logo
Piątek, 29 marca 2024 r.
imieniny:
Marka, Wiktoryny, Zenona, Bertolda, Eustachego, Józefa – wyślij kartkę
Szukaj w
 
Posłuchaj Radyjka
kanał czerwony
kanał zielony
 
 

Facebook
 
Drukuj
A
A
A
 
Giuliano Raffo SJ
Modlitwa poranna Kościoła
Pastores
 


Modlitwa poranna Kościoła

Tomy Nauczania papieskiego w ciągu 26 lat pontyfikatu - gromadzące przesłania, przemówienia, homilie, katechezy - oraz inne publikacje Jana Pawła II zajmują sporo miejsca na bibliotecznych półkach. Do bogatej spuścizny literackiej Ojca Świętego należą też katechezy o psalmach jutrzni. Małe objętościowo, ale bogate duchowością, są zapisem katechez papieskich wygłoszonych podczas środowych audiencji generalnych. Jako komentarz do psalmów modlitwy porannej Kościoła, dają bodźce do refleksji dla księży, zakonników, zakonnic i świeckich.

Zasługa autora jest podwójna. Przede wszystkim przypomina on księżom o znaczeniu codziennej medytacji: zwykle jest się wiernym sprawowaniu Mszy świętej i odmawianiu Liturgii godzin, ale czasem pod ciężarem zadań duszpasterskich i obowiązków administracyjnych brakuje czasu na modlitwę myślną. Poza tym dostarcza użytecznej pomocy dla nadania jedności codziennym praktykom duchowym, zbierając chwile modlitwy wokół centralnej myśli, która będzie światłem na cały dzień. Wiele osób zresztą tak postępuje, czerpiąc myśli do medytacji z czytań mszalnych lub właśnie z psalmów zawartych w brewiarzu.

Jest to zachęta, którą Papież wypowiedział, rozpoczynając swe katechezy o psalmach: "Pragnę, by były one (...) pomocą w modleniu się tymi samymi słowami, którymi posługiwał się Jezus i które od tysięcy lat są obecne w modlitwie Izraela i Kościoła". Jego zamiarem w przedstawianiu tych refleksji było "wydobycie z Psalmów zwłaszcza ich religijnego sensu, by ukazać, w jaki sposób teksty te, napisane wiele wieków temu przez wierzących żydów, mogą być włączone w modlitwę uczniów Chrystusa".

Struktura tekstu jest taka, że nie ma ciągłości bądź łącznika w komentarzach do psalmów. Nie można zatem przedstawić ich wspólnego obrazu.
Aby prześledzić tok myślenia autora, przyjrzymy się w sposób szczególny komentarzowi do psalmów z niedzieli pierwszego tygodnia, które często się powtarzają, ponieważ są używane podczas uroczystości, świąt i we wspomnienia mające własne antyfony. Następnie, aby lepiej oddać styl komentarzy, przedstawimy kilka innych rozważań odnoszących się do psalmów wyrażających różne intencje modlitwy: uwielbienie, dziękczynienie, zaufanie, prośbę o pomoc lub przebaczenie.


Jutrznia z niedzieli pierwszego tygodnia

Psalm 63 - "Boże, mój Boże" - "jest Psalmem mistycznej miłości, sławiącym całkowite zjednoczenie z Bogiem". Jest pierwszą pieśnią pragnienia ("pragnie Ciebie moja dusza"): o świcie, jak sucha ziemia pragnie, by została nawodniona ulewą, tak wierzący pragnie Boga, żeby zostać przez Niego napełnionym. Podobną myśl zawiera Psalm 42: "Jak łania pragnie wody ze strumieni, tak dusza moja pragnie Ciebie, Boże". Św. Teresa z Avila pisze, że "pragnienie wyraża tęsknotę za czymś, ale tęsknotę tak dojmującą, że umieramy, jeśli nie zostanie zaspokojona".

Po pieśni o pragnieniu następują wersety o głodzie ("Moja dusza syci się obficie"): obraz uczty przywołuje na myśl świętą ucztę, na którą wejdą wierzący będący w komunii z Bogiem, a zwłaszcza ucztę eucharystyczną przygotowaną przez Chrystusa w Wieczerniku. "Posilona mistycznym pokarmem komunii z Bogiem, dusza «lgnie» do Niego (...). Nieprzypadkowo mowa jest o uścisku, o niemal fizycznym zjednoczeniu (...) [«do Ciebie lgnie moja dusza»]. Nawet kiedy ogarnia nas ciemna noc, czujemy, że Bóg osłania nas swoimi skrzydłami, podobnie jak arka przymierza okryta jest skrzydłami cherubinów [«w cieniu Twych skrzydeł wołam radośnie»]." Gdy ten psalm jest odczytywany w świetle tajemnicy paschalnej, wówczas "nasze pragnienie i głód Boga zaspokaja Chrystus ukrzyżowany i zmartwychwstały". Krew i woda, które wypłynęły z boku Chrystusa, są - jak powiada św. Jan Chryzostom - symbolami chrztu i Eucharystii, pokarmem, którym Chrystus nas syci.

Pieśń "Błogosławcie Pana, wszystkie dzieła Pańskie" została zaczerpnięta z Księgi proroka Daniela (Dn 3,57-88.56). "Ten litanijny tekst dokonuje jak gdyby przeglądu wszystkich rzeczy. Zwraca się najpierw ku słońcu, księżycowi i ciałom niebieskim; obejmuje spojrzeniem niezmierzony obszar wód, wznosi się ku górom, wymienia najróżniejsze stany pogody; przechodzi od zimna do ciepła, od światła do ciemności; rozpatruje świat nieożywiony i roślinny, skupia się na różnych gatunkach zwierząt. W kolejnych strofach opis rzeczywistości ogarnia cały wszechświat: przywołuje aniołów Bożych, wymienia wszystkich «synów człowieczych», ale szczególną uwagę poświęca Ludowi Bożemu, Izraelowi, jego kapłanom, sprawiedliwym."

Pieśń trzech izraelskich młodzieńców, pragnących dochować wierności Przymierzu, przywołuje na myśl Pieśń zwycięstwa z Księgi Wyjścia, odczytywaną podczas Wigilii Paschalnej: tutaj droga otwarta dla Izraelitów pośród wód zapowiada nową drogę, którą Chrystus swoją śmiercią i swoim zmartwychwstaniem otworzy dla ludzkości. Podobnie Kantyk trzech młodzieńców, odmawiany w niedzielę - cotygodniową Paschę wierzących - wyraża "dziękczynienie za wielkie dzieła, jakich Bóg dokonał", tak podczas stworzenia, jak przede wszystkim w tajemnicy paschalnej. Z tymi samymi uczuciami, jakie mieli ci trzej młodzieńcy w piecu, św. Franciszek dostrzegał poprzez piękno stworzenia miłość Bożą i "zaznawszy (...) najdotkliwszych cierpień cielesnych i duchowych, układał Pieśń brata słońce".

Psalm 149 - "Śpiewajcie Panu pieśń nową" - zanoszony przez wierzących do Boga na początku dnia jest radosnym chórem, któremu towarzyszą tańce oraz dźwięki bębnów i cytry. "Modlitwa, do której zachęca ten Psalm, to dziękczynienie płynące z serca przepełnionego religijnym uniesieniem." Jednak - co zauważono w komentarzu - "wydaje się dziwne, że w tym samym wersecie Psalmu znajdujemy «chwałę Bożą w ustach» oraz «miecz obosieczny w ich ręku»". Pozorną sprzeczność wyjaśnia to, iż chodzi o "«wiernych» uczestniczących w walce wyzwoleńczej", jak ta z czasów Machabeuszów, prowadzonej po to, aby lud ponownie mógł służyć Bogu.

"W dzisiejszym kontekście naszej modlitwy owa symbolika wojenna obrazuje postawę nas, wierzących, którzy po uwielbieniu Boga poranną pieśnią wchodzimy w świat pełen zła i niesprawiedliwości." Ale ponieważ Pan stoi obok nas, zwycięstwo nad złem jest pewne: "Pan pokornych wieńczy zwycięstwem".


Psalmy wyrażające różne intencje

Psalmy wielbiące Boga

Psalm 93 - "Pan króluje, oblókł się w majestat" - należy do grupy psalmów (93,96-99) określanych jako "hymny na cześć Pana-Króla". "Psalmista wysławia królewskie czyny Boga, czyli Jego skuteczną i zbawczą działalność, której owocem jest stworzenie świata i odkupienie człowieka. (...) Pan przebywa wśród swego ludu jako potężny (...) Zbawca." Jego moc przewyższa huk wody: "Rzeki swój głos podnoszą, (...) ale Pan jest potężny w niebie". "Rzeki i wody «podnoszące swój głos» przedstawiają, według Orygenesa, «znaczące postaci proroków i apostołów», którzy «sławią i głoszą chwałę Pana»." Natomiast św. Augustyn zauważa, że "przy wzburzonym morzu świata barka Kościoła wydawała się kołysać niebezpiecznie, (...) lecz Pan «chodził po morzu i uśmierzył fale»".

W krótkim Psalmie 100 - "Wykrzykujcie na cześć Pana wszystkie ziemie" - psalmista zachęca wierzących do wielbienia Boga, Pasterza swojego ludu. "Przywodzi to na myśl procesję liturgiczną, która wchodzi do świątyni syjońskiej, by sprawować obrzęd ku czci Pana: «W Jego bramy wstępujcie z dziękczynieniem»." Komentarz koncentruje się na siedmiu wyrażeniach w trybie rozkazującym. Określenia: "Wykrzykujcie na cześć Pana", "Służcie Panu z weselem", "Stańcie przed obliczem Pana z okrzykami radości", "W Jego bramy wstępujcie" wskazują na gesty liturgiczne spełniane przez wierzących, którzy wchodzą do świątyni. Słowa: "Wiedzcie", "Chwalcie Jego", "Błogosławcie Jego imię" wyrażają wiarę w Pana i uwielbienie Go, ponieważ jest dobry i wierny.


Psalmy dziękczynne

W Psalmie 67 - "Niech Bóg się zmiłuje nad nami i nam błogosławi" - starożytny hebrajski autor zanosi do Pana pieśń dziękczynną i wplata w swoje uwielbienie wszystkie ludy: "Niech Ciebie, Boże, wysławiają ludy, niech wszystkie narody oddają Ci chwałę". Psalm zaczyna się i kończy usilną prośbą o Boże błogosławieństwo, którego skutkiem ma być urodzaj: "Ziemia wydała swój owoc". "To samo zdanie zainteresowało Ojców Kościoła, którzy obraz rolniczy przełożyli na język symboli." Orygenes odniósł ten werset do Maryi Panny i Eucharystii, a św. Augustyn do owocu nawrócenia, czyli do owocu zebranego dzięki głoszeniu słowa Bożego przez apostołów.

Również Psalm 118 - "Dziękujcie Panu, bo jest dobry" - odmawiany we wszystkie niedziele albo podczas jutrzni, albo w trakcie modlitwy w ciągu dnia, jest hymnem dziękczynnym. Można przypuszczać, że powstał dla celów liturgicznych w czasach świątyni jerozolimskiej. Procesja zaczyna się "wśród namiotów sprawiedliwych", czyli w domach wierzących, i dociera do "bramy sprawiedliwości", do świętej bramy świątyni, przez którą "wejdą sprawiedliwi". Sprawiedliwy był jak "kamień odrzucony", ale Pan go podtrzymał i dzięki temu pokonał on wrogów Izraela - za to zanosi się dziękczynienie. Symbol "kamienia odrzuconego przez budujących, który stał się kamieniem węgielnym" został odniesiony przez Chrystusa do Niego samego. Św. Ambroży zauważa, że "Chrystus jest skałą, (...) również swemu uczniowi Chrystus zechciał dać to piękne imię" i wzywa chrześcijanina: "Również i ty staraj się być skałą", aby być wewnątrz Kościoła.


Psalmy wyrażające zaufanie

Psalm 84 - "Jak miłe są Twoje przybytki" - jest "to pełna słodyczy pieśń, przepojona mistyczną tęsknotą za Bogiem życia (...). Tłem całego Psalmu jest świątynia, do której zdąża pielgrzymka wiernych". Obraz ptaków zakładających swoje gniazda w cieniu świątyni przedstawia szczęście przebywających w domu Pańskim, ale szczęśliwszy jest ten, kto postanawia podjąć pielgrzymkę wiary, której celem jest Pan. Ojcowie Kościoła kładą szczególny nacisk na "pielgrzymowanie" - starożytna tradycja ukazuje je jako "«wstępowanie» do świętego miasta". Było ono "symbolem stałego dążenia sprawiedliwych do «wiecznych przybytków»". Dlatego psalm ten kończy się wezwaniem: "Panie Zastępów, szczęśliwy człowiek, który ufa Tobie".

Psalm 108 - "Gotowe jest serce moje, Boże" - powstał z części dwóch innych psalmów (57,8-12 i 60,8-14), które - w ten sposób połączone - stworzyły nową modlitwę. Część pierwsza zaczyna się hymnem pochwalnym na cześć Boga ("Będę Cię chwalił wśród ludów, Panie"), po czym następuje wezwanie ("Wznieś się ponad niebiosa, Panie, (...) aby ocaleli, których Ty miłujesz"). Orygenes, odnosząc te słowa do Chrystusa, stwierdza: "Pan jest ukrzyżowany i wywyższony po to, by wyzwoleni zostali ci, których On miłuje". W drugiej części Bóg "występuje jako rozjemca i pan całej ziemi", dlatego "ponownie się objawi, wspomagając i prowadząc swój lud". Św. Hieronim interpretuje to ostatnie pouczenie psalmisty w duchu chrześcijańskim: "Masz Chrystusa i lękasz się? On będzie naszą mocą, On naszym chlebem, On naszym przewodnikiem".


Psalmy proszące o pomoc

Psalm 5 - "Usłysz, Panie, moje słowa" - jest modlitwą poranną, którą "znamionuje napięcie i lęk przed nadchodzącymi niebezpieczeństwami i utrapieniami". Jak to często się dzieje w psalmach błagalnych, występują w nim trzy postacie: Bóg ("Bo Ty nie jesteś Bogiem, któremu miła nieprawość"), źli ludzie, których długą listę przedstawia psalmista (nieprawy, złoczyńca, kłamca, podstępny, żądny krwi), oraz wierzący ("Wejdę do Twojego domu"). "Poranna modlitwa w świątyni daje człowiekowi wierzącemu siłę potrzebną, by stawić czoło jakże często nieprzyjaznemu światu." On wie, iż "rozpoczynający się dzień, nawet jeśli przyniesie trudy i niepokój, będzie zawsze opromieniony słońcem Bożego błogosławieństwa".

Również Psalm 77 - "Głos mój się wznosi do Boga, gdy wołam" - jest błaganiem zanoszonym do Boga na początku pełnego udręki dnia. Modlący się, po bezsennej nocy, odczuwając ciężar Bożego milczenia, zastanawia się, dlaczego Pan odrzuca go i zapomina o swojej wcześniejszej czułości: "Czy Bóg zapomniał o litości?". Tymczasem w drugiej części prośby wierzący potwierdza swoją wiarę także w dniu cierpienia, wspominając "zbawczą przeszłość, która miała swą epifanię światła w stworzeniu i wyzwoleniu z niewoli egipskiej". W ten sposób Psalm "wyraża pośrednio pewność, że Bóg będzie nas znów prowadził do zbawienia".


Psalmy proszące o przebaczenie

Psalm 51 - "Zmiłuj się nade mną, Boże, w łaskawości swojej" - jest najsławniejszym z psalmów pokutnych (Miserere), który tradycja żydowska włożyła w usta króla Dawida, wezwanego do pokuty surowymi słowami przez proroka Natana, a który Liturgia godzin każe nam powtarzać w każdy piątek. "Psalm 51 ukazuje dwa horyzonty. Z jednej strony jest mroczna kraina grzechu, w której znajduje się człowiek od samego początku swego istnienia (...), [i jest duchowa kraina, opromieniona łaską]." Jest więc obecne "żywe poczucie grzechu, który pojmowany jest jako wolny wybór", i zarazem "żywe przekonanie o możliwości nawrócenia" szczerze żałującego grzesznika oraz "mocno zakorzenione przekonanie o Bożym przebaczeniu, które (...) przemienia [grzesznika] w nowe stworzenie".

Wreszcie Psalm 143 (1-11) - "Usłysz, Panie, modlitwę moją" - będący ostatnim z siedmiu psalmów pokutnych, którymi w tradycji chrześcijańskiej posługiwano się, by prosić o przebaczenie grzechów. Psalm ten był szczególnie drogi św. Pawłowi, gdyż zdanie: "Nikt z żyjących nie jest sprawiedliwy przed Tobą" "stało się podstawą nauczania Apostoła o grzechu i łasce (...). Modlący się człowiek [zwraca się] do Boga, wiernego obietnicom zbawienia, (...) [i] prosi Boga, by go nie sądził: [«Nie wzywaj na sąd swojego sługi»]". Następnie opisuje swą dramatyczną sytuację, z którą się boryka. Serce "zamiera", ale wspomnienie cudów dokonanych w przeszłości przez Boga zapala iskrę nadziei, z której rodzą się wezwania: "Nie ukrywaj przede mną swojego oblicza", "Wybaw mnie, Panie, od moich wrogów", "Naucz mnie spełniać Twoją wolę". Komentarz przynosi podsumowanie: "Powinniśmy powtarzać te godne podziwu słowa. Musimy zrozumieć, że dla nas największym dobrem jest zjednoczenie naszej woli z wolą Ojca niebieskiego".

Giuliano Raffo SJ

z włoskiego tłumaczył: Grzegorz Niedźwiedź OFM

 
Zobacz także
Rafał Sulikowski
Na modlitwę nigdy nie jest za późno. Nawet, jeśli ktoś ostatni raz modlił się podczas I Komunii świętej, a obecnie ma lat 50+ to nadal nie jest za późno. Przypowieść o robotnikach, którzy przyszli do winnicy o godzinie 11 (godzinę przed końcem "dniówki") dobrze to pokazuje – otrzymali taką samą zapłatę jak ci, pracujący od rana...
 
Fr. Justyn
Gdzieś czytałem, że elektrycznych świec nie powinno się używać w czasie Ofiary Mszy świętej. I to mnie zaniepokoiło. Przedstawiłem ten problem na radzie parafialnej, ale nikt nie chciał w ogóle podjąć go. Kto ma racje?
 
abp Grzegorz Ryś

Ludzie często stawiają drastyczne pytanie: dlaczego powodzi się niegodziwym, a niewinni i święci cierpią. W Księdze Hioba najważniejsze pytanie brzmi: czy na świecie jest choć jeden człowiek, który czci Boga za darmo. Oczywiście pytanie o sens cierpienia też jest istotnym pytaniem w tej księdze, ale zasadnicze jest to: czy na świecie choć jeden człowiek potrafi kochać Boga bezinteresownie, a nie dlatego, że coś od Niego dostaje.

 

___________________

 reklama
Działanie dobrych i złych duchów
Działanie dobrych i złych duchów
Krzysztof Wons SDS