Autor: (---.neoplus.adsl.tpnet.pl)
Data: 2017-07-20 00:31
ks. Władysław Gasidło
Wybrane zagadnienia z etyki małżeńskiej i rodzinnej
Papieski Wydział Teologiczny w Krakowie 1983
(maszynopis)
"Małżeństwo w Starym Testamencie
Ekonomia zbawienia w ST na to była przede wszystkim nastawiona, by przygotować, proroczo zapowiedzieć (Łk 24,44; J 5,39; 1P 1,10) i rozmaitymi obrazami typicznymi oznaczyć (1 Kor 18,11) nadejście Chrystusa, Odkupiciela wszystkich, oraz Królestwa mesjańskiego (KO 15). Te słowa należy również zastosować do naszego zagadnienia.
Śledząc księgi ST można zauważyć bardzo wyraźnie działanie Boga zbawiającego swój lud we wszystkich jego dziedzinach życia. Nie brak też tej zbawczej ingerencji również i w życie małżeńskie. Boża wizja małżeństwa krystalizuje się jako obraz zaślubin Boga z Jego ludem. Studiując ten obraz, należy pamiętać, że nie posiada on jeszcze pełnego wykładu o małżeństwie. Stanowi natomiast podprowadzenie do tego, co w pełny i systematyczny sposób zostanie objawione w Nowym Testamencie.
Naród wybrany staje się jedynym ludem, który żyjąc na terenie tzw. Żyznego półksiężyca (od Mezopotamii przez Palestynę, aż do delty Nilu), stopniowo odchodzi od wierzeń sąsiednich ludów, o czym najlepiej świadczą następujące zjawiska:
- Zerwanie z sakralizacją seksu. Bóg Jahwe jest Ojcem i Bogiem jedynym. Nie jest więc istotą seksualną jak bogini Isztar – prototyp greckiej Afrodyty i rzymskiej Wenus. Nie posiada również bogini towarzyszki jak Adonis – bóg wegetacji. Małżeństwa bogów i mity płodności nie istniały w ST. Zasadę stanowiły tu słowa samego Boga: Słuchaj Izraelu, Pan jest naszym Bogiem, Panem jedynym (Pwt 6,4).
- Wyeliminowanie mitów płodności i rytów seksualnych oraz przyjęcie zasad wynikających z Objawienia Bożego.
Wprowadzane te nowe praktyki upowszechniały się stopniowo w kilku okresach.
1) Okres Patriarchów
W sferze życia małżeńskiego i rodzinnego Patriarchowie przyjęli zwyczaje i prawa istniejące w strefie „Żyznego półksiężyca”. Na terenie Mezopotamii prostytucja była usankcjonowana kodeksem Hammurabiego jako składnik kultu. Rozpowszechniona była praktyka rozwodów, a cudzołóstwo było przestępstwem jedynie tylko przeciw prawom męża. Nie było natomiast uważane za przestępstwo religijne czy moralne.
Izraelitom, którzy zanurzeni byli w morzu pogaństwa, trudno było od razu zachować nową moralność małżeńską. Nie pozostało to bez wpływu na ich życie. O odejściu od Bożego porządku w dziedzinie moralności małżeńskiej decydowała również nieuporządkowana pożądliwość, będąca skutkiem grzechu pierworodnego (Rdz 3,7). Wspomniane okoliczności prowadziły Izraelitów do zrywania zawieranych związków i do poligamii, co niewątpliwie odzierało miłość małżeńską z nimbu świętości. Ale w tym czasie pojawiają się takie przykłady zachowania ideału małżeństwa monogamicznego, np. Sara, żona Abrahama (Rdz 11,29), Rachel, ukochana żona Jakuba (Rdz 29,6n), Rebeka – żona Izaaka (Rdz 24,67).
W tym czasie prawodawstwo małżeńskie w Egipcie było na nieco wyższym poziomie. Np. oddalenie żony u Egipcjanina już wtedy możliwe, jak to miało miejsce u niemalże dzikich jeszcze Patriarchów. Dlaczego więc Bóg wybrał Patriarchów? Otóż dlatego, że łatwiej było ich wychować zgodnie z Bożą wizją małżeństwa. U nieskażonych pogaństwem Patriarchów łatwiej można było podjąć formację zmierzającą do przyjęcia przez nich nowych wartości związanych z płodnością, wynikających z zasad Objawienia. Nie było bowiem wśród nich rozpowszechnionej i zalegalizowanej sakralizacji seksu na sposób starożytnych zwyczajów pogańskich.
2) Okres działalności Mojżesza
Mojżesz jako pośrednik między Bogiem i narodem wybranym (Pwt 9,18n), jako religijny wódz i prawodawca (Wj 20,22-23), opowiedział się zdecydowanie za prawem Bożym jako podstawą dla zasad życia małżeńskiego również w dziedzinie seksualnej. Nie udało mu się przeprowadzić Bożej myśli do końca, ze względu na głęboko zakorzenioną tradycję przeciwną. W dziedzinie rozwodów i powtórnego małżeństwa, zmuszony niejako, zdecydował się uwzględnić stan faktyczny. Małżeństwo w praktyce było poligamiczne (Rdz 4,19nn) i rozerwalne (Pwt 21,15) – dopuszcza mężowi jako zwyczajną rzecz dwóch żon. Chociaż Mojżesz nigdy nie ogłosił prawa do rozwodu wprost, to jednak, licząc się z jego możliwością, starał się ograniczyć jego stosowanie. Odebrał więc mężom prawo odsyłania żon w określonych przypadkach zapisanych w Pwt 22,13-19 i 21,10-14. Zabronił również powtórnie zawierać małżeństwo z kobietą, z którą się uprzednio rozwiódł, jeśli ona zawarła już związek małżeński z innym mężczyzną. Ten sam rygor odnosił się do przypadku, kiedy to drugie małżeństwo zostało rozwiązane przez akt rozwodowy lub przez śmierć męża (Pwt 24,1-4). Mojżesz, zezwalając na rozwód, wymagał sporządzenia dokumentu pisanego, tzw. listu rozwodowego, co również miało utrudnić, zwłaszcza lekkomyślne postępowanie w tej sprawie. Według prawa Mojżeszowego „Jeśli mężczyzna poślubi kobietę i zostanie jej mężem lecz nie będzie jej darzył życzliwością, gdyż on znalazł u niej coś odrażającego, napisze jej list rozwodowy, wręczy go jej, potem odeśle ją od siebie” (Pwt 24,1). Trudna i zawiła jest interpretacja tej klauzuli, a zwłaszcza sformułowania „coś odrażającego”.
3) Okres monarchii w Izraelu
W tym okresie istnieje jeszcze nadal poligamia. Bardziej jest ona przyjęta w sferach królewskich (1Krl 11). Królowie jako ludzie bogaci, mają całe haremy (2 Sm 5,15). Salomon „miał siedemset żon-księżniczek i trzysta żon drugorzędnych” (1 Krl 11,3). Natomiast ideał monogamii zatacza coraz szersze kręgi i zyskuje sobie prawo obywatelstwa wśród ludu. Karalne jest cudzołóstwo. Uznaje się jeszcze rozwody, ale stawia się im coraz więcej przeszkód.
4) Okres nauczania Proroków
Prorocy stwierdzają jeszcze istniejącą praktykę rozwodów, lecz sami głoszą jedność i nierozerwalność małżeństwa (Mt 2,10-16). Taki pogląd na małżeństwo przyjmuje się pod wpływem nauki Proroków o miłości Jahwe do narodu wybranego, porównanej do miłości małżonka do oblubienicy (Jr 2,2; Ez 16,8; Iz 50,1). Obraz małżeństwa wyrażający się w stosunku do narodu wybranego przedstawiony jest u Proroków: Izajasza i Ozeasza (Iz 54,5 i Oz 2,18-32). Literatura mądrościowa nie zna poligamii, czego wyrazem mogą być księgi: Estery, Tobiasza, Judyty. Zaś w Pieśni nad Pieśniami już zupełnie wyraźnie rysuje się ideał miłości i małżeństwa, jaki przekazywali Autorowie natchnieni tego okresu. Księga ta traktuje o wzajemnej miłości dwojga młodych ludzi, którzy pragną zawrzeć związek małżeński, jeśli nie są już małżeństwem. Jest pochwałą ludzkiej miłości, zrodzonej i stworzonej przez Boga. Podkreśla wartość osoby i ustanawia prawdziwą równość pomiędzy kobietą a mężczyzną. Preferuje związek monogamiczny i nierozerwalny. Wyraża przymierze, w którym afirmuje się godność jednostki. Taka wizja małżeństwa zmienia zasadniczo pojęcie związku małżeńskiego, w którym dotąd żona uznawana była za własność męża, wprawdzie nie na równi z przedmiotami, ale jeśli uznał w niej „coś odrażającego”, mógł ja oddalić w imię prawa.
Okazuje się, że historia rozwoju nauki Objawionej dotyczącej małżeństwa i miłości, ten okres zajmuje pozycję wyjątkową. Przekazuje bowiem prawdy, stanowiące podwaliny pod naukę Chrystusa, który głosząc Ewangelię o małżeństwie i rodzinie najpierw będzie się odwoływał do początków Rdz 2,24. Tak więc księgi ST, chociaż zawierają także sprawy niedoskonałe i przemijające, pokazują jednak prawdziwą pedagogię Bożą (KO15)".
|
|
