Herezja i związane z nią potworności przedstawiały dla Wilhelma same korzyści. Po pierwsze, w dużej mierze wytrącały papieżowi broń z ręki, gdyby przypadkiem chciał bronić templariuszy – strach ująć się za winnymi tak ohydnych występków, można samemu stać się patronus turpitudinis (patronującym ohydzie). Po drugie, działały na wyobraźnię masowego odbiorcy. Wilhelm z Nogaret jest być może pierwszym politykiem, który stosuje metody socjotechniczne, odwołując się do opinii publicznej i celowo nią manipulując. Lud wszakże lubi „historie dziwne a straszliwe”, zaś wszelka tajemniczość działa na wyobraźnię, szczególnie, jeśli dotyczy tych, których z różnych przyczyn się nie lubi. Ochoczo więc opowiadano nie tylko o sodomii i kulcie jakiegoś tajemnego bóstwa, lecz również o paleniu niemowląt zrodzonych z niewiast uwiedzionych przez templariuszy, namaszczaniu bożków tłuszczem owych dzieci, składaniu ofiar z ludzi. Trudno w to uwierzyć? Wszak i dziś znajdą się ludzie, którzy święcie wierzą w to, że Żydzi przerabiają na macę chrześcijańskie dzieci, Opus Dei opłaca skrytobójców, a kosmici skrycie zapładniają Ziemianki (w średniowieczu robiły to inkuby***).

 

 

Nie ma wątpliwości, że oskarżenia pod adresem zakonu są od początku do końca spreparowane. Czy jednak znaczy to, że zakon jest bez winy i w żaden sposób nie przyczynił się do własnego upadku? A jednak w pewien sposób się „znieprawił”... Wraz z upadkiem państwa krzyżowców utracił zasadniczą rację bytu. Od końca XIII w. narasta w nim kryzys i coraz dalej templariuszom do pierwszych ideałów zakonu: ubóstwa, pokory i surowości obyczajów; coraz bardziej natomiast daje o sobie znać wielkopańska pycha (warto wiedzieć, że król Filip Piękny sam starał się usilnie zostać Wielkim Mistrzem Zakonu, czego mu odmówiono. Może więc osobiście upokorzony król znajduje dodatkową satysfakcję w pognębieniu dumnego zakonu?). Kolejni papieże końca XIII w. próbowali skłonić templariuszy i szpitalników (joannitów) do połączenia obu zakonów w jeden. Z dużym prawdopodobieństwem możemy przyjąć, że uratowałoby to templariuszy od klęski. Niestety, na przeszkodzie ponownie stanęły pycha i zawiść: Jakub de Molay stanowczo przeciwstawił się fuzji. Cóż, ostatniemu Mistrzowi brakowało dalekowzroczności i wyczucia politycznego, którym wyróżniał się Wilhelm z Nogaret.

 

Klęska templariuszy była dla nich samych niezwykle upokarzająca: oni, którzy rozmawiali niczym równy z równym z najmożniejszymi tego świata, stali się ostatecznie zakładnikami w grze króla Francji z papieżem; oni, którzy współtworzyli politykę i strategię państwa, zostali zmieleni na pył w trybach machiny politycznej! Z pewnością nieobce templariuszom były błędy i potknięcia, ale wedle żadnych kryteriów nie zasługiwali na los, jaki im zgotowano.

 

Rozmaici hochsztaplerzy, kontynuując dzieło Wilhelma z Nogaret, usiłują na bazie klęski templariuszy budować pokrętne i bałamutne teorie. Z amatorami taniej sensacji nie sposób, niestety, dyskutować, ponieważ nie odnoszą się oni do jakichkolwiek racjonalnych argumentów, lecz do rzekomo prawdziwej historii, zatajonej przed zwykłymi śmiertelnikami… Templariusze – którzy byli w posiadaniu świętego Graala, a także żydowskiej Arki Przymierza i tablic Mojżeszowych, a na dodatek wydobywali uran (papier wszystko zniesie!) – przetrwali tedy jako silna tajna organizacja, wspierająca działalność Joanny d’Arc, kolonizację Ameryki, Wielką Rewolucję Francuską i Bóg (a może Bafomet?) wie, co jeszcze. Skoro wydobywali uran, to z pewnością stali za skonstruowaniem bomby atomowej Saddama Husajna… i dlatego nie można jej znaleźć! Na templariuszy usiłowali powoływać się już XVIII-wieczni wolnomularze – co nie zaskakuje, gdyż przydają sobie oni znacznie dawniejszy rodowód, wywodząc swe początki od budowniczych świątyni Salomona – w niezbyt szczytnym zamiarze odzyskania schedy po zakonie…

 

Ostatni Milites Templi odeszli bezpowrotnie z tego świata w XIV w.: jedni w płomieniach stosu, inni w więzieniach, inni wreszcie w opuszczeniu i zaciszach swoich domostw, i nie ma najmniejszego sensu wywoływanie duchów przeszłości. Jedyne, co możemy zrobić, to chronić pamięć rycerzy białego płaszcza – tak przed oszczercami, jak i przed wyznawcami – przeciwstawiając hochsztaplerom rzetelną wiedzę historyczną; pomni na jedną z dewiz templariuszy: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini Tuo da gloriam (Nie nam, Panie, nie nam, lecz Twemu imieniu daj chwałę).

 

Niestety metody Wilhelma z Nogaret trzymają się mocno. Znalazły szerokie zastosowanie w ciągu kolejnych stuleci i zapewne będą cieszyć się powodzeniem tak długo, jak długo będzie istnieć jakakolwiek władza totalna, usiłująca rozprawić się z przeciwnikami (a nierzadko sojusznikami) przy zachowaniu pozorów praworządności.
    
Joanna Gorecka-Kalita
- historyk literatury, mediewistka, tłumacz z j. Francuskiego