Psychologiczna analiza zaburzeń występujących po przerwaniu ciąży

 

 Podczas międzynarodowej konferencji w Kijowie, po moich referatach ("Zespoły zaburzeń po przerywaniu ciąży" oraz "Terapia kobiet z zespołami PAD i PAS") podeszła do mnie młoda Ukrainka, matka dwojga dzieci. Jako dziewczyna została porzucona przez ukochanego chłopaka. Gdy okazało się, że jest w ciąży, zdecydowała się na aborcję. Pamięta do dziś słowa lekarki: jaka szkoda, taki śliczny chłopczyk, a pani taka młoda... Po kilku latach wyszła za mąż, urodziła dwie córeczki. Mąż zaczął marzyć o synku, ona także. I wtedy w snach zaczął odwiedzać ją jej syn pierworodny. Przychodził do niej i pytał: Mamo, dlaczego to zrobiłaś? Mamo, dlaczego? A potem myśli o tym dziecku zaczęły przychodzić coraz częściej, codziennie, prawie każdej godziny. Gdybym wiedziała wcześniej, jak będzie mi na świecie źle, nigdy bym tego nie zrobiła, gdybym wiedziała wcześniej...

 

Pamiętam naszą rozmowę. Tłumaczyłam tej młodej kobiecie, że nie da się wymazać z życia matki faktu zaistnienia dziecka. Matką dziecka zostaje się na zawsze. Teraz w procesie terapii trzeba to bolesne macierzyństwo, które zakończyło się zabiciem dziecka, przemienić, oczyścić, odnowić, uleczyć i stać się matką na nowo, tego właśnie dziecka, matką kochającą, matką, która wybaczyła i sobie, i lekarzowi i ojcu dziecka, a może także własnej matce - tym wszystkim, którzy stali się przyczyną śmierci dziecka, nie pomogli...

 

Młoda kobieta, o której piszę, cierpiała na zespół PAS. To jeden z zespołów, na który może cierpieć kobieta po tzw. zabiegu.

 

 

Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatrów w 1987 roku dokonało rozróżnienia dwóch zespołów zaburzeń, jakie mogą wystąpić po aborcji: POST ABORTION DISTRESS (rozpacz) czyli PAD oraz POST ABORTION SYNDROM - syndrom postaborcyjny, czyli PAS. Podano także kryteria diagnostyczne(*1).

 

PAS i PAD należą do tzw. zaburzeń posttraumatycznych(2), a więc takich, które dopiero po pewnym czasie mogą wywołać zaburzenia. Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatrów zdefiniowało przyczyny zaburzeń posttraumatycznych (POST TRAUMATIC STRESS DISORDER - PTSD)(3). Należą do nich:

 

1) poważne zagrożenie życia lub fizycznej integralności,
2) poważne zagrożenie lub krzywda wyrządzona dziecku,
3) patrzenie na poważne krzywdzenie lub zabijanie innych.

 

Te trzy przyczyny odnoszą się do aborcji.

 

Kobiety często odczuwają lęk, czy w czasie tzw. zabiegu nie zostanie uszkodzone ich ciało. Utraty zdrowia obawiają się szczególnie te kobiety, które kilkakrotnie dokonywały aborcji.

 

Zabijanie nie narodzonego dziecka wymaga rozkawałkowania jego ciała, a potem - po wydobyciu z łona matki - złożenia w całość celem stwierdzenia, czy wewnątrz matki nie został kawałek dziecka. Zauważenie części zabitego człowieka jest szczególnie traumatyczne. Podobnie wstrząsającą reakcję wywołuje wrzucanie dziecka do kosza, czy muszli klozetowej.

 

Doświadczenie aborcji jest brutalną ingerencją w instynkt rodzicielski. O istnieniu więzi pomiędzy matką a jej nie narodzonym dzieckiem świadczą przeżycia kobiet, które utraciły dziecko wskutek samoistnego poronienia.
Dwa zespoły PAD i PAS różnią się czasem wystąpienia, przebiegiem, a także sposobem terapii.

 

Zespół PAD pojawia się najczęściej zaraz po tzw. zabiegu aborcji, lub też w pierwszych trzech miesiącach po tym fakcie i trwa najczęściej do roku. Zespół PAS natomiast występuje najczęściej w okresie przekwitania (często mylony jest z depresją okresu przekwitania), może jednak wystąpić wcześniej. Zespół PAS może wywołać niemożność urodzenia dziecka, jakaś symboliczna data, czy rocznica.

 

PAD ma charakter ostrych reakcji. Kobieta odczuwa fizyczny i psychiczny ból po aborcji. Ma poczucie wielkiej straty (roli rodzicielskiej, zaburzenia obrazu siebie, zaburzenia snu, utraty celu życia). Przeżywa liczne konflikty (wzajemnych relacji, ról, obawy przed współżyciem seksualnym, następną ciążą). Zespół PAD zaliczono do zaburzeń przystosowania, pełnienia funkcji społecznych.

 

Z analizy przeprowadzonych badań wynika(4), iż zespół PAD występuje w ostrej formie u ok. 15% kobiet, ale jego objawy można stwierdzić u około 30%. Jest to świadomie przeżywana rozpacz po śmierci dziecka. Trwa na ogół około roku. Bardzo często kobiety w tym okresie przeżywają gorące pragnienie wynagrodzenia za popełnione zło. Zespół ten występuje częściej u kobiet wierzących, wrażliwych moralnie, które zostały przymuszone do zabicia swego dziecka.