Kodeks dzieli dowody na 6 rodzajów, przy czym wizja lokalna i oględziny w sprawach o nieważność małżeństwa nie bywają stosowane, dlatego zostaną one pominięte. Spośród tych dowodów, niektóre mają szczególne znaczenie przy konkretnych przyczynach nieważności małżeństwa. W uproszczeniu można stwierdzić, że istnienie wielu przeszkód małżeńskich łatwo udowodnić dokumentem publicznym, przy symulacji cenne są natomiast oświadczenia tego, kto symulował, a opinia biegłych jest standardowym i najważniejszym dowodem przy wadach zgody małżeńskiej z przyczyn psychicznych.
Przyczyny i dowody
Pierwszym wskazanym przez przepisy środkiem dowodowym są oświadczenia stron (od kan. 1530 do kan. 1538 KPK). W sprawach małżeńskich strona powodowa składa je zawsze, natomiast strona pozwana nieraz uchyla się od tego obowiązku. Oświadczenia te składane są nie tylko podczas przesłuchania w sądzie, ale również pisemnie, nieraz wielokrotnie w trakcie procesu. Strony lub jedna z nich najlepiej znają przyczyny powodujące nieważność związku jak i całość okoliczności przed i poślubnych. Oczywiście strony są zainteresowane wyrokiem, działają często emocjonalnie i ich wypowiedzi mają charakter subiektywny, co nie podważa jednak olbrzymiej wartości tego rodzaju dowodu dla sprawy.
Oświadczenia składane podczas przesłuchania sądowego to przeważnie pierwsze dowody zbierane przez sąd. Kolejno przesłuchiwany jest powód, a następnie strona pozwana, zaś sądy przeważnie unikają przeprowadzania rozmów w jednym dniu, by nie narażać strony na przykre spotkanie. Co więcej druga strona nie jest dopuszczana na przesłuchanie. Przesłuchania dokonuje sędzia, w niektórych sądach w obecności notariusza, a jeśli w sprawie występuje adwokat, także w jego obecności. Obecność obrońcy węzła jest możliwa, ale w praktyce nie zdarza się. Najpierw strona składa przysięgę mówienia prawdy i zostaje poinformowana, że druga strona będzie miała możliwość zapoznania się z tym, co zostanie zapisane. Pytania są zadawane według specjalnie przygotowanych ankiet, co ma zagwarantować uwzględnienie wszystkich istotnych spraw. Strona na końcu jest pytana o swoje własne uwagi, co stanowi pewną ochronę przed ewentualnym rutynowym zadawaniu przygotowanych pytań. Na koniec po przeczytaniu, strona podpisując ponownie potwierdza prawdziwość złożonych oświadczeń. W protokole przesłuchania bywają notowane informacje o zachowaniu strony, jeśli są one charakterystyczne - płacz, lekceważenie, nerwowość.
Na przesłuchaniu
Przesłuchanie odbywa się przeważnie w sądzie rozpoznającym sprawę, ale istnieje możliwość przesłuchania w innym miejscu: sądzie diecezji, w której strona mieszka, w parafii zamieszkania, jeśli znajduje się ona w diecezji prowadzącej sprawę, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach (w przypadku choroby) także w swoim domu czy w szpitalu.
Na przesłuchanie strona zostaje wezwana pisemnie, a jeśli wskazany przez sąd termin nie odpowiada jej, może z należytym wyprzedzeniem poprosić o wyznaczenie innej daty. Przesłuchanie trwa przeważnie powyżej 2 godzin, nieraz znacznie dłużej. Należy stawić się z dokumentem potwierdzającym tożsamość (dowód osobisty itp.), wezwaniem na przesłuchanie - w przeciwnym wypadku sędzia odstąpi od przesłuchania.
Jest to rozmowa poważna, z wieloma (kilkudziesięcioma) pytaniami, czasami sprawiającymi wrażenie powtarzających się, co służy dokładnemu wyjaśnieniu sprawy. Pytania te przeważnie nie dotyczą spraw pożycia seksualnego stron, chyba że jest to ściśle związane z rozpoznawanym tytułem nieważności.
Strona może odmówić odpowiedzi na jakieś pytanie, a oświadczenia złożone na skutek błędu, wymuszone siłą lub ciężką bojaźnią, czyli taką która może wystraszyć mężczyznę nie mają mocy dowodowej.
Strona może przyznać się do czegoś przed sądem, ale istnieje także przyznanie się pozasądowe, przytoczone potem przez osoby trzecie, które ma szczególne znaczenie w sprawach małżeńskich, np. gdy strona krótko przed lub po ślubie mówi, że "nie będzie dzieci w tym związku".
Warto dopowiedzieć, iż w praktyce swojej radzimy, tak stronom, jak i świadkom, aby w przypadku nie złożenia przez nich zeznań co do danego istotnego faktu, z różnych prozaicznych względów (np. zdenerwowania, zmęczenia, zapomnienia), strona zatroszczyła się o złożenia brakującego zeznania na piśmie sądowi, a gdy nie chce tego uczynić, to aby nowe treści wniosła podczas publikacji akt. Wymaga to jednak aktywności strony.