Pewien rodzaj panowania

Papież Paweł VI w liście apostolskim Octogesima adveniens z 14 V 1971 r. stwierdził:

Mówiąc o doniosłych przemianach, jakie zachodzą w naszych czasach, nie możemy pominąć wciąż wzrastającego znaczenia środków komunikacji społecznej i ich wpływu na zmianę mentalności, poglądów, instytucji i samego społeczeństwa. Przynoszą one bez wątpienia wielki pożytek: udostępniają nam prawie natychmiast wiadomości z całego świata, stwarzają możliwość kontaktu mimo odległości, sprzyjają sprawie jedności wszystkich ludzi tak, że mogą służyć szerzeniu oświaty i kultury. Ale środki przekazu społecznego przez samo swoje działanie wytwarzają stopniowo pewien rodzaj panowania. Czyż można więc nie pytać tych, którzy nimi dysponują, jakie mają cele, jakie stosują środki działania, wreszcie – jaki wywierają wpływ na wolność jednostki tak w dziedzinie polityki i ideologii, jak i w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym?

Łatwo można sobie wyobrazić źródło nieustannie dostarczające ogromne ilości wody, która płynie do ludzi niezliczoną ilością kanałów, większych i mniejszych. Woda ta w jednym kanale jest czysta, w innym trochę zabrudzona, lecz jeszcze zdatna do picia, w innych zaś całkowicie zatruta. Na końcu tych kanałów usadowili się ludzie - młodzież i starsi, bogaci i ubodzy, prości i wykształceni, dobrzy i źli - którzy zaspokajają swoje pragnienie wodą z tego źródła. Chłoną ją chciwie o różnych porach dnia i nocy, w różnych sytuacjach swego codziennego życia. Niekiedy nawet nie zwracając uwagi na jakość wody, która do nich dociera. Takim obrazem posługiwano się niekiedy w kaznodziejstwie, aby uzmysłowić sposób działania środków społecznego przekazu.

Mniejszy świat

We współczesnym społeczeństwie trudno sobie wyobrazić wzajemną komunikację międzyludzką bez środków społecznego przekazu, zwanych też w naukach społecznych środkami masowego przekazu lub mass mediami. Wzrost ich znaczenia i wpływu na zmianę mentalności, poglądów, instytucji i samego społeczeństwa Kościół zauważył już dawno. Przynoszą one z pewnością wielki pożytek: udostępniają prawie natychmiast wiadomości z całego świata, stwarzają możliwość szybkiego kontaktu mimo odległości dzielących ludzi, sprzyjają sprawie jedności wszystkich, służą szerzeniu oświaty i kultury. Technika komunikacyjna czyni świat mniejszym, uświadamia wspólny los ludzi, może wpływać na jego poprawę.

Źródło informacji

Środki społecznego przekazu są ważnym źródłem informacji. Informacja to termin stosowany na określenie wszystkich form przekazu wiadomości, ale także wszelkiego rodzaju wiedzy, czy to w formie ustnej, pisanej, czy w formie obrazu. Dosięga szerokich warstw społeczeństwa i jest najważniejszą formą komunikacji (łączności). Techniki przekazu informacji pozwalają jednostkom uczestniczyć pośrednio w wydarzeniach całego świata, są źródłem wiedzy, inspirują i kształtują ludzkie postępowanie na płaszczyźnie indywidualnej, rodzinnej i społecznej. Nowoczesne środki masowego przekazu dostarczają dużą liczbę informacji, których znaczna część odbiorców nie jest w stanie uporządkować, a spora część w ogóle zrozumieć, przyswoić sobie i ocenić. W szumie i powodzi informacji można stracić orientację, stać się niepewnym. W konsekwencji taki człowiek nie jest w stanie dokonać prawidłowego wyboru spośród różnych ofert i propozycji. Wielkość informacji przerasta możliwości człowieka w zakresie ich przyswajania.

Prawo do informacji

W soborowym "Dekrecie o środkach społecznego przekazywania myśli" (Inter mirifica) podkreśla się prawo człowieka do rzetelnej informacji, która umożliwia poszczególnym ludziom pełniejszą i stałą ich znajomość. Mogą oni w ten sposób skutecznie przyczyniać się do ogólnego dobra oraz łatwiej wpływać na szeroki dostęp całej ludzkości. Społeczność ludzka ma więc istotne prawo do informacji o tym, co dotyczy człowieka osobiście lub w społeczeństwie, w zależności od warunków życia każdego. Właściwie zastosowanie tego prawa domaga się, by przedmiot informacji był zawsze prawdziwy i pełny, z zachowaniem jednak sprawiedliwości i miłości (DSP, 5).