Trochę statystki

Z danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że w Polsce w 2007 roku zarejestrowanych zostało około 250 tysięcy nowych związków małżeńskich. W tym samym roku rozwiodło się ponad 65 tysięcy par małżeńskich. Około 70 % nowo zawieranych małżeństw odbywa się w formie wyznaniowej. W drugiej połowie ubiegłego stulecia orzekano 40-45 tysięcy rozwodów rocznie.

Wprowadzona pod koniec 1999 roku procedura sądowego orzekania o separacji miała dać nadzieję na utrzymanie instytucji małżeństwa i alternatywę dla niemogących porozumieć się małżonków. Początkowo zainteresowanie tą formą rozłączenia znalazło swoje uznanie i liczba orzekanych separacji wzrastała dość szybko (od około 1,3 tys. w 2000 r. do 11, 6 tys. w 2005 r.), jednak w ostatnich latach zauważalny jest spadek tego rodzaju orzeczeń - 8 tysięcy w 2006 roku i około 5 tysięcy w 2007 roku.

Indywidualizm i hedonizm rośnie!

Rozwód stał się do tego stopnia popularną formą rozłączenia małżonków, że mówi się wprost o kulturze Ojciec Święty Benedykt XVI w przemówieniu wygłoszonym 5 kwietnia 2008 roku do uczestników kongresu poświęconego pladze aborcji i rozwodów podkreślił, że obecną kulturę cechuje narastający indywidualizm i hedonizm, przez co zbyt często brakuje solidarności i odpowiedniego wsparcia społecznego w obliczu napotykanych w życiu trudności.

Człowiek w swej wolności i słabości skłania się ku decyzjom niedającym się pogodzić z zasadą nierozerwalności związku małżeńskiego. Dlatego też w dzisiejszych czasach trudniej przychodzi zachować trwałość małżeństwa, a przymiot nierozerwalności należy do najbardziej kwestionowanych. Zgodnie z polskim kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, jeżeli między małżonkami nastąpi zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, to każde z nich może wnosić, aby sąd rozwiązał ich małżeństwo przez rozwód. W związku z tym trudno się dziwić, iż w ostatnich latach nasila się pytanie: czy Kościół katolicki zmieni swoje dotychczasowe nauczanie odnoszące się do nierozerwalności małżeństwa, a także czy złagodzi skutki prawne w odniesieniu do tych małżonków, którzy rozwiedli się i wstąpili w nowy związek?

Małżeństwo cywilne a małżeństwo kościelne

Na początku należy zrozumieć różnicę, jaka zachodzi między małżeństwem zawartym w formie cywilnej a małżeństwem wyznaniowym. W Polsce zawieranie małżeństwa w formie wyznaniowej ze skutkami cywilnymi stało się możliwe od 1998 roku, dzięki ratyfikacji konkordatu.

Małżeństwo w Kościele katolickim przede wszystkim jest przymierzem, w którym mężczyzna i kobieta tworzą wspólnotę całego życia, przy czym małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci. Związek małżeński nie jest rodzajem umowy zawartej pomiędzy dwiema stronami, mężczyzną i kobietą, na czas nieokreślony, którą można przy zaistnieniu pewnych okoliczności rozwiązać. Sobór Watykański II w Konstytucji duszpasterskiej o Kościele Gaudium et spes podkreślił, że małżeństwo jest głęboką wspólnotą życia i miłości. Ta wspólnota ustanowiona została przez Stwórcę i unormowana Jego prawami. Zawiązuje się ona przez przymierze małżeńskie, to znaczy przez nieodwołalną osobistą zgodę. Ze względu na dobro samych małżonków oraz ich potomstwa, a także całego społeczeństwa, ten święty związek, którym jest małżeństwo, nie jest uzależniony od ludzkiego sądu, gdyż sam Bóg jest twórcą małżeństwa, i to sam Bóg jako twórca natury ludzkiej jest autorem prawa małżeńskiego.

Małżeństwo jako przymierze i sakrament

W Księdze Rodzaju czytamy: Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz [...] Jako mężczyznę i niewiastę stworzył ich (Rdz 1,27). Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swoją żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem (Rdz 2,24). Każde małżeństwo jest dziełem stwórczym Boga, a w samym akcie stworzenia zawarte zostało także powołanie ludzi do małżeństwa. W Starym Testamencie idea przymierza dotyczyła relacji między Bogiem a ludźmi. Inicjatywa jego zawarcia wychodziła zawsze od Boga. To Bóg zawarł przymierze z Izraelem na Synaju (Wj 19; 24,8). Warunków tego przymierza nie negocjowano. Zostały one przez naród wybrany przyjęte, a skutkiem jego zawarcia był obowiązek wyznawania i zachowywania przykazań Boskich.

Małżeństwo porównywane jest do takiego właśnie przymierza, a trwałość i nierozerwalność węzła małżeńskiego ma symbolizować stałość i niezmienność Bożej miłości do człowieka. Przymierze małżeńskie jest darem Boga, dlatego natura i przymioty tego przymierza decydują o jego nierozerwalności. Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej Familiaris consortio zaznaczył, iż Komunia miłości między Bogiem i ludźmi, stanowiąca zasadniczą treść objawienia Izraela, znajduje swój wymowny wyraz w przymierzu oblubieńczym zawartym między mężczyzną i kobietą [...] Więź ich miłości staje się obrazem i znakiem Przymierza łączącego Boga z Ludem (nr 11). W Nowym Testamencie Chrystus dzięki Ofierze własnego Ciała i Krwi ustanawia Nowe Przymierze: To jest moja krew przymierza, która za wielu będzie wylana (Mk 14,24).

Tym samym małżeństwo wyniesione zostało do rangi sakramentu. Jest ono zewnętrznym znakiem widzialnej jedności Chrystusa z Kościołem. Jest wspólnotą dwóch osób, która powstaje przez zewnętrzny akt zgodnej woli. Sakramentalność małżeństwa podkreślona została właśnie poprzez tę jedność, która istnieje między mężczyzną i kobietą na wzór Chrystusa i Jego Kościoła. Małżonkowie tworzą więź nadprzyrodzoną, ponieważ przedstawiają oni tajemnicę wcielenia Chrystusa i tajemnicę Jego Przymierza (FC 13).