W dziale metafizyki Leibniz chciał uporać się z dualizmem kartezjańskim. Wprowadził, więc prawo ciągłości. Twierdził, że w naturze nie ma nagłych „przeskoków”, są tylko ciągłe przejścia i ciągłość ta występuje w całym wszechświecie. Wszystkie rzeczy i wszystkie zjawiska są przejściem między innymi rzeczami i zjawiskami. Leibniz uważał również, że substancji jest wiele, bo gdyby tak nie było nie można by obserwować takiej mnogości rzeczy.

 

Dla Leibniza świat zbudowany jest z „monad”, czyli z indywidualnych jednostek siły. Monady są substancjami, które nie mają żadnej postaci, ponieważ są niepodzielne, nie mogą być ani wytworzone ani unicestwione. Są indywidualne. Żadna monada nie jest identyczna z drugą. Jako istoty samoistne nie mają „okien”, żadna substancja czy określenie nie może oddziaływać na nie ani z zewnątrz, ani do wewnątrz. Zgodność między monadami jest z góry ustanowioną harmonią (harmonia praestabilita), którą to wprowadził Bóg. Położenie monad w owej hierarchii jest zależne od ich zdolności poznawczych. Leibniz podaje następującą kolejność:
 1. Monady nagie (ciała nieograniczone),
 2. Monady roślinne,
 3. Monady zwierzęce,
 4. Monady ludzkie,
 5. Monada absolutnie centralna (Absolut).
 
W koncepcji przestrzeni i czasu wbrew tradycji newtonowskiej (przestrzeń i czas są absolutne) sformułował teorię relacyjną. Przestrzeń i czas nie są samodzielnymi bytami, lecz należy je pojmować jako system „zewnętrznych stosunków”, będących funkcją powiązań, w jakich pozostają do siebie jednostkowe substancje.

 

Dusza u Leibniza jest ciągle czynna. Dusza będąc siłą, musi się ciągle zmieniać. „Wszystkie te przemiany odbywają się jedynie wewnątrz monady, każda, bowiem dusza - mówi Leibniz, jest światem osobnym, zamkniętym dla wpływów wewnętrznych, jak gdyby zewnątrz niej nic nie istniało prócz bóstwa”. [2]
Leibniz zajmował się również logiką a specjalnie logiką formalną. Był jednym z niewielu myślicieli, którzy wprowadzili do niej prawdziwie nowe, przewrotne pomysły. Powziął myśl matematycznego traktowania logiki.

 

Stworzył projekt uniwersalnego języka symbolicznego nazwanego ars characteristica jako ogólnej metody zdobywania i osądzania prawdy. Łączyła ona analizę języka (gramatykę racjonalną) i analizę pojęć (analizę logiczną). Jej istotą był przekład treści myśli (pojęć) i związków, które między nimi zachodzą, na język znaków i związków między znakami. Ostatnim etapem w konstrukcji ars characterisica miało być zastąpienie znaków – nazw symbolami i ujęcie związków między nimi na wzór operacji matematycznych, tak aby rozumowania przybrały postać rachunków logicznych.

 

„Pomysły logiczne Leibniza to, np. Przykład arytmetycznej interpretacji wywodu sylogistycznego, Przykłady formuł logicznych i przykład ich uzasadniania, Pojęcia jasne, wyraźne i adekwatne, Definicja identyczności i Zasada racji dostatecznej”. [3]

 

opracował: Robert Ufland SDS

 

***

 

 

„Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego” (Nouveaux Essais Sur Lentendement Human), (I-II, Warszawa 1955, Kęty 2001).
„Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła” (Essais de Théodicée sur la bonté de Dieu, la liberté de l’homme et l’origine du mal), (Warszawa 2001)
„Wyznanie wiary filozofa. Rozprawa metafizyczna. Monadologia. Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne. (Warszawa 1969
„Pisma z teologii mistycznej” (Kraków 1994)
„Korespondencja z Antoine’em Arnauldem”(Warszawa 1998)
„Główne pisma metafizyczne” (Toruń 1995)
„Pisma z metafizyki natury” (Toruń 1999)

 

***

 

 

 

***