Nieważne małżeństwo

Ważnie zawarte i dopełnione małżeństwo, może być rozwiązany tylko przez śmierć jednego z małżonków (zob. kan. 1141 KPK).
Zdarza się jednak, że węzeł małżeński wcale nie zaistnieje, mimo że posiada zewnętrzną formę małżeństwa. Dzieje się tak w sytuacjach gdy:

- w chwili zawierania małżeństwa między stronami istniała zrywająca przeszkoda małżeńska (np. brak wieku, niemoc płciowa, węzeł małżeński, różna wiara, święcenia, publiczny ślub wieczysty czystości, pokrewieństwo, powinowactwo i in.)
- nie było zgody małżeńskiej lub była ona dotknięta istotnymi wadami
- podczas wyrażania zgody nie została zachowana forma kanoniczna, czyli określony przez prawo sposób zawierania małżeństwa.

Mamy wówczas do czynienia z małżeństwem nieważnym.

Ponieważ jednak małżeństwo korzysta ze szczególnej ochrony prawnej polegającej między innymi na domniemaniu jego ważności, zatem uważane jest za ważne dopóki jego nieważność nie zostanie udowodniona. Sprawy małżeńskie ochrzczonych; a w tym również orzekanie o jego nieważności, należy do kompetencji sędziego kościelnego. Każdy biskup diecezjalny troszczy się o ustanowienie trybunału w swojej diecezji.
Warto zaznaczyć, że trybunałem właściwym w sprawach o nieważność małżeństwa jest:

- trybunał miejsca, w którym małżeństwo zostało zawarte (tzn. sąd kościelny tej diecezji, do której należy parafia, w której zawierano małżeństwo),
- trybunał miejsca, w którym strona pozwana ma stałe lub tymczasowe miejsce zamieszkania (może to być również, pod pewnymi warunkami, trybunał miejsca, w którym strona powodowa ma stałe zamieszkanie, lub trybunał miejsca, na którym faktycznie trzeba będzie zbierać większość dowodów)

Należy pamiętać, że to co coraz częściej w mowie potocznej określane jest błędnie jako "rozwód kościelny" nie ma nic wspólnego z rozwiązaniem ważnego, sakramentalnego węzła małżeńskiego a jest jedynie stwierdzeniem (urzędowym potwierdzeniem) nieważności małżeństwa przez Trybunał Kościelny. Jeśli zatem w konkretnej sytuacji zachodzi jeden bądź kilka tytułów nieważności można przedłożyć sprawę sądowi kościelnemu. Tam również można uzyskać szczegółowe informacje, również te odnośnie opłat sądowych (są one nieco zróżnicowane w poszczególnych diecezjach). Adresy Sądów Kościelnych są między innymi umieszczone na stronach internetowych poszczególnych diecezji.

s. Patrycja Garbacka SDS