DRUKUJ
 
o. Tomás Álvarez OCD
Św. Teresa od Jezusa: matka osób duchowych
Zeszyty Karmelitańskie
 


Prawdopodobnie to odkrycie Teresy jest podstawą podjętej przez nią dziecięcej ucieczki do kraju Maurów, by zostać pozbawioną głowy dla Chrystusa – jak święte z książek, pociągając jednak za sobą innego czytelnika – Rodrigo, pomimo ogromnej przeszkody, jaką było „posiadanie rodziców”. Aż w końcu Teresa przekona się, że „było niemożliwe iść tam, gdzie mnie zabiją dla Boga”.
 
Innym silnym wspomnieniem Teresy jest utrata matki: „Pamiętam, że gdy umarła moja matka, miałam dwanaście lat, trochę mniej. Jako że zaczęłam sobie uświadamiać, co utraciłam, smutna udałam się przed pewien wizerunek naszej Pani i prosiłam ją, we łzach, by była mi matką. Wydaje mi się, że chociaż uczyniłam to z prostotą – moja prośba została przyjęta, gdyż często znajdowałam tę potężną Panią, ilekroć Jej się polecałam”.
 
Córka tamtego, XVI wieku
 
Teresa jest mieszkanką Ávila. Ávila pozornie wydaje się miastem średniowiecznym, wzniesionym na skale nad doliną, otoczonym pasem murów, skrytym pod chwalebnym ciężarem przeszłości. Tak to widział Miguel Unamumo. W rzeczywistości jednak tak nie jest. Ávila nie jest zamknięta w przeszłości, ani na skale i w ogrodzeniu swych murów. Jest miastem w rozwoju. Otwarta na powiewy, które przynoszą nowe prądy i odległe wołania, nieznane na przestrzeni wieków średnich.
 
To otwarcie horyzontu od dzieciństwa poszerzyło spojrzenie Teresy. I przez całe życie będzie ów horyzont poszerzać.
Afryka jest „ziemią Maurów”. Poddana władzy Turków, z wpływami moriscos (żyjących w XVI i XVII wieku w Hiszpanii muzułmanów) w Levante i Andaluzji, Kastylii i Morana. Wrogi bastion w aspekcie duchowym, politycznym i militarnym. Tam zginą tragicznie setki mieszkańców Ávila podczas pierwszego trzydziestolecia XVI wieku, w którym Teresa pojawia się na ludzkiej scenie. Dla niej Afryka jest horyzontem bliskim i pociągającym: od dziecięcej ucieczki z Rodrigo, aż do wysłania misjonarzy karmelitów do Konga, w ostatnim roku jej życia.
 
Ameryka – „Indie Zachodnie”, będzie włączać się dzień po dniu w pejzaż wewnętrzny Teresy. Dziewczyna nad wiek rozwinięta i pełna życia liczy dwanaście lub trzynaście lat, kiedy dowiaduje się, że do Toledo przybył Hernán Cortés ze swą świtą konkwistadorów i meksykańskich Indian, i sława, niemal mityczna, imperium Montezumy roznosi się po Kastylii. Młodzieńcy avilańscy, którzy adorowali Teresę, opuszczają ją dla uroku tego dalekiego świata. Dom don Alonso zostaje opuszczony przez mężczyzn. Jeden po drugim, praktycznie wszyscy bracia Teresy, wsiadają na okręty płynące do nowego świata. W wielkim domu, w którym się urodziła, Teresa pozostaje sama ze swoim ojcem, z siostrzyczką Joanną, jednym z braci, który oczekuje na odpłynięcie oraz ze służbą. Dom rodzinny stanie się miejscem, w którym wszyscy będą mieli duszę skierowaną ku Ameryce.
 
Dom don Alonso jest zwykłą ilustracją tego, co dzieje się w mieście opuszczonym przez młodych szlachciców (hidalgów). W Peru zjawi się wicekról don Blasco Núnez Vela. Jego brat Francisco, ojciec chrzestny Teresy, będzie walczył u boku wicekróla i czterech braci Teresy przeciwko Pizarro w nieszczęsnej batalii Inaquitos. Z Quito i Río de la Plata dotrą do rodziny smutne wieści o śmierci Antonia i Rodriga de Cepeda (tego ostatniego pamiętamy z ucieczki z Teresą do kraju Maurów). Później, gdy Teresa będzie już uważnie obserwować horyzont amerykański, przybędą z Indii żarliwi misjonarze, jak Alfonso Maldonado i dramatyczne wiadomości o konkwiście oraz ewangelizacji. Aż do ostatniego roku swego życia Teresa będzie wysyłać listy do floty królewskiej, która wypływa z Sewilli, i do końca będzie miała rozdartą duszę wobec problemu Ameryki: problemu rodzinnego i problemu chrześcijańskiego.
 
Na koniec – Europa... Teresa jest już „kobietą europejską”. Paradoksalnie, urodziła się, gdy jej ojciec właśnie wracał z wojny między Kastylią a Nawarrą. Jej pierwsze emocje z dzieciństwa zostają nieodłącznie związane ze wspomnieniem wojny wokół Pampeluny i Logrono, oraz nierozważnym wymarszem młodzieńców avilańskich pod rozkazami Sancho Sánchez Cimbrón. Tymczasem wkrótce dwa nowe elementy pojawią się w systemie wartości i idei Teresy: Francja – jako przedsionek Europy oraz Karol V – imperator europejski, który wkrótce pojawi się w Kastylii i samym mieście Ávila.
 
To był ostatni rok spędzony przez Teresę w murach miasta, w przeddzień zostania zakonnicą, kiedy to imperator triumfalnie wkroczył do Ávila (1534). Teresa miała dziewiętnaście lat. Wrażenie wywołane w jej młodzieńczej wyobraźni przepychem dworu królewskiego oraz poruszeniem wszystkich stanów miasta i prowincji musiało być głębokie.
 
Rzeczywiście, całe życie Teresy będzie się toczyć w dwóch wielkich okresach, które będą się niemal dokładnie pokrywać; pierwszy z okresem imperialistycznym, drugi – z przejęciem władzy w państwie przez Filipa II. Stosownie do tych dwóch monarchii, dwóch pokoleń, które następują po sobie, z odmiennymi właściwościami i duszami. Pojawienie się na scenie imperatora zbiega się z dzieciństwem Teresy. Rodzi się wówczas generacja, która dziedziczy „zasiew” kulturalny, religijny i polityczny królowej Izabelii i kardynała Cisneros. Moment, w którym świat, także świat kastylijski, rozszerza swe granice na Wschodzie i Zachodzie (Oceania i Meksyk)... W powszechnej atmosferze wielkości, ekspansji i optymizmu. W tym klimacie rodzi się i wzrasta Teresa. Książki owej pierwszej połowy XVI wieku będą służyły jej za pokarm kulturalny. To otwarcie horyzontów, obecność Europy w Kastylii – ukształtują jej osobę, ideały i duszę.
 
Aż przyjdą lata definitywnego nawrócenia, kiedy to Teresa dobiega czterdziestki. Imperator u schyłku życia wycofuje się do Yuste, niedaleko Ávila. Wraz z Filipem II przychodzi nowe pokolenie ludzi prześladowców; klimat polityczny, religijny, napięcia, ciężka atmosfera pełna niebezpieczeństwa i gwałtownej samoobrony, autodafe, palenia książek poprzedniego pokolenia, apogeum Inkwizycji, stanu przyprawiającego o drgawki wobec wydarzeń gorszących i niepowetowanych, jak uwięzienie arcybiskupa Toledo, Carranza, i ucieczka uczonych.
 
Wydarzenia te Teresa będzie przeżywać niczym rany na żywym ciele; w pewien sposób wyznaczą one rytm jej wędrówki w tym okresie. Teresa będzie córką pierwszej generacji, czasów imperium. I będzie musiała działać, myśleć, pisać i walczyć w klimacie i czasie drugiej generacji, udręczonej konfliktami.
 
o. Tomás Álvarez OCD
tłum. Antoni Rachmajda OCD
 
 
strona: 1 2