Personalizm chrześcijański przyjmuje, że człowiek jest osobą poznającą siebie, świat, Boga; odznacza się trwałością podmiotowego "ja"; jest wolny w swoich wyborach i może być za nie odpowiedzialny; ma zdolność do nawiązania relacji z osobowym Bogiem, jest powołany do ciągłego rozwoju osobistego wymiarze fizycznym, psychicznym, społecznym i duchowym i aktywnego uczestnictwa w społeczeństwie na rzecz dobra wspólnego (por. W. Granat 1985; W. Kaczyńska 2005).

 

Perspektywa personalizmu chrześcijańskiego, przyjęta w badaniach nad rozwojem i urzeczywistnianiem moralności, może przyczynić się do poznania i zrozumienia mechanizmów rozwojowych w zależności od akceptowanego i zinternalizowanego źródła norm, czy jest nim Bóg - Stwórca i Dawca Prawa, czy człowiek uznający wyłącznie siebie za prawodawcę.

 

Moralność społeczna oparta jedynie na pierwiastku humanistycznym wydaje się słabszym stymulatorem rozwoju moralnego od tej, która uznaje Boskiego Prawodawcę w ochronie fundamentalnych praw i godności człowieka, a w regulacjach funkcjonowania instytucji społecznych prawodawcę wybranego i akceptowanego przez ludzi.

 

W latach 1997 i 2003 prowadzone były ogólnopolskie badania uczniów wszystkich poziomów nauczania, zmierzające do ustalenia, jakie formy zachowań naruszających dobro własnego rozwoju, rozwoju innej osoby i dobro wspólne najczęściej występują w środowisku uczniowskim. Chodziło o to, aby określić rozmiary zachowań naruszających normy i wartości przez nie chronione. W obu badaniach uczniowie przyznawali się najczęściej do zachowań naruszających wartości prawdy, uczciwości, szacunku dla pracy własnej i innych, poszanowania dobra wspólnego. W 1997 roku 48,2% uczniów przyznawało się do oszukiwania nauczycieli, w 2003 takich uczniów było 43,6%; do utrudniania prowadzenia lekcji w 1997 przyznało się 44,2%, w 2003 - 40,8%; do obrażania i wymyślania innym uczniom przyznawało się w 1997 roku 40,3% uczniów, w 2003 - 37,1%; do bazgrania po ścianach i ławkach szkolnych w 1997 roku przyznało się 38,1%, w 2003 - 37,5%; do umyślnego potrącania innych w 1997 - 28,2% uczniów, w 2003 - 32,9%; do upijania się w 1997 roku - 32,5%, w 2003 roku - 30,1% badanych (K. Ostrowska 2005).

 

Badani uczniowie nie wykazują się nawet konwencjonalnym rozwojem moralnym w zakresie norm chroniących takie wartości, jak życie ludzkie, trud, wysiłek, godność i wolność drugiego człowieka, zdrowie, prawda. Urzeczywistnianie zachowań sprzecznych z tymi wartościami nie oznacza, że uczniowie nie znają tych wartości lub ich nie cenią - inne wyniki tego samego badania świadczą o wysokich preferencjach wartości przyjaźni, miłości, uczciwości, rodziny. Istnieje duża rozbieżność pomiędzy deklaracjami wartości a zachowaniami zgodnymi z wymogami norm, czyli przepisami, jak chronić i urzeczywistniać owe wartości.

 

Wyniki skłaniają do lapidarnego wniosku, że w procesie wychowania i socjalizacji nie przywiązuje się odpowiedniej wagi do rangi rozwoju moralnego, nie przestrzegając odpowiednich proporcji pomiędzy starannością w stymulowaniu autonomii, niezależności, indywidualizmu i humanizmu indywidualistycznego z pominięciem perspektywy samych wartości, ich celu i sensu, perspektywy drugiego człowieka i Boga.

 

 

Literatura
Buksik D. (2003), Wrażliwość sumienia. Studium psychologiczne, Warszawa, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
Granat W. (1985), Personalizm chrześcijański, Poznań, Księgarnia św. Wojciecha
Hall C. S., Lindzey G. (1990), Teorie osobowości, Warszawa PWN
Kaczyńska W. (2005), Etyczno-ekonomiczne i etyczno-polityczne aspekty problemu wykluczenia społecznego (głos w dyskusji) - maszynopis złożony do druku.
Ostrowska K., Wójcik D. (1986), Teorie kryminologiczne, Warszawa, ATK
Ostrowska K. (2005), Zachowania agresywne w środowisku szkolnym [w:] Zachowania agresywne w szkole 1997-2003. Badania porównawcze, Warszawa, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
Psychologia rozwoju człowieka (2002), red. naukowa Barbara Harwas-Napierała i Janusz Trempała, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN S. A.
Radochoński M. (2000), Osobowość antyspołeczna. Geneza, rozwój i obraz kliniczny, Rzeszów, Wyd. WSP
Rogers C. (1951), Klient-centered therapy: its current practice, implications, and theory, Boston, Houghton Mifflin
Trempała J., Czyżowska D. (2002), Rozwój moralny [w:] Psychologia rozwoju człowieka, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN SA