DRUKUJ
 
Stare instrumenty muzyczne są... jak nowe!
 


Dobiegła końca trwająca kilka lat renowacja zabytkowych instrumentów muzycznych ze zbiorów jasnogórskich. Ostatnia partia historycznych instrumentów powróciła po konserwacji na stałą wystawę w Muzeum 600-lecia na Jasnej Górze. 
 
W piątek, 8 lutego konserwatorzy z Pracowni Konserwacji Instrumentów Muzycznych Muzeum Narodowego w Poznaniu przywieźli do sanktuarium odnowione instrumenty. Konserwacji zostało poddanych kilka instrumentów: 2 cytry, mandolina, 5 skrzypiec i ludowy instrument kaukaski, a także kilkanaście kręglików, czyli części do instrumentów dętych. Zarówno cytry, jak i ludowy instrument kaukaski są darami wotywnymi dla Jasnej Góry. 
 
Cała kolekcja jasnogórska liczy ok. 200 instrumentów. Klasztor Paulinów na Jasnej Górze podjął się kompletnej konserwacji tych zabytkowych instrumentów już w 2009 roku. Na tych instrumentach grali wybitni muzycy, którzy należeli do Kapeli Jasnogórskiej - zespołu muzycznego, założonego w klasztorze paulinów w połowie XVI wieku. Instrumenty były używane w ramach liturgii, powitań znakomitych gości, którzy przybywali do sanktuarium. 
 
Każdy z instrumentów, poddanych renowacji, został dokładnie sfotografowany i opisany. Po zakończonych pracach, jesienią 2019 roku planowane jest wydanie katalogu zabytkowych instrumentów po dawnej Kapeli Jasnogórskiej. Doktorat na temat tego zbioru pisze Patryk Frankowski, pracownik Muzeum Instrumentów Muzycznych. 
 
Nad całością projektu konserwacji czuwa o. Nikodem Kilnar, prezes Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska, krajowy duszpasterz muzyków kościelnych. 
 
„Te instrumenty są oczywiście dowodem materialnym na chwałę Bożą, jaka tu rozbrzmiewała poprzez wieki, i jednocześnie ukazuje troskę ojców paulinów, którzy zawsze troszczyli się o piękno liturgii, bowiem pielgrzymi, którzy tu przybywali, mogli usłyszeć muzykę na bardzo wysokim poziomie właśnie dzięki Kapeli Jasnogórskiej – podkreśla o. Nikodem Kilnar – Ta kolekcja zabytkowych instrumentów jest największym zbiorem w Polsce po jednolitej kapeli. Oczywiście, włączane są też instrumenty, które były instrumentami wotywnymi, ale one również spełniały funkcję użytkową – od razu były włączane w ramach celebracji liturgicznych, i również podczas koncertów Kapeli”. 
 
Piotr Cieślak, kierownik Pracowni Konserwacji Instrumentów Muzycznych w Muzeum Narodowym w Poznaniu informuje: „Instrumenty Kapeli Jasnogórskiej to w większości instrumenty dęte, drewniane: kotły, trąbki naturalne. Jeżeli chodzi np. o skrzypce, to niewiele instrumentów zachowało się z tych dawnych czasów. Myślimy, że przyczyną jest to, że instrumenty typu skrzypce, kontrabasy, wiolonczele, są bardziej popularne we współczesnych czasach, więc mogły się one ‘rozejść’ po muzykach. Pozostały instrumenty nietypowe, jak dzisiaj już używane trąbki naturalne, czy np. róg, flet prosty, oraz dwa oboje da caccia. W tej kolekcji znajdują się dwa oboje da caccia, a na świecie zachowały się tylko trzy takie instrumenty. Z instrumentów lutniczych mamy np. XVIII w. skrzypce Helmera i kontrabas Hofmana. Z instrumentów wotywnych jest cytra wykonana XIX w, datowana 1892 r., mamy mandoliny, pięcioro skrzypiec, mamy mnóstwo pojedynczych części, po których możemy sądzić, że tych instrumentów musiało być więcej”. 
 
Po renowacji instrumentom został przywrócony blask sprzed wielu lat. Obiekty zdezynfekowano, całość oczyszczono chemicznie i zabezpieczono. Usunięto zanieczyszczenia i zabrudzenia, naprawiono ubytki. „Prace były różne w zależności od grup instrumentów. Mieliśmy dość duże instrumenty rozklejone, znalezione na strychu, gdzie wiadomo, że i wilgotność duża, i duże zakurzenie, więc wiele prac polegało na oczyszczeniu tych instrumentów, na ich poklejeniu. Były też ważne rekonstrukcje, w przypadku fletu prostego rekonstruowaliśmy czarę głosową, ponieważ zachowała się tylko część instrumentu” – mówi Piotr Cieślak. 
 
Mirosław Baran, konserwator z Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu podkreśla: „Staraliśmy się zachować oryginalność tych instrumentów. Nasza konserwacja w zasadzie polegała na zabezpieczeniu i zachowaniu stanu oryginalnego. Niektóre instrumenty są do użytku, są to dzieła sztuki użytkowej, w związku z tym nadają się do gry, aczkolwiek niektóre instrumenty ze względu na to, że się starzeją - np. harfa, czy inne instrumenty dęte - niestety nie można obecnie ich używać, ponieważ staramy się zachować wszystko dla następnych pokoleń”. 
 
Jak informuje Mirosław Baran, Pracownia Konserwacji Instrumentów Muzycznych w Muzeum Narodowym w Poznaniu „powstała po wojnie, więc mamy chyba największą tradycję konserwacji takich obiektów. Do pracy przy takich instrumentach potrzebne jest doświadczenie, cierpliwość i wiedza”. „To jest nasza historia, to jest nasze dziedzictwo, jest to świadectwo, że już w dawnych czasach nasza muzyka, nasza kultura stała na wysokim poziomie” – mówi Mirosław Baran o zbiorach instrumentów dawnych. 
 
Wśród zachowanych do dziś instrumentów Kapeli Jasnogórskiej pochodzących z XVII-XX wieku wyróżnia się kilka bardzo rzadkich i cennych, unikatowych w skali polskiej i światowej. Jest np. trąbka clarino wykonana w 1693 roku przez Heronymusa Starcka, najlepszego twórcy trąbek w XVII w. (jest to jedyny zachowany egzemplarz tego instrumentu w Polsce) czy harfa z XVIII w. stworzona przez Sebastiena Erarda, francuskiego konstruktora, jednego z największych na świecie budowniczych tego typu instrumentów. 
 
o. Stanisław Tomoń 
www.jasnagora.com