Zwyczaj pielgrzymowania

Zwyczaj odbywania pielgrzymek do miejsc, w których rozgrywały się wielkie wydarzenia związane z naszą wiara, był znany już w starożytności. Najczęściej pielgrzymowano do do Ziemi Świętej i do Rzymu.

Historia pielgrzymek do Ziemi Świętej jest bardzo ciekawa. W roku 70 Rzymianie zburzyli Świątynię i zniszczyli Jerozolimę. Miasto popadło w ruinę. Na początku II wieku cesarz Hadrian postanowił je odbudować. I odbudował, ale na wzór rzymski, pogański. Nadał Jerozolimie nową nazwę: Aelia Capitolina. Na miejscu Świątyni ustawiono statuę Jowisza. Na Golgocie stanął posąg bogini Wenus. W odpowiedzi na to zbezczeszczenie wybuchło powstanie żydowskie Bar Kochby. Po jego stłumieniu Hadrian wypędził żydów z Jerozolimy. Pałace i tarasy zasłoniły miejsca uświęcone obecnością Chrystusa.

Sytuacja zmieniła się w IV wieku, kiedy cesarz Konstantyn stał się chrześcijaninem. Był to dziwny cesarz, oprócz wielkich dzieł, ma w swoim życiorysie i czyny niegodne. Widać niełatwo było poganinowi zmienić się w ucznia Chrystusa. Konstantyn w pewnym momencie nie wytrzymał plotek, insynuacji i pomówień na dworze i kazał zamordować swojego syna Kryspusa i żonę Faustę. Potem popadł w długotrwałą depresję. Jego matka, św. Helena wybrała się wtedy w podróż do Ziemi Świętej. Być może cesarzowa czuła się trochę odpowiedzialna za morderstwa, a być może pojechała tylko w intencji syna. Historycy zgodnie podkreślają, że jej podróż miała charakter ofiary. Helena miała wtedy 78 lat. Po przybyciu do Jerozolimy opłaciła archeologów i rozpoczęła poszukiwania. Przekopano znaczną część miasta. Posługiwano się starym dokumentem, na podstawie którego odtworzono topografię Jerozolimy sprzed zniszczenia i odbudowania przez Rzymian. Po wielu tygodniach odnaleziono Kalwarię i Grób. W zasypanym rowie leżały trzy krzyże. Uznano to za cud. Żarliwie modlono się o poznanie, który z tych trzech krzyży jest krzyżem Chrystusa. Przyniesiono umierającą kobietę. Dotykano jej ciała po kolei dwoma krzyżami, ale jej stan się nie zmienił. Dopiero, kiedy dotknięto ją trzecim krzyżem kobieta wyzdrowiała. Ten krzyż uznano za Krzyż na którym umarł Chrystus. Cesarzowa podzieliła Krzyż na trzy części i przeznaczyła je dla Rzymu, Konstantynopola i Jerozolimy. Potem w małych kawałeczkach Krzyż ten rozszedł się po całym świecie. "Cały świat jest pełen odłamków drzewa Krzyża" - napisał dwadzieścia kilka lat po tym wydarzeniu św. Cyryl z Jerozolimy. Cesarz Konstantyn przeznaczył ogromną sumę pieniędzy na budowę świątyń chrześcijanskich w miejscach uświęconych męką Chrystusa.

Podróż cesarzowej Heleny i znalezienie Krzyża świętego spowodowały, że pielgrzymki do Ziemi Świętej stały się ważnym elementem życia chrześcijańskiego. Pielgrzymowali ludzie wszystkich klas społecznych, zarówno bogaci jak i ubodzy, pobożni i mniej pobożni, ale za to ciekawi świata. Warto wspomnieć o najbardziej znanym świadectwie pielgrzymowania do Ziemi Świętej, czyli o pochodzącym z końca IV wieku pamiętniku Egerii. Egeria była osobą bardzo religijną, a jednocześnie ciekawą świata i na tyle zamożną, że mogła przez wiele miesięcy podróżować po Ziemi Świętej i okolicznych krajach. Pochodziła najprawdopodobniej z Hiszpanii lub Akwitanii. Poprzez Konstantynopol, Małą Azję i Syrię dotarła do Palestyny. Odwiedziła też Synaj i górę Nebo. Pozostawiła dokładny opis tej podróży zawierający szczegóły dotyczące topografii i zwyczajów pielgrzymkowych. Wzruszający opis uroczystości Wielkiego Czwartku i Wielkiego Piątku w Jerozolimie znajdujący się w drugiej części pamiętnika, stał się nieocenionym źródłem informacji o liturgii jerozolimskiej tamtych czasów.

Do Rzymu pielgrzymowano już w drugim wieku. Było to dość niebezpieczne, bo drugi i trzeci wiek to okres prześladowań. Tradycja przekazała nam historię czterech chrześcijan ze Wschodu: Abdona, Sennena, Audifaxa i Abraquea, którzy zlekceważyli niebezpieczeństwo i przybyli, aby pomodlić się na grobach Piotra i Pawła. Pojmani przez straż cesarską zginęli śmiercią męczeńską. Kiedy edykt mediolański cesarza Konstantyna w 313 r. zniósł prześladowania, pielgrzymki do Rzymu stały się powszechnym zwyczajem pobożnych chrześcijan. Odwiedzano groby męczenników, szczególnie Koloseum i najbardziej znane rzymskie bazyliki.