logo
Wtorek, 19 marca 2024 r.
imieniny:
Józefa, Bogdana, Nicety, Aleksandryny – wyślij kartkę
Szukaj w
 
Posłuchaj Radyjka
kanał czerwony
kanał zielony
 
 

Facebook
 
Drukuj
A
A
A
 
Małgorzata Baran
Orzeczenie nieważności małżeństwa (cz. 5 - ostatnia)
materiał własny
 


Orzeczenie nieważności małżeństwa (cz. 5 - ostatnia)

Głos obrończy, realizacja prawa do obrony

Uprawnienie do obrony realizuje się, poprzez możliwość wglądu do akt sprawy. Prawo w can.1598 §1 przewiduje, że po zebraniu dowodów, sędzia pod sankcją nieważności, musi dekretem zezwolić stronom i ich adwokatom, aby w kancelarii trybunału przejrzeli akta, które nie są im jeszcze znane; co więcej również adwokatom, którzy o to proszą można dać odpis akt. Celem tego zabiegu jest możliwość, zapoznania się z dowodami przedstawionymi przez stronę przeciwną i złożenie swoich uwag oraz przygotowanie obrony.

Kodeks stanowi, że przedłożenie tych akt stronom i ich prawnym reprezentantom, obwarowane jest sankcją nieważności, gdyby sędzia zaniechał tej czynności prawnej.
Zapoznanie się w procesie z przedstawionym materiałem dowodowym, jest jedną z ostatnich przed głosem obrończym próbą udowodnienia własnego roszczenia. Dlatego kodeks przewiduje, możliwość zgłoszenia nowych środków tylko i wyłącznie, gdy
§ chodzi o dobro prywatne strony, jeżeli pozostali uczestnicy procesu wyrażają zgodę
§ istnieje poważna przyczyna, a wszelkie niebezpieczeństwo podstępu i potajemnego podjudzania zostanie usunięte
§ istnieje prawdopodobieństwo, że bez dopuszczenia nowych dowodów zostanie wydany niesprawiedliwy wyrok (1)

Szczególne znaczenie adwokata wyraża w normie 18,wydanej dla Stanów Zjednoczonych, która przewiduje, "kiedy po konsultacji z adwokatem i obrońcą sędzia zdecydował, że wszystkie konieczne i dostępne dowody zostały zebrane strona należy zezwolić na czytanie akt. Sędzia winien rozpatrzyć życzenie stron w stosunku do uzupełnienia instrukcji, przed zamknięciem postępowania w sprawie" (2).
Normę tę rozszerza can. 1598, w którym sędzia do ważnego postępowania dowodowego, zobowiązany jest wysłuchać adwokata i obrońcę. Kodeks, jak również cytowana norma przewiduje, że can 1598§1 w sprawach dotyczących dobra publicznego dla uniknięcia bardzo poważnej przyczyny i niebezpieczeństwa może zdecydować, że jakiegoś aktu nie należy nikomu ujawniać, z zastrzeżeniem, że prawo do obrony nie zostanie naruszone, a norma 18 stanowi, iż stronom należy zezwolić na czytanie akt, chyba, że według uznania sędziego grozi to naruszeniem prawa tajemnicy.

Zadaniem adwokata w stadium publikacji akt jest nie tylko zgłaszanie nowych dowodów, ale również poszanowanie zasad uczciwości, słuszności i sprawiedliwości. Adwokat może prezentować nowy materiał dowodowy z zachowaniem can. 1600, jak również "kontrolować" sędziego, który decyduje się na zatajenie jakiegoś aktu. Adwokat ma dbać przede wszystkim o to, by ten wyjątek nie prowadził do "niewłaściwej interpretacji, wprost do błędu wykładni prawa, gdy z wyjątku robi się normę generalną" (3). Adwokat ma czuwać, by sędzia nie przekraczał ściśle określonych granic, jakie stanowią normy procesowe. Adwokat jak na to wskazują normy wydane dla diecezji Stanów Zjednoczonych, wraz z obrońcą węzła mają przeprowadzić konsultacje, co do tych akt sprawy, których nie należy ujawnić, gdy w grę wchodzi poważne niebezpieczeństwo naruszenie prawa tajemnicy. Podobnie jak i obecnie, także w historii adwokatury, adwokat zobowiązany był do zachowania tajemnicy. Zasady realizacji tego obowiązku określił prof. Grabowski "adwokat ma dochować wierności klientowi i towarzyszyć mu do zakończenia sprawy. Ma zachować tajemnicę, co do wszystkich wiadomości zawierzonych sobie przez klienta. Przeto nie wolno mu ich komunikować ani drugiej stronie, ani jej adwokatowi, ani też nikomu innemu. Zwłaszcza w takich sprawach ma zachować milczenie, których ujawnienie może spowodować zniesławienie" (4).

Obowiązek zachowania tajemnicy wiąże się również z can. 1600, gdzie adwokat nie może zgłaszać nowych środków dowodowych, które są objęte tajemnicą i co do których istnieje zakaz ujawniania.
Zamknięcie postępowania dowodowego wydanym przez sędziego dekretem, otwiera kolejny etap procesu - dyskusja sprawy.
Według can. 1601 po zamknięciu postępowania dowodowego sędzia powinien, wyznaczyć odpowiedni okres czasu na przedstawienie obron i uwag. Dyskusja sprawy dla adwokata jest możliwością wykazania się znajomością przepisów prawa, orzecznictwa, popisania wiedzą prawniczą.

Obrona z natury rzeczy powinna być sporządzona na piśmie i przedłożona sędziemu w wymaganym terminie. "krótka dyskusja ustna może mieć miejsce po uprzedniej wymianie pisemnych głosów. Celem tych głosów obrończych nie jest wyłącznie polemika stron z treścią dowodów przedłożonych przez stronę przeciwną (...) istotną treścią głosów obrończych jest w każdym przypadku wydobycie z przeprowadzonych własnych środków dowodowych tych wszystkich aspektów, które bezpośrednio lub pośrednio potwierdzają prawdziwość wyprowadzonej przez stronę tezy procesowej" (5).
Adwokat ma przede wszystkim zwrócić uwagę na te kwestie i opinie, które skłonią sędziego, jak i pomogą mu dojść do pewności moralnej tak koniecznej dla wydania sprawiedliwego wyroku.
W głosie obrończym "chodzi, więc w rzeczywistości o zwrócenie uwagi sędziego, przez moment podejmowania przez niego decyzji, na te fakty i opinie, które mogą ugruntować w umyśle sędziego świadomość i słuszność zgłoszonego roszczenia" (6).
Pisma obrończe są uwiecznieniem wcześniejszych aktywnie podjętych działaniach prawnych. Kryterium jego zaangażowania wyraża się treścią wystąpienia podczas dyskusji sprawy.

Istotne wnioski zawarte w głosie obrończym muszą wskazywać, że i on uzyskał pewność co do nieważności małżeństwa. Wyraża się to przez następujące zapisy:
§ wyrażenie przekonania, że w aktach sprawy znajdują się argumenty stwierdzające nieważność małżeństwa
§ prośba do sędziego o przyjęcie powództwa
§ wskazanie argumentów, udawadniających wadliwość zawartego małżeństwa i prośba, by sędzia wziął je pod uwagę wydając wyrok.
"Uczestnicząc w procesie adwokat spełnia wolę Kościoła, zgodnie z którą musi wypowiedzieć swoją opinię" (7)

Adwokat w głosie obrończym ma dokładnie przytoczyć zarzuty stawiane przez drugą stronę przeciw swemu klientowi, tak by je wpierw rozważyć, a następnie obalić. Adwokat może również wykazać, że druga strona stawia swe żądania wbrew prawu, albo uchybiła procedurze, wykorzystując te okoliczności dla ochrony praw swego klienta. "Może ujawnić uchybienia i przestępstwa świadków i wolno mu starać się, by ich z tego powodu usunięto z sądu, a przynajmniej, by ich zeznania osłabić, byle by postawiony zarzut był rzeczywisty, a nie fałszywy" (8).
Obrona ma mieścić się w granicach słuszności kanonicznej. Broniąc swego klienta, adwokat może przemilczeć takie fakty, które przemawiają na korzyść przeciwnika, przy czym nie wolno mu przedstawiać fałszywych dowodów. Natomiast nie ma obowiązku wyjawiania całej prawdy. Adwokat ma zawsze stosować się do zasad etycznych, wyrażających się poprzez zakaz błędnego interpretowania ustaw. Stojąc w obronie reprezentowanej strony adwokat może wykazać, że w danym przypadku przytoczonych norm prawnych nie należy stosować lub należy je rozumieć w inny sposób.

Adwokat broniąc stronę, powinien poważnie podejść zarówno do sądu, strony przeciwnej, czy to adwokata, czy to obrońcy węzła. "Prawodawca w trzech słowach określa formę przemawiania adwokata: ma je cechować skromność, prawda, wierność - modeste,  vere, fideliter. Pismo obrończe ma wyrażać stawiane żądania krótko, stanowczo i uwidaczniać istotne cechy sprawy, gdyż o jakości obrony nie decyduje ilość słów, ale przede wszystkim treść. "W rozkładzie materii taki ma zachować porządek obrony, by te dowody, które dla sprawy są więcej korzystne i do celu prowadzą, przytaczać na końcu, bo to, co przy końcu obrony mówi może utkwić w pamięci" (9).Dlatego łatwiej wówczas przekonać sędziego i drugą stronę o słuszności spraw klienta. Adwokat w przedstawionych uwagach obrończych, winien zmusić sędziego do wysiłku intelektualnego, by rozpatrując argumenty za i przeciw, uzyskał pewność moralną wyrażając swą pozytywną opinię.
Umiejętność posługiwania się prawem, stosowanie jego przepisów w obronie, wyraża się poprzez stosowanie tych norm prawnych, które przekonają sędziego do zasadności reprezentowanego stanowiska.

Uprawnienie do zabierania głosu na etapie dyskusji sprawy jest bardzo istotne dla całego procesu. "Jest to, bowiem zamknięcie klamrą, stanowiska prezentowanego przez stronę w procesie od momentu wniesienia skargi powodowej, a szczególnie od litis contestatio"·.
Prezentowany głos obrończy ma wskazywać na racje, które uprzednio zostały zgłoszone, a potwierdzone w przytoczonym materiale dowodowym. Pismo takie powinno zawierać pewne elementy formalne, w którym występują składniki analogiczne do formy wyroku: stan sprawy, stan prawny, stan faktyczny, wnioski, czyli przeprowadzenie dogłębnej analizy procesu od skargi powodowej do publikacji akt.
Dyskusja sprawy odbywa się po publikacji akt procesowych i polega na składaniu przez adwokatów pism obrończych. Dyskusja ta ma umożliwić wydobycie na światło dzienne zebranego materiału dowodowego i udzielenia odpowiedzi na zarzuty stawiane przez drugą stronę. "Wskazane byłoby, aby mowy przygotowywane były przez adwokatów, którzy dobrze znają przepisy prawne i potrafią umiejętnie zinterpretować poszczególne dowody" (10).

Brak adwokatów w procesie, negatywnie odbija się na pracy obrońcy węzła, tym co tyczy się sporządzania uwag przedwyrokowych. "Rola obrońcy węzła małżeńskiego w przeprowadzonym w trybunale kościelnym procesie o nieważność małżeństwa ogranicza się głównie do przygotowań pytań dla stron oraz świadków (chociaż  nie w każdym trybunale), jak również do sporządzania uwag przedwyrokowych" (11).
Brak osoby, która legitymowałaby się takim samym stopniem wiedzy akademickiej powoduje, że na etapie dyskusji sprawy występują braki i zaniedbania w należytym wykonywaniu swoich obowiązków w ochronie trwałości sakramentalnego małżeństwa. Pociąga to za sobą stwierdzenie, że w dużej mierze są one skąpe i w żaden sposób nie bronią one nierozerwalności małżeństwa. W dyskusji sprawy, "bardzo wiele uwag przedwyrokowych sprowadza się jedynie do cytowania zdań z przesłuchań stron oraz świadków. Brak jest natomiast tego co winno być istotą, czyli wniosków  wynikających z całości materiału dowodowego, które przemawiałoby za ważnością małżeństwa"·.

Przyczyna takiego stanu rzeczy nie tkwi w braku materiału dowodowego, ale w rzeczywistym braku w większości akt prawdziwej dyskusji sprawy, bo przecież czy za taką dyskusję można uznać, stwierdzenie typu: " nie mam nic do powiedzenia" "rezygnuję z zabierania głosu". Taka odpowiedź nic nie wnosi do procesu nie wszczyna dyskusji, strona sama sobie odbiera " prawo ostatniego głosu", odbiera prawo do obrony. Konsekwencją tego jest ograniczanie się obrońcy węzła do podejmowania czynności koniecznych dla zachowania ważności akt procesowych, "praktycznie może pozostać niemal nieobecny podczas trwania sprawy, szczególnie na etapie wstępnym postępowania oraz na etapie instrukcji"· .Obecność adwokata mobilizuje obrońcę do aktywnego wykonania swojego zadania począwszy od ustalenia formuły sporu, przez etap wprowadzania środków dowodowych, a przede wszystkim do udziału w dyskusji sprawy.

Brak obrońcy stron powoduje, że dyskusja zamiast stać się najbardziej istotnym i najciekawszym etapem procesu kanonicznego, została ograniczona do niezbędnego minimum, by nie została zarzucona nieważność postępowania z can. 1654 zaniedbany został w sposób oczywisty przepis ustawy (...).
Udział adwokata powoduje rozwój procesu. W swych uwagach przedwyrokowych odwołuje się nie tylko do norm prawnych, ale i do innych źródeł takich jak Pismo Święte, uchwały soborów, synodów, wypowiedzi Ojców Kościoła, komentarzy, precedens, orzecznictwo Roty Rzymskiej. Cały tryb postępowania jest o wiele ciekawszy poprzez udział adwokata, obrońcy węzła. Staje się on podstawą wzbudzania debat nie tylko o rzeczach teoretycznych i takich które mogą być, ale mogą opierać się na wiedzy i praktycznym doświadczeniu.

Posiadanie równego sobie przeciwnika mobilizuje do działania, ale należy pamiętać, że "proces małżeński to nie współzawodnictwo czy turniej, którego protagoniści zmierzają do odniesienia zwycięstwa, ale obrońca węzła i adwokat stają na odmiennych pozycjach wyjściowych, jeden pro vinculo, drugi pro nullitate, ale obydwaj salve semper veritate" (12).

Małgorzata Baran
mgr. prawa kanonicznego


Przypisy:
1 - Akta Sądu Metropolitarnego n.7/39
Prośba o dopuszczenie nowych dowodów po zamknięciu instrukcji sprawy, sporządzona przez adwokata ks. Bronisława Majewskiego:
W uzupełnieniu postępowania dowodowego mam zaszczyt prosić Wysoki Sąd o łaskawe przyjęcie niżej podanych świadków dodatkowych, których nie było w Lublinie i adresów ich było trudno ustalić. Ponieważ świadkom tym znane są istotne okoliczności związane z zawarciem małżeństwa przez strony, zeznania ich w sprawie, naświetlą wiele faktów, co dla meritum sprawy nie będzie obojętne.
2 - T. Pieronek, Normy wydane..., PK16 (1973)n 1-2, s. 194
3 - H. Stawniak, Prawo do obrony..., PK33 (1990), n 1-2 s. 146.
4 - I. Grabowski, Adwokatura..., s..55.
5 - A.Dzięga, Strony sporu..., s. 194.
6 - Tamże, s. 194.
7 - A 94.Dzięga, Zadania procesowe obrońcy węzła małżeńskiego, Kościelne Prawo Procesowe.Materiały i studia, T.I, Lublin 1999, s.38.
8 - I. Grabowski, Adwokatura..., s. 53.
9 - Tamże,s. 52.
10 - A. Dzięga, Kościelny..., s. 168.
11 - S. Paździor Sędziowska ocena uwag przedwyrokowych obrońcy węzła małżeńskiego, Kościelne Prawo Procesowe. Materiały i studia, T.I, Lublin 1999, s. 41.
12 - R. Sobański, Udział adwokata... IM 3 (1992), s. 132.

 
Zobacz także
Monika Cieplińska-Gostek

„Spędzamy wiele czasu, by się dorobić w życiu, a zbyt mało czasu, by je przeżyć”. Moje rozważanie rozpoczynam słowami św. Teresy z Kalkuty, która była otwarta na każde życie, również to z marginesu społecznego. Wiedziała, że żyć to kochać, a kochać to działać tam, gdzie nas stawia Bóg, i w sposób, w jaki On tego pragnie, a nie jak my to sobie wyobrażamy – w konkretnej sytuacji, rodzinie, miejscu. Jakże głośno powinny wyryć się w sercach te słowa nam, katolikom XXI wieku, którzy często zapominamy, czym jest życie i po co żyjemy na tej ziemi.

 
ks. Andrzej Orczykowski SChr
Wieczernik, miejsce ustanowienia Eucharystii, w życiu uczniów Chrystusa ma wyjątkowe znaczenie. W tej sali na górze, przygotowanej na polecenie Mistrza przez Apostołów Piotra i Jana, Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje Ciało i swoją Krew i dał je ludziom do spożywania (Mk 14,12-17; Łk 22,7-12)...
 
Fr. Justin
Czym właściwie jest miejsce, na którym kapłan sprawuje Najświętsza Ofiarę - stołem czy ołtarzem? Pan Jezus ustanowił Eucharystię w Wielki Czwartek przy stole. Czy nie lepiej ołtarz nazywać "stołem", zwłaszcza że z polecenia Soboru Watykańskiego II został on odsunięty od ściany? Teraz ołtarz jest bardziej podobny do stołu.
 

___________________

 reklama
Działanie dobrych i złych duchów
Działanie dobrych i złych duchów
Krzysztof Wons SDS