logo
Wtorek, 19 marca 2024 r.
imieniny:
Józefa, Bogdana, Nicety, Aleksandryny – wyślij kartkę
Szukaj w
 
Posłuchaj Radyjka
kanał czerwony
kanał zielony
 
 

Facebook
 
Drukuj
A
A
A
 
Małgorzata Baran
Orzeczenie nieważności małżeństwa (cz. 4)
materiał własny
 


Orzeczenie nieważności małżeństwa (cz. 4)

Dobór i prezentacja środków dowodowych

Zgodnie ze starą paremią rzymską "Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat", udowodnienie nieważności małżeństwa, popełnienia przestępstwa czy wadliwości aktu administracyjnego, spoczywa na tej stronie, która twierdzi, że zaszły okoliczności stwierdzające wadliwość powyżej przytoczonych zdarzeń. Brak dowodów powoduje, pozostanie jedynie podejrzenia.
Kodeks Prawa Kanonicznego potwierdza tą zasadę, w can. 1526 §1,który stanowi obowiązek dowodzenia spoczywa na tym kto twierdzi. W tej sytuacji, strona powodowa, która jest inicjatorem procesu(z wyjątkiem sytuacji, w których prawo tę funkcje powierza rzecznikowi sprawiedliwości), jest stroną, która obarczona jest udowodnieniem zasadności swoich twierdzeń.

Na tym odcinku procesu powód ma wykazać, za pomocą przytaczanych środków dowodowych wiarogodność swojego roszczenia. Etap instrukcji sprawy należy do najistotniejszych, gdyż dzięki przedstawionemu materiałowi dowodowemu, sędzia zyskuje pewność moralną, która swoje podstawy ma w aktach i dowodach.
Profesjonalnie przeprowadzona faza dowodzenia, ma dopomóc w uzyskaniu pewności nie tylko sędziego, ale strony, która uzyska poświadczenie sensowności, prowadzonego procesu. "Dowodzenie w procesie polega na szczegółowym analizowaniu i badaniu konkretnych zjawisk i towarzyszących mu okoliczności w celu potwierdzenia lub wykluczenia faktu procesowego"(1)

W całym procesie ten etap, stanowi zasadniczą i istotną część całego postępowania. Na jego niewątpliwy walor wskazuje, skarga powodowa, która według can.1504 n.2 powinna wskazywać, na jakim uprawnieniu opiera się powód i przynajmniej ogólne fakty i dowody na poparcie roszczenia. Zwrot "ogólne fakty i dowody" jest zapowiedzią, przedstawienia środków dowodowych na etapie instrukcji sprawy. Faktycznie teraz chodzi o ich uściślenie i uzupełnienie tzn. sprecyzowanie danych zawartych w dowodach, wskazanych w skardze powodowej oraz przedłożenie dowodów w niej nie wskazanych. Przeprowadzanie dowodu jest, "zatem niewątpliwie trudnym i żmudnym etapem każdego procesu, wymagającym włożenia dużego wysiłku intelektualnego i praktycznego, albowiem bez poważnej instrukcji dowodowej sentencja sędziego nie będzie nigdy opus iustitiae" (2). Celem etapu dowodzenia jest procesowe dotarcie do prawdy ad veritatem aptius erundam.

 Szeroki wstęp, jaki został poświęcony znaczeniu instrukcji sprawy, prowadzi do podkreślenia nieodzowności udziału w niej adwokata. Właściwy dobór, należyte zgłoszenie środków dowodowych, stosowna prezentacja, pozwala by na forum sądowym potwierdzić pewność, uczciwość, wiarygodność stawianych hipotez, twierdzeń, i jednocześnie doprowadzi do osiągnąć przekonanie, koniecznego do wydania sprawiedliwego wyroku.
 
Udział adwokata pozwala na przedstawieniu materiału dowodowego, zgodnie z systemem prawa, który przewiduje indywidualny walor i specyfikę każdego z dowodów. Adwokat jest gwarantem bezpieczeństwa, że wszelkie racje zostaną przedstawione obiektywnie, w sposób pozytywny, racjonalny i niepodważalny.
Sam kardynał Grocholewskiego wskazuje, że w instrukcji sprawy "w tej perspektywie łatwo dostrzec znaczenie roli adwokata dla właściwego przeprowadzenia procesu. Strona, bowiem często nie zna problemów prawnych związanych ze sprawa ani też zasad dowodzenia. Adwokat nie tylko będzie wiedział, jakie dowody przedstawić, ale też np. gdy chodzi o świadków, zaproponuje odpowiednie kwestie mające być przedmiotem przesłuchania" (3).

Prezentowanie środków dowodowych, wymaga właściwego sposobu podejmowania czynności prawnych, ze względu na zasadę uczciwości procesowej. W konkretnej sytuacji brak przestrzegania norm, może doprowadzić do naruszenia poczynionych ustaleń..Zawarte jest to w can.1455§ 3, który stanowi, że ilekroć charakter sprawy lub dowodu jest taki, że rozpowszechnianie akt lub dowodów zagrożona byłaby sława innych lub mogłaby powstać przyczyna nieporozumienia lub zgorszenia, względnie inna tego rodzaju niedogodność (...) strony zobowiązane są do określonego zachowania. Adwokat w tej sytuacji swoją inteligencją, bystrością, trzeźwością umysłu i dyplomacją może zapobiec tego typu wydarzeniom bądź pomijając ten środek dowodowy, bądź wskazując na jego niewielką moc dowodową. Adwokat odwołuje się do norm gwarancyjnych, które przewidują zakaz przeprowadzania lub wykorzystania środków dowodowych, gdy grozi to niebezpieczeństwem, zgorszeniem czy zniesławieniem.

Zadaniem adwokata na etapie instrukcji, jest przedstawienie tych okoliczności, które są "nośnikami informacji o fakcie podległym udowodnieniu" (4). Adwokat odwołuje się do źródeł dowodu, czyli osób lub rzeczy, które zawierają ważne wiadomości, mogące udowodnić postawioną w litis contestatio hipotezę udowodnić. Udział adwokata pozwala wyselekcjonować fakty, ze względu na ich role w dowodzeniu.
Uczestnictwo obrońcy strony pozwoli na wyodrębnienie dowodów głównych, czyli przedstawienie zestawu środków potwierdzających tytuł w postępowaniu dowodowym, jak i fakty dowodowe-czyli te, "z których istnienia lub nie istnienia można wyciągnąć wnioski o istnieniu faktu głównego" (5).

Udział adwokata uruchomi cały nawał czynności związanych z poszukiwaniem dowodów przy jednoczesnej kontroli sposobów wyszukiwania faktów, by ich ujawnienie nie wywołało wielkiego zła, poważnej przykrości, utraty dobrego imienia. W takiej sytuacji staje się on gwarantem, zabezpieczającym powstanie takiej okoliczności. Niebezpieczeństwo zachodzi wówczas, gdy strona procesowa dążąc za wszelką cenę do udowodnienia swojego roszczenia, posuwa się do tego typu czynności zabronionych. Obecność adwokata jest tym bardziej wskazana, gdyż zahamuje on niekontrolowane działanie swojego klienta, a jednocześnie przedstawi dowód z wymaganym obiektywizmem i rzetelnością. Jego urząd sprawia, że przedstawione fakty będą oczywiste, z właściwym sobie przeznaczeniem tzn. stanowić będą źródło, udowodnienia pewnej okoliczności, będą ścisłe, czyli przeprowadzone zgodnie z formą określoną prawem kanonicznym. Reprezentowane fakty nie będą zawierać uprawdopodobnień, które są skutkiem subiektywistycznego spojrzenia strony na swoją sprawę

Zasadniczym celem działania adwokata jest przywołanie tych faktów, które są pewne dla udowodnienia postawionej wątpliwości. W czasie postępowania procesowego adwokat, może przytaczać dowody jakiegokolwiek rodzaju, dokonując weryfikacji pod względem pożyteczności i godziwości dla prowadzonej, sprawy, według can. 1527 §1.Celem postępowania sądowego jest przede wszystkim ustalenie stanu faktycznego. W czasie trwania procesu, sędzia winien oprzeć się na przedstawionych przez adwokata dowodach, co wykluczyłoby konieczność jego interwencji, can1452§2 sędzia może uzupełnić zaniedbania stron w przytaczanych dowodach lub zgłaszania zarzutów, ilekroć uzna to za konieczne dla uniknięcia bardzo niesprawiedliwego wyroku. Udział adwokata pozwoli sędziemu zachować bezstronność i obiektywność procesową. Obecność adwokata przyczyni się do tego, że wykonane zadania przez sędziego, obrońcę węzła małżeńskiego nie ulegną wymieszaniu, ani rozmyciu, ale staną się zadaniami "jednego organu wzajemnie skoordynowanego i pozostającego w służbie prawdy i dusz" (6) Adwokat zabezpiecza prawidłowy sposób przytaczania dowodów, prezentując te, które wymagają dowodzenia oraz wskazując, na te, które takiego dowodu nie potrzebują. Can. 1526 §1 nie wymaga dowodu:
· te sprawy, które domniemywa sama ustawa
· fakty stwierdzone przez jednego z procesujących się i przyjęte przez drugiego, chyba, że mimo to dowód jest wymagany przez prawo lub sędziego.

Kodeks Prawa Kanonicznego wymienia następujące środki dowodowe: oświadczenie stron, dowód dokumentów, zeznania świadków, opinia biegłego, wizja lokalna, i oględziny sądowe. W każdym z przedstawionych środków dowodowych uwidacznia się potrzeba adwokata, który nie tylko właściwie pokieruje etapem dowodzenia, ale również będzie stanowił wsparcie moralne dla strony, którą reprezentuje.
W dalszej części pracy będzie przedstawiony każdy ze środków dowodowych i znaczenie adwokata przy jego przeprowadzaniu.

 Oświadczenie stron, jest pierwszym krokiem w procesie zbierania dowodów i służy sędziemu pomocą w określeniu najbardziej kompletnego zbioru faktów, w porządku dotarcia do prawdy obiektywnej, która staje się warunkiem wstępnym każdej sentencji. Pod pojęciem oświadczenia stron należy rozumieć wszystkie zeznania czy też odpowiedzi udzielone przez strony procesu w trakcie jego trwania, które mogą posiadać moc dowodową, natomiast przesłuchanie stron należy rozumieć jako, ogół odpowiedzi udzielonych przez strony na etapie dowodzenia, a mających na celu wyjaśnienie wątpliwości powstałych wątpliwości dotyczących sporu.
Kodeks w can. 1678 §1 przewiduje, że obrońca węzła, obrońca stron, a także rzecznik sprawiedliwości, jeżeli występują w procesie, maja prawo:

§ "być obecni podczas przesłuchania stron, świadków i biegłych z zachowaniem can. 1559".
Oznacza to, że prawo przewiduje możliwość, udziału adwokata podczas przesłuchania stron, świadków i biegłych. Prawo przewiduje, że adwokat może stronom, świadkom w czasie przesłuchana zadawać pytania za pośrednictwem sędziego lub osoby, która go w sposób prawny zastępuje. Dynamika urzędu adwokata przejawia się, w formie zredagowania pytania, które ukierunkują tok mówienia i myślenia strony na potwierdzenie formuły sporu. "Zakres pytań, a w konsekwencji i odpowiedzi, jest bardzo szeroki i dotyczy zarówno faktów przedstawionych w skardze powodowej jak i wynikających z innych środków dowodowych" (7). Działanie adwokata przejawia, się w odpowiednim przygotowaniu strony do złożenia oświadczenia. Nie chodzi tu o to, by poinstruować stronę "jak ma mówić", ale przygotował ją psychicznie np. wyjaśnić, w jaki sposób odbywa się przesłuchanie, ujawnić specyfikę procesu kanonicznego, udzielić jej odpowiedzi, kto zadaje pytania, jak również jego obecność pozwoli stronie opanować emocje i złożyć we właściwy sposób oświadczenie.

Według norm amerykańskich, adwokat ma prawo być obecny podczas przesłuchania. "Pytania zadawane przez sędziego winny być oparte na informacjach i pytaniach dostarczonych przez adwokata i obrońcę. Strony i świadkowie mogą być przesłuchiwani bezpośrednio przez adwokata i obrońcę pod kierownictwem sędziego" (8). Na podstawie powyższej normy można dostrzega potrójna rolę adwokata w procesie:
§ - prawo do obecności podczas przesłuchań
§ - prawo poznania informacji i pytań, w oparciu, o które strony będą przesłuchiwanie
§ - prawo do bezpośredniego stawiania pytań

Oświadczenie stron stanowi jedno ze źródeł istotnych informacji na temat przedmiotu sporu, stąd rodzi się obowiązek jego złożenia, chociaż nie ma ono charakteru definitywnego, ale odmowa złożenia zeznania może doprowadzić do sytuacji, o której w can. 1531 §2 jeżeli strona nie chciała odpowiadać, do sędziego należy ocean, jaki z tego można wyciągnąć wniosek, jeśli chodzi o udowodnienie faktów. W celu zapobieżenia takiemu rozwojowi wypadków adwokat powinien przekonać stronę o istotnym walorze procesowym jej zeznania.
W historii postępowania sądowego udział adwokata w trakcie przesłuchania, ma swoje udokumentowanie w źródłach "w toku postępowania adwokat ma stronom towarzyszyć zwłaszcza, gdy mają być przesłuchiwane" (9).

Kolejnym środkiem dowodowym wskazywanych przez kodeks są dokumenty. "Winny być dołączone do akt sprawy razem ze skargą powodową lub przy odpowiedzi pozwanego, a w każdym razie przed posiedzeniem sadowym" (10). Udział adwokata pozwoli na przedstawienie ich we właściwym terminie, co pozwoli zająć się sędziemu właściwym procesem, a nie poszukiwaniem materiałów dowodowych. W kontekście tego środka dowodowego ujawnia się, umiejętność adwokata w weryfikowaniu proponowanych przez stronę dokumentów. Prof. Grabowski daje następujące wskazówki "Adwokat ma być ostrożny w przyjmowaniu aktów i dokumentów publicznych i prywatnych, jakie mu strony przedkładają. Jest zobowiązany dokładnie sprawdzić czy dany akt jest wiarygodny i nieskazitelny, czy np. jakieś miejsce jest wytarte lub przekreślone i na te okoliczność zwrócić klientowi uwagę" (11) Adwokat weryfikuje je pod względem wiarygodności, prawdziwości, uczciwości, dokonuje podziału na dokumenty publiczne(sporządzone przez osobę wykonującą w Kościele lub państwie funkcje publiczną)i prywatne. Ze względu na to, że dokumenty publiczne posiadają moc dowodową we wszystkim wprost i zasadniczo (chyba ze udowodni się coś przeciwnego innymi dowodami), powinny zostać przedstawione na poparcie skargi powodowej i pozostałych środków dowodowych. W związku z istotną rolą dokumentów publicznych posiadających pełną moc dowodowa, adwokat powinien przedłożyć je w oryginale, a w ostateczności w uwierzytelnionym odpisie. Zgłaszane dokumenty nie mogą ujawniać faktów, stanowiących źródło niebezpiecznej szkody, naruszenia tajemnicy, co nie zawsze może być zachowane, gdy prezentacja uzależniona jest subiektywistycznego nastawienia stron.

Drugi rodzaj dokumentu zgłaszanego przez adwokata jest dokument prywatny (listy, pokwitowania), czyli nie będące ani publicznym dokumentem kościelnym i państwowym. Moc dowodową ten rodzaj dokumentu posiada "jak przyznanie się pozasądowe, (gdy dotyczy samych stron), lub jak oświadczenie stron, (gdy dotyczy innych osób) i dlatego sędzia decyduje jak je rozumieć i interpretować" (12).

Adwokat znając wartość dowodową dokumentów, będzie starał się przedstawić przede wszystkim dokumenty publiczne, gdyż takie posiadają gwarancję prawną, w odróżnieniu od prywatnego, które cieszą się autorytetem jedynie osoby, która go sporządziła. Obecność adwokata w tym stadium procesu stanowi zabezpieczenie, że prezentowany środek dowodowy jest kompletny, jasny, bez błędów, prawdziwy i autentyczny, oraz rzetelny. "Dokument w porównaniu z zeznaniem sądowym jest dowodem wierniejszym i pewniejszym niż ludzka pamięć" (13). W konsekwencji adwokat swoją osobą zapewnia, że zaprezentowany środek dowodowy, jest poddany szczegółowej weryfikacji, drobiazgowej kontroli, wnikliwym i skrupulatnym badaniom, co z jednej strony stanowi zabezpieczenie przed ewentualną kompromitacją, w skutek zaniedbania przypisanych przez prawo czynności prawnych, natomiast z drugiej strony chroni wymiar sprawiedliwości przed przyjęciem dokumentu fałszywego, zawierającego nieprawdę, będącego falsyfikatem, podróbką, oszustwem, czy potwierdzającego kłamstwo.
Kolejnym ze środków przedstawianych w systematyce dowodów są zeznania świadków.

"Dowód z zeznań świadków jest tworzony na podstawie zeznania złożonego w czasie procesu przez osobę uznaną przez prawo za świadka procesowego, który zeznaje na temat faktów, które potrzeba wyjaśnić lub zdefiniować w celu wydania wyroku" (14). Z uwagi na to, że dowód z zeznań świadka posiada mniejszy stopień wiarygodności niż dowód z dokumentów, dlatego adwokat powinien przygotować go należycie, z większa starannością i pilnością. W związku z tym, że ten rodzaj dowodu narażony jest na subiektywizacje, adwokat ma prawo dokonać pewnego rodzaju procesu obiektywizacji i zgodności tego świadka z pozostałym materiałem dowodowym. Adwokat w doborze świadków powinien dokonać klasyfikacji, pod względem posiadanej przez nich wiedzy i w oparciu o nią powołać świadków:

§ świadek de scientia - czyli ten, który zeznaje na temat poznanego faktu z osobistej obserwacji
§ świadek de visu - w zależności od tego czy fakt ten widział,
§ świadek de auditu - czy słyszał
§ świadek de credulitate lub de opinione, gdy przypuszcza lub decyduje o jakimś fakcie
§ świadek de fama - zeznaje na podstawie publicznie znanej pogłoski
§ świadek de audita ab allis oraz de audita ab auditu- w zależności od tego czy o fakcie na temat, którego zeznaje słyszał od innych czy tez bezpośrednio.

Adwokat powołując świadków, powinien kierować się powyższym rozróżnieniem, przyjętym przez kanonistykę.
Bezwzględnie nie można mu powoływać na świadków osoby, które prawo uznaje za niezdolny do składania zeznań (15).

Kodeks w can. 1559 przewiduje, że strony nie mogą być obecne przy przesłuchaniu świadków (...). Mogą natomiast być obecni ich adwokaci lub pełnomocnicy. W czasie składania zeznań, adwokat uczestniczy w sposób pośredni, według can.1561, który stwierdza, że (...) adwokaci, którzy są obecni podczas przesłuchania, jeżeli maja inne pytania do zadania świadkowi, powinny je przedstawić nie świadkowi, lecz sędziemu lub jego zastępcy aby je sam postawił, chyba że prawo partykularne zastrzega inaczej.

Kwestia przesłuchań świadka inaczej, regulowana jest w prawodawstwie Kościoła w Ameryce. W oparciu o normy wydane przez Stolice Apostolską dla Stanów Zjednoczonych, dostrzega się większą ewolucje tego urzędu, niż prezentowana w kodeksie. Według wcześniej prezentowanej normy 13,ustanowionej dla Stanów Zjednoczonych "adwokat ma prawo do obecności podczas przesłuchań świadków i do podejmowania wobec nich następujących czynności prawnych"
§ dostarczanie wiadomości, na podstawi których zostaną sformowane pytania
§ prawo do stawiania bezpośredniego stawiania pytań świadkowi
Przesłuchanie ma "formę audiencji, podczas której pod kierunkiem sędziego, będzie (świadek) musiał wyjaśnić cały szereg szczegółów ważnych dla obrońcy i adwokata, w odpowiedzi na pytania zadawane bezpośrednio przez nich" (16).

Adwokat zabezpiecza przeprowadzenie procesu od strony formalnej tzn. powołując lub proponując na świadków, osoby, która rzeczywiście posiadają wymaganą wiedzę, wypełnią obowiązek mówienia prawdy, a jednocześnie zobowiązanie to nie zostanie naruszone wskutek wyjawienia tajemnicy. Adwokat powinien powstrzymać stronę przed powoływaniem osób, które zwolnione są od obowiązku ujawnienia prawdy:

§ urzędników państwowych, lekarzy, położnych, adwokatów, notariuszy i innych zobowiązanych do zachowania tajemnicy urzędowej, także z racji udzielania porady, w zakresie spraw objętych tą tajemnicą
§ osoby, które w związku ze złożonymi obawiają się dla siebie lub współmałżonka albo ich bliskich krewnych lub powinowatych, zniesławienia czy tez niebezpiecznej przykrości lub innego zła.
Adwokat czuwa nad przedstawianiem świadków wiarygodnych, uczciwych, w miarę możliwości obiektywnych, niezależnych. .W oparciu o can. 1572, należy powoływać osoby:
§ uczciwe, stałe i trwale ze sobą zgodne
§ złożone przez nią zeznania będą potwierdzone przez innych świadków lub pozostały materiał dowodowy
§ należy powstrzymać się do zgłaszania osób zmiennych, niepewnych, chwiejnych.

Dla dobra sprawy, adwokat może wnioskować o przeprowadzenie konfrontacji, w przypadku niezgodności zeznań świadków między sobą lub stroną. Prawo przewiduje, że ten obowiązek spoczywa na osobie sędziego, ale adwokat może być postulatorem jej przeprowadzenia, motywując to dobrem strony i dojściem do prawdy obiektywnej.

Te wszelkie zabiegi czynione przez niego w procesie, z racji obrony twierdzeń procesowych konsekwentnie zmierzają do wydania wyroku, korzystnego dla reprezentowanej strony.
Adwokat chroni wymiar sprawiedliwości przed popadnięciem w pewnego rodzaju rutynę procesową. "Utarło się w wielu sądach, że dla wszystkich świadków przygotowuje się jednakowe pytania" (17). Adwokat jest osobą dynamizującą pracę sądu, przedstawia on inne pytania, zagadnienia, uwagi, kwestie, które odbiegają od obowiązujących schematów. Nadaje on "atrakcyjność" przebiegowi procesu. Sprawia on, że najciekawszy etap procesu jest ożywiony, a samo postępowanie sądowe nie zostaje zamknięte w szczelne ramy sformalizowanego procesu.
Brak jego udziału pociąga za sobą fatalny skutek w postaci zubożenia procesu i ograniczenia się tylko do tych czynności, które wymagane są do ważności procesu, by strona nie zaskarżyła podjętych aktów procesowych.
Adwokat przedstawia inny sposób, ujmowania tytułów nieważności, gdy obie strony powodowa i pozwana korzystają z jego usługi.

Redagując pytania, zgodnie z posiadaną przez świadka wiedzą skupia się na udowodnieniu tytułu nieważności, a udział w przesłuchaniu zapewnia jego prawidłowy przebieg.
W systematyce dowodów procesowych Kodeks Jana Pawła II, jako kolejny wskazuje opinię biegłego.
Ta systematyka pozwala stwierdzić, że opinia biegłego jest "samoistnym i autonomicznym środkiem dowodowy w procesie kanonicznym, w którym zostaje on wplątany w sieć innych dowodów procesowych i dlatego musi być widziany w relacji do nich" (18). W wielu dziedzinach życia, dla podjęcia stosownych kroków, wydania decyzji konieczne jest skorzystanie z pomocy osoby będącej expertem w danej dyscyplinie wiedzy.

Udział biegłego w procesie kanonicznym zarówno spornym, jak i karnym coraz częściej staje się niezbędny. Powołując osobę biegłego, adwokat kieruje się posiadaną przez niego wiedzą naukową, jak i znajomością metody w odniesieniu do rozważanego problemu. W oparciu o przedstawione przesłanki, należy stwierdzić, że "biegły sądowy jest to osoba powołana przez sędziego kościelnego, która na podstawie swoich fachowych wiadomości oraz praktyki zawodowej, dzieli się z nim swoim doświadczeniem w przedmiocie wydawanej opinii, a także co dzieje się najczęściej wspomaga sędziego kościelnego przy ocenie, względnie przy ustaleniu faktów wątpliwych lub spornych" (19). Przytoczone wyżej pojęcie biegłego zawiera w sobie nie tylko definicje, ale i jeden ze sposobów jego powołania. Obok nakazu prawa (20) lub sędziego, kodeks przewiduje możliwość powołania biegłego prywatnego.

W czynnościach zmierzających do ustanowienia biegłego, zobowiązany jest przedstawić sędziemu konieczność powołania oraz wskazać na osobę i zadania. Adwokat wprowadzając biegłego prywatnego powinien, zawrzeć w swojej motywacji, iż jest to osoba wprowadzona do udziału w procesie, "ze względu na swe szczególne kwalifikacje w dziedzinie psychiatrii i psycholog, i celem dostarczenia sędziemu konkretnych ustaleń i ocen stanu psychicznego kontrahenta w chwili zawierania małżeństwa, dokonanych według specyficznej metody naukowej oraz reguł profesjonalnych, a którego właściwe rozeznanie przekracza kompetencję specjalistyczne sędziego" (21). Odwołanie się do biegłego, nawet w sytuacji gdy sędzia nie widzi konieczności jego powołania, jest "logiczną konsekwencją uprawnienia stron do wprowadzenia środków dowodowych, które mają potwierdzić prawdziwość zgłoszonej wcześniej tezy procesowej" (22).

Adwokat przekonując sędziego, o konieczności wprowadzenia biegłego, wskazuje na te istotne elementy, które są przede wszystkim wzmocnienie dojścia do prawdy obiektywnej, pewności moralnej, podczas gdy pozostałe środki nie dają jednoznacznej odpowiedzi na stawiane pytania. Argumentem przekonującym sędziego, jest wskazanie bardzo konkretnych i umotywowanych powodów oraz wiarygodnych racji, które wskazują konieczność zasięgnięcia opinii biegłego. Kodeks gwarantując poszanowanie prawa człowieka do obrony w can. 221 §2 stanowi, iż wierni, jeżeli zostali wezwani przed sąd przez kompetentną władzę, mają prawo być sądzeniu z zachowaniem przepisów prawa, stosowanych ze słusznością. Wynika z tego, że adwokat odwołując się do kanonicznej słuszności ma prawo powołać biegłego, nawet wówczas, gdy sędzia uważa to za zbędne. Odwołanie się do fachowca, jest realizacją przysługujących człowiekowi uprawnień, pozwalających na obronę, na poznanie wiarygodnej prawdy.
Jan Paweł II w przemówieniu do Roty Rzymskiej, wskazuje, że o ile strona zainteresowana, nie znająca procedur dotyczących prowadzenia procesu, o tyle wymiar sprawiedliwości powinien zagwarantować im prawo do obrony i działać w "interesie ich prawa do obrony" (23)

Dla rozwiązania spornego zagadnienie, adwokat ma prawo do przygotowania pytań, zgłosić włączenie do akt sprawy opinii lekarskiej lub psychologicznej sporządzonej w innych okolicznościach zaproponowania zagadnień, jak również powinien zachęcić strony do współpracy. "Owszem mogą one charakteryzować się mniejszym lub większym subiektywizmem poznania wynikającym z negatywnego stosunku do współmałżonka, niemniej jednak ich doświadczenie osobiste, (...) może być pomocne dla biegłego" (24). Obecność adwokata pozwala na zwrócenie uwagi czy wydobycie tych kwestii, które nie są dostrzeżone przez sędziego, strony, a które dla przeprowadzenia postępowania sądowego są ważne i winny być poddane opinii specjalisty.

W normach Stanów Zjednoczonych, został przedstawiony sposób wprowadzenia biegłego, w których ponownie dostrzega się autorytet i szacunek wobec urzędu adwokata. "W wypadkach dotyczących niemocy psychicznej i fizycznej i braku zdolności do consensusu sędzia po konsultacji z adwokatem i obrońcą węzła, wyznacza jednego lub więcej biegłych, by przestudiowali akta sprawy i przedłożyli o tym pisemną relacje(...). W następstwie konsultacji z adwokatem i obrońcą, sędzia może wyznaczyć dodatkowych biegłych (25). Norma ta wprowadza bardzo ważną zmianę, zaakcentowana jest rola adwokata, który zrównany jest w uprawnieniach z obrońcą węzła. Wyznaczenie biegłego, jak również powołanie dodatkowych, dokonuje się po przeprowadzeniu uprzednich konsultacji z adwokatem i obrońcą. "Niewątpliwie rola biegłego w procesie jest duża, biegły wnosi do tego postępowania procesowego dane uzyskane w czasie badań naukowych i w ten sposób pozwala na odróżnienie tego, co jest prawdziwe, od tego co jest fałszywe w procesie, rozświetlając powstałe wątpliwości" (26).

Zadaniem adwokata, po zapoznaniu się z materiałem przygotowanym przez biegłego, jest uzyskanie informacji np. "na temat wpływu perturbacji umysłowej lub osobowościowej a odpowiedzialne zachowanie" (27). W oparciu o opinię specjalisty adwokat poddaje, analizie słowa, czyny stron procesowych, określa naturę oraz wpływ choroby umysłowej na dokonywanie czynów dotyczących zgody małżeńskiej. Adwokat z opinii biegłego dokonuje oceny stopnia poczytalności osoby, do podejmowania określonych czynów.

Etap dowodzenia to przede wszystkim dokładne zebranie materiału faktycznego, czyli podstawowego materiału dowodowego. Do właściwego przeprowadzenia instrukcji sprawy, wymagana jest dobra znajomość przepisów prawnych odnoszących się do przedmiotu sporu w konkretnym przypadku, bo brak umiejętnego przedstawiania środków dowodowych odbija się w niekorzystny sposób na wydanie sprawiedliwego wyroku. Można bowiem mieć do czynienia z faktem, który może wydawać się prawdziwym i pewnym, ale w rzeczywistości może okazać się fałszywym.
Oprócz wyżej wymienionych rodzajów dowodów kodeks wskazuje na wizje lokalna i oględziny sądowe.

Przeprowadzenie wizji lokalnej, powinno być przeprowadzone ilekroć adwokat sporządzi wysoce umotywowaną prośbę. Motywem do przeprowadzenia tego typu dowodu jest bezwłoczność, jak i uzyskanie owocnego rezultatu, w postaci korzystnego wyroku. Złożony wniosek, powinien wskazywać na te argumenty, które potwierdzą konieczność udania się w dane miejsce. Według prof. Grabowskiego "z reguły im sprawa większej wagi, z tym większą gorliwością adwokat powinien się do niej przyłożyć, do jej gruntownego poznania." (28). Oznacza to, że adwokat dla większego poznania sprawy, zarówno dla użytku, własnego i sędziego, dla właściwego przeprowadzenia dowodzenia, powinien wskazać na tego środek dowodowy.

Argumentację należy oprzeć nie tylko na własnym doświadczeniu i roztropności, ale na gwarantowanej podstawi prawnej can. 1582 (29). Adwokat ze względu na zawiłość sprawy, gdy wymaga ona głębszej analizy może odwołać się do tego rodzaju specyficznego środka dowodowego. Wizja lokalna może mieć zastosowanie, w przypadku zaistniałej wątpliwości, gdyż "sprawa bowiem mniej prawdopodobna może stać się pewną po danych wyjaśnieniach" (30). W powstałej niepewności, zastosowanie wizji lokalnej może mieć wpływ na uformowanie sobie zdania i wydanie wyroku według swojego wewnętrznego przekonania.
Wizja lokalna w postępowaniu karnym, pozwala adwokatowi, na "zwrócenie uwagi na takie okoliczności np. zmniejszony stan poczytalności, które mogą skłonić sędziego do wymierzenia łagodniejszej kary" (31).

Obok wizji lokalnej, adwokat może zaprezentować inny środek dowodowy, którym są oględziny sądowe. W odróżnieniu od wizji lokalnej, która wymaga udania się sądu w dane miejsce, oględziny sądowe mogą odbywać się w budynku trybunału.
Adwokat, korzystając z tego dowodu może przedstawić np. stosowane środki przymusu, użycia siły fizycznej wobec strony procesowej, rzeczy będącej przedmiotem sporu. Sąd przedstawioną rzecz może obejrzeć, stwierdzić motyw i sposób jej użycia, wpływ na zachowanie strony procesowej. W konsekwencji adwokat postuluje o przeprowadzenie oględzin ze względu na możliwości, "zmysłowego zapoznania się przez organy procesowe z rzeczą celem ujawnienia jej cech charakterystycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu lub ujawnienia źródła dowodu" (32).

Systematyka kodeksu podaje jeszcze jeden ze środków, jakim jest domniemanie.
Doktryna podaje, iż przez domniemanie należy rozumieć "dowód, który bierze początek od osób, od rzeczy albo też i z prawa i dlatego mówi się, że jest dowodem sui generis" (33).
Kodeks przewiduje następujące rodzaje domniemania:
§ domniemanie prawne ( presumptio iuris) - nakazane przez normę prawną
§ domniemanie faktyczne (presumptio hominis) -pozostająca poza kręgiem regulacji prawnej.
Kodeks stanowi zasadę ogólną, kto ma za sobą domniemanie prawne, jest zwolniony z obowiązku dowodzenia, który przechodzi na stronę przeciwną.

Najczęściej przytaczanym rodzajem domniemania prawnego jest can.1060, który uznaje ważność małżeństwa, dopóki nie udowodni się czegoś przeciwnego. Jak to było wspomniane w takim przypadku ciężar przeprowadzenia dowodu, spoczywa na tej stronie, która tak twierdzi. W tej sytuacji osoba nie zorientowana w procedurze kanonicznej, odwołuje się do osoby biegłego w prawie, który kieruje nią w celu obalenia domniemania, po przez zgłaszanie i przedstawianie tych faktów, które obalą postawioną tezę. Domniemanie sędziowskie może być obalone, przedstawionym przeciwdowodem. Adwokat w tym przypadku powinien wykazać, iż opiera się ono na faktach niepewnych i nieokreślonych, nie mających związku z prowadzonym procesem.

Małgorzata Baran


Przypisy:
1 - T. Rozkrut, Walor opinii biegłego w kanonicznym procesie małżeńskim, Tarnów 2002, s. 24,.
2 - Tamże, s. 25.
3 - Z. Grocholewski, Struktura etapu dowodzenia w: Plenitudo Legis Dilectio, Lublin 2000, s 362.
4 - S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu Warszawa 2002, s. 340.
5 - Jak .wyżej
6 - R. Sobański, Udział adwokata... IM3 (1992), s. 132.
7 - G. Leszczyński, Oświadczenie stron jako środek dowodowy w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa, Prawo Kanoniczne 43(2000)n 1-2, s. 109.
8 - T. Pieronek, Normy wydane..., PK16(1973)n1-2,s,190.
9 - I. Grabowski, Adwokatura..., s. 51.
10 - A. Dzięga, Kościelny proces ustny, Lublin 1992 s. 163.
11 - I. Grabowski, Adwokatura..., s.51.
12 - A. Dzięga, Kościelny proces, s. 163.
13 - T. Rozkrut, Walor opinii biegłego...,s. 40.
14 - Tamże, s. 41.
15 - can.1550§1 "Nie należy dopuszczać do składania zeznań małoletnich poniżej czternastego roku życia i upośledzonych umysłowo(...)"
can.1550§2 za niezdolnych prawo uznaje:
1-strony, sędziego jego asystentów, adwokata oraz innych, którzy pomagają lub pomagali stronom w procesie
2-kapłanów w odniesieni do wszystkiego, co poznali z sakramentalnej spowiedzi
3-kogokolwiek i w jakikolwiek sposób zostało usłyszane z okazji spowiedzi
16 - T. Pieronek, Normy..., PK 16 (1973 )n1-2, s. 192.
17 - A.Dzięga, Strony sporu...,s.181.
18 - T.Rozkrut, Walor  opinii biegłego..., s. 48.
19 - Tamże, s. 49.
20 - can.1680 CIC\83 "W sprawach dotyczących impotencji lub braku zgody spowodowanej chorobą umysłową, sędzia powinien skorzystać z pomocy jednego lub kilku biegłych, chyba, że z okoliczności wyraźnie wynika, że jest to bezużyteczne; w pozostałych sprawach należy zachować przepis can.1574".
21 - A. Dzięga, Powołanie biegłego do udziału w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa, Ius Matrimoniale 3(1992), s. 72.
22 - Tamże s.73.
23 - H.Stawniak, Prawo do obrony...,PK 33 (1990) n. 1-2, s. 147.
24 - T. Rozkrut, Walor opinii...,s.202.
25 - T. Pieronek, Normy...,PK 16 (1973),n 1-2, s. 146.
26 - T. Rozkrut, Walor opinii biegłego..., s. 216.
27 - J. w.
28 - I. Grabowski, Adwokatura..., s. 54.
29 - Can.1582 CIC83 (...)dla wyjaśnienia sprawy jest pożyteczne udać się w jakieś miejsce(...).
30 - I. Grabowski, Adwokatura..., s. 49.
31 - S. Waltoś, Proces karny..., s 383.
32 -J. w.
33 - T. Rozkrut, Walor opinii..., s. 50.

 
Zobacz także
ks. Tadeusz Stanisławski
Dlaczego po rozwodzie cywilnym nie można przystępować do sakramentów?
 
Marta Borowiec

Dojrzały, dobry, pełen miłości ojciec jest skarbem. Nie każdy jednak może mieć z takim „brylantem” do czynienia. Mówi się, że ojcostwo pogrążone jest w kryzysie. Kłótnie, rozwody, nieporozumienia czy niedomówienia powodują, że współcześnie wiele dzieci dorasta w obecności tylko jednego z rodziców.

 
Fr. Justin
Powszechną sensacje wzbudziły relacje ludzi, którzy znaleźli się już w poprzedzającej śmierć zapaści, lecz przywróceni zostali życiu. To, co mówią w swych doświadczeniach, wskazuje, że umieranie jest zazwyczaj nie tyle bolesne i pełne trwogi, ile przeniknięte radością i światłem. Czyż to nie może być pociechą dla wielu i łagodzić lęk przed śmiercią?
 

___________________

 reklama
Działanie dobrych i złych duchów
Działanie dobrych i złych duchów
Krzysztof Wons SDS