przejezdne były drogi (dziurawe mostki,wyżłobione przez wodę wyboje, prom który przewoził samochody siłą ludzkich rąk, czasem przeprawialiśmy się pirogą, a do wioski pigmejskiej Pelengombe szliśmy godzinę przez dżunglę). Musieliśmy zabrać ze sobą wszystkie sterylne narzędzia, znieczulenia, strzykawki, igły, leki, rękawiczki, szczoteczki, pasty a nawet krzesła i stół. Czasem nasz ekwipunek był niewystarczający. W wiosce Scad pacjentów było tak wielu, że po 6 godzinach zabrakło sterylnych narzędzi i znieczuleń. Usunęłam tego dnia 50 zębów, a za mną czekało jeszcze 30 osób. Trudno w takiej chwili odmówić pomocy, ale niestety musieliśmy zaproponować przyjazd do gabinetu.

Już pierwszego dnia pracy wybrałam się do pigmejskiej wioski Ngoundou. Naszą wizytę zaczęliśmy od wspólnego mycia zębów. Wiele osób nie wiedziało jak trzymać szczoteczkę, jak jej użyć. Po raz pierwszy w życiu mieli z tym do czynienia. Pigmeje mają swoje własne metody higieny, które stosują od pokoleń. Za szczoteczkę służy kawałek pozbawionego kory korzenia rośliny o właściwościach antybakteryjnych, zapachem przypominający nasz chrzan/czosnek.

 

Po myciu zębów przebadałam wszystkich chętnych. Następnego dnia, ku mojemu zaskoczeniu, kilkanaście osób przyszło do szpitala. Okazało się, że biały diabeł nie jest taki strasznyJ To był bardzo obiecujący początek. Później wspólne mycie zębów stało się stałym punktem programu w każdej pigmejskiej wiosce. Podczas mojego pobytu w Bagandou dotarł kontener z Polski. Dzięki akcji „Kup pan szczotkę!” mogłam zabrać na wioski setki past i szczoteczek. Dostali je pacjenci w Scad, Moboma, Gbokoulu a także dzieci ze szkoły w Ngouma, gdzie opowiadaliśmy o prawidłowym myciu zębów. Wielkie dzięki dla darczyńców Fundacji Redemptoris Missio za ich serce i chęć pomocy.

Po trzech miesiącach pracy w Bagandou wyruszyłam w długą podróż do Kamerunu. Przez stolicę Bangui udałam się przez piękną sawannę na północ RŚA do Bouar. Odwiedziłam siostry Pasterzanki, seminarium mniejsze w Yole prowadzone przez księży z Tarnowa, a także powstałą w tym roku pierwszą w RŚA szkołę muzyczną. Później przekroczyłam granicę w Garoua –Boulai i przez Bertoua dotarłam do Abong –Mbang w Kamerunie (w sumie 1013km). Podróż była wyczerpująca, ale bogata w piękne krajobrazy i spotkania ludzi pełnych pasji – misjonarzy i wolontariuszy świeckich. Na jedną noc zatrzymałam się w Bertoua u Ewy Gawin. Miałam okazję zrobić przegląd uzębienia dzieciakom w szkole dla głuchoniemych prowadzoną przez Ewę.

 

Cudownie było wrócić po roku do Abong – Mbang, poczułam się jak u siebie a siostry przywitały mnie jak „swoją”. Mogłam od razu rzucić się w wir pracy, bo wszystko było tak dobrze znane. Po pobycie w RŚA miałam porównanie. Kamerun to kraj zdecydowanie bardziej rozwinięty niż RŚA, jednak życie ludzi biednych wygląda tak samo. Dentyści przyjeżdżają tu już od kilku lat, dzięki temu świadomość konieczności dbania o zdrowie jamy ustnej jest większa. Więcej pacjentów przychodzi na badanie kontrolne, leczenie i scaling. Mimo to, znów musiałam usunąć kilkaset zębów, kilkadziesiąt udało się wyleczyć. Oprócz pracy w przychodni, razem z siostrą Nazariuszą porządkowałyśmy magazyny i farmację. Dzięki temu przyszli wolontariusze szybko odnajdą potrzebne materiały a s. Nazariusza wprowadzi system informatyczny, który usprawni jej ciężką pracę.

 

Pięć miesięcy pobytu w Afryce minęło bardzo szybko. Tym razem Afryka pokazała mi inny koloryt, dała nowe wyzwania i doświadczenia. Praca wśród Pigmejów, tuż przed ich domkami pozwoliła pomóc najbiedniejszym i najbardziej potrzebującym, mogłam bliżej poznać ich świat. Myślę, że dałam z siebie 100% i ta świadomość jest źródłem prawdziwej satysfakcji. Bardzo dziękuję Fundacji Redemptoris Missio za wsparcie mojej drugiej już afrykańskiej przygody. Mam nadzieję, że to nie koniec naszej współpracy i udział projekcie „Dentysta w Afryce” znów będzie możliwy.

 

Moje trzy miesiące pobytu w Kamerunie

 

Trzy miesiące to krótko i długo. Za krótko, by pomóc wszystkim potrzebującym, pojechać na wszystkie wioski i tam usuwać zęby, by zobaczyć wszystkie interesujące miejsca w okolicy. Ale wystarczająco długo, by zaprzyjaźnić się z mieszkańcami, zatrzymać się i zobaczyć, że najważniejszą chwilą którą przeżywam, jest TERAZ; by uczyć się radości z życia mimo wielu trudności.

 

Mój wylot do Kamerunu nie był planowany na długo wcześniej. Miałam przed sobą perspektywę rozpoczęcia pracy po stażu dyplomowym. Pojechałam na ŚDM do Krakowa, gdzie spośród wielu pięknych treści usłyszałam zdanie, które wyryło się w moim sercu „Bóg błogosławi waszym marzeniom!” Uświadomiłam sobie, że zakładanie własnej działalności to niekoniecznie moje marzenie, lecz od dwóch lat był nim wyjazd na misje. Pan Bóg mi pobłogosławił, udało mi się w czasie pozałatwiać wszystkie sprawy i już 3 października byłam w samolocie do Kamerunu.

 

Już od pierwszych godzin na czarnym lądzie (a raczej czerwonym lądzie – ziemia w Kamerunie jest czerwona ze względu na występujące tam gleby laterytowe) doznawałam „porażenia zmysłów”. Ciepłe, wilgotne powietrze, tłumy ludzi na ulicach, porozstawiane stragany wzdłuż drogi, mnóstwo rozklekotanych żółtych samochodów - taksówek, co chwila używających klaksonu, przeciskający się ludzie między samochodami, kobiety w pięknych kolorowych sukniach. W drodze do Abong-Mbang bujne, gęste lasy równikowe, plantacje ananasów, bananowce. Na bramkach, gdzie dokonuje się opłatę za przejazd asfaltową drogą dzieci sprzedające pokrojone owoce,  szaszłyki z wołowiny lub z robaków żyjących w pniu palmy (vers blancs). Ludzie zgromadzeni przed swoimi domami, popijający sok z palmy, dzieci bawiące się zaimprowizowanymi zabawkami… Wszystko mi mówiło, że AFRYKA ŻYJE!

 

Praca

 

Praca w gabinecie na początku nie była zbyt intensywna, już w drugim tygodniu pobytu doznałam realiów afrykańskich – piorun uderzył w naszą przychodnię, zepsuł przetwornicę napięcia od baterii słonecznych, z miasta nie było prądu… Jedyne co mogłam robić, to usuwać zęby z latarką czołówką na głowie: do czasu, gdy pojawi się prąd z miasta lub gdy ktoś z Polski nie przywiezie nowej przetwornicy. By optymalnie wykorzystać swój czas, pięciokrotnie zamykałam gabinet dentystyczny i udawałam się na wioski, by tam udzielać pierwszej pomocy dentystycznej. Praca w miejscach oddalonych o 100, 150, 300 kilometrów była prawdziwą misją.

 

Miałam świadomość, że pacjenci ci od lat cierpią z powodu bólu zęba, bo nie mają możliwości przyjechać do tak odległego gabinetu… Szczególnie że droga była fatalna (tylko 50 km asfaltu), a reszta to piękna czerwona ziemia: w porze deszczowej często nieprzejezdna ze względu na błoto lub stojące ogromne kałuże, w porze suchej zaś częstująca przejezdnych czerwonym pyłem, zalepiającym drogi oddechowe (główny sposób przemieszczania się to motor).

 

Taka radość

 

Miałam więc ręce pełne roboty, ekstrakcje nie należały do najłatwiejszych (połamane korzenie, schowane pod dziąsłem złamane ósemki). Kilkakrotnie byłam wyczerpana po pracy w takich warunkach, lecz wdzięczność pacjentów rekompensowała wszelkie zmęczenie. W jednej miejscowości, tuż przy granicy z RCA, rozdałam dzieciom szczoteczki do zębów, a one brały je do buźki zapakowane, nie wiedząc, jak się ich używa… Były bardzo zaciekawione moją pracą (pracowałam na zewnątrz, więc stawały niedaleko by się przyglądać), przychodziły oglądać duży model zębów i bawiły się nim. Pewnie pierwszy raz w życiu widziały dentystę!

 

Gdy miałam prąd w gabinecie (z miasta lub z baterii słonecznych), mogłam leczyć zęby, usuwać kamień nazębny. Każdą rozmowę rozpoczynałam od instruktażu higieny jamy ustnej, modyfikowałam sposób szczotkowania. Musiałam się wiele „nagadać”, że korzeń pozostający w jamie ustnej, mimo że nie boli, nie jest oznaką zdrowia tego zębai trzeba go usunąć.

inet w Ndelele tuż pod granicą z RCA, wszyscy uśmiechnięci po udanym zabiegu

 

Kilkakrotnie szłam do pobliskiej szkoły podstawowej prowadzonej przez s. Alicję, by przeprowadzić lekcję higieny jamy ustnej. Na początku pytałam dzieci jak i kiedy myją ząbki, na modelu pokazywałam jak zrobić to prawidłowo, następnie uczyłam je piosenki „Szczotka, pasta, kubek, ciepła woda”, którą wcześniej przetłumaczyłam na język francuski, po czym wszyscy razem szliśmy przed szkołę myć ząbki. Tam już w praktyce modyfikowałam sposób szczotkowania i robiłam przeglądy jamy ustnej dzieci. To była wielka frajda i dla mnie i dla dzieci! Maluchy sześcio- i siedmioletnie, od których zaczęłam, od razu załapały nowości i codziennie rano, jedząc śniadanie, słyszałam jak pięknie śpiewają tą piosenkę. Po kilku dniach ponownie przychodziłam do klasy i sprawdzałam, czy stosują się do zaleceń i każdemu dziecku wręczałam w nagrodę lizaka.

 

Poza pracą radość, życia!

 

Dostrzegalna na każdym kroku bieda kontrastowała z niesamowitą radością mieszkańców. Zaciekawiona tym widokiem, chciałam poznać lepiej tamtejszą kulturę. Zaczęłam śpiewać w chórze parafialnym, tam zaprzyjaźniłam się z młodymi z okolicy, nauczyłam się śpiewać w językach plemiennych: Ewondo, Maka, Bamileke, Badżue, uczyłam się tańczyć, poznawałam miejscowe zwyczaje.

 

Miałam okazję uczestniczyć w uroczystościach pogrzebowych (które często są bardziej radosne niż niejedno wesele w Polsce), w akademii szkolnej (która ma niewiele wspólnego ze staniem na baczność i senną atmosferą), w rocznicy 25-lecia pobytu sióstr Duszy Chrystusowej w Djouth we wschodnim Kamerunie, tam tańczyć z Pigmejami.

 

Uczyłam się przygotowywać potrawy kameruńskie, obierałam ziarna kakao, poszukiwałam hipopotamów, spływałam pirogą rzeką Dja, unikając spotkania z krokodylem, podglądałam goryle i szympansy w „sanktuarium małp”. Wszystkie te doświadczenia pokazały mi energię życia, życia na 100%. Kilka lat temu mój znajomy, mały brat Jezusa - Kazek życzył mi „więcej życia w latach niż lat w życiu”. Te piękne życzenia po pobycie w Afryce jeszcze bardziej chcę wcielać w życie!

 

Kardynał Stefan Wyszyński powiedział: „Jedni mówią: czas to pieniądz, a ja wam mówię: czas to miłość! Pieniądz jest znikomy, a miłość trwa!” Wolontariat w Kamerunie był pięknym doświadczeniem miłości… Troszkę dałam z siebie, a otrzymałam wielokrotnie więcej! Dziękuję

 

Monika Wieczorek

 

Więcej zdjęć ilustrujących list Moniki można zobaczyć tutaj: medicus.ump.edu.pl

medicus.ump.edu.pl