logo
Czwartek, 28 marca 2024 r.
imieniny:
Anieli, Kasrota, Soni, Guntrama, Aleksandra, Jana – wyślij kartkę
Szukaj w
 
Posłuchaj Radyjka
kanał czerwony
kanał zielony
 
 

Facebook
 
Drukuj
A
A
A
 
Enrico Galbiati i Filippo Serafini
Atlas Historyczny Biblii
Wydawnictwo Jedność
 


Tytuł oryginału: Atlante Storico della Bibbia
International Copyright © 2004 by Editoriale Jaca Book spa, Milano
Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo „Jedność”, Kielce 2005
Przekład: Krzysztof Stopa
Konsultacja naukowa: ks. prof. dr hab. Józef Kudasiewicz; ks. dr Jan Nowak
Tekst Pisma Świętego wg V wydania Biblii Tysiąclecia
ISBN  83-7224-111-8
 
Kup tą książkę

 
IV. Dokumenty historyczne starożytnego Wschodu dotyczące królestw Izraela i Judy
(a-c)
 
Poniższy zbiór tekstów, z konieczności ograniczony, daje uprzywilejowane miejsce dokumentom niezbędnym dla chronologii i w ogóle tym, które wspominają wprost o królach lub miejscowościach Izraela i Judy. Bardzo wiele jest ponadto tekstów odnoszących się do tych punktów historii starożytnego Wschodu, o których wspomina się w Biblii nie tylko w księgach historycznych, ale także u proroków komentujących w świetle wiary wydarzenia polityczne swoich czasów, takie jak podbój Egiptu przez Asyrię (Iz 19–20), upadek Niniwy (Na 2,2-14; 3,1-19; So 2,13-15), kampania Nabuchodonozora przeciwko Egiptowi (Jr 46) i Tyrowi (Ez 26–27), powstanie potęgi Cyrusa (Iz 13–14; 47; Jr 50). Wszystkie dokumenty starożytnego Wschodu ilustrujące choćby tylko pośrednio wydarzenia Biblii znajdują się w wersji angielskiej w cenionej książce zredagowanej przez J.B. Pritcharda, Ancient Near Eastern Texts relating to the Old Testament, Princeton 1950; 19693. Zwykle cytuje się to dzieło za pomocą skrótu ANET, po którym podaje się numer strony.
 
Na temat okresu perskiego i późniejszych (Seleucydów i Lagidów, Machabeuszów i Hasmoneuszów, Heroda oraz panowania rzymskiego) jesteśmy szeroko informowani przez klasycznych historiografów oraz Józefa Flawiusza.
 
a) Stela Meszy, króla Moabu
 
Odkryta w 1968 r. w Dhiban (biblijne Dibon) przez F.A. Kleina i Ch. Clermont-Ganneau, jest obecnie przechowywana w Paryżu w Luwrze. Została napisana między 840 a 820 r. przed Chr. Zob. 2 Krl 3,4-27. Wyjaśnienia do tekstu wprowadzono w nawiasach i kursywą (ANET, s. 320).
 
Ja jestem Mesza, syn Kemosza- [...] (Kmsh[yt]); być może „Kemosz-dał”), król Moabu, Dibonita. Mój ojciec panował nad Moabem przez trzydzieści lat, a ja panowałem po moim ojcu. (Ja jestem) tym, który wzniósł tę wyżynę (kultyczną) dla Kemosza (boga Moabitów: 1 Krl 11,7) w Quarhoh (Karchoh) [...], ponieważ ocalił mnie od wszystkich królów i pozwolił mi odnieść zwycięstwa nad wszystkimi moimi przeciwnikami.
 
Co się tyczy Omriego, króla Izraela, to uciskał on Moab przez wiele dni (czyli lat), gdyż Kemosz był zagniewany na ten kraj. A jego syn (czyli Achab) naśladował go i również on powiedział: „Upokorzę Moab”. Tak mówił za moich dni (czyli w czasie mego panowania), lecz ja zatriumfowałem nad nim i nad jego domem, a Izrael zginął na zawsze! A Omri zajmował kraj Medeby (Madaba) i (Izrael) i mieszkał tam w jego czasie (panowania) i przez połowę życia jego syna (Achaba) przez czterdzieści lat. Lecz Kemosz (czyli Moabici) mieszkał tam przez mój czas (panowania).
 
Ja zbudowałem Baal-Meon i wykonałem tam zbiornik wody, i zbudowałem Qariaten (Kiriataim). Ludzie Gada (czyli izraelskiego pokolenia Gada) zawsze mieszkali w kraju Atarot, a król Izraela zbudował dla nich Atarot; ale ja zaatakowałem miasto, zdobyłem je i wyniszczyłem całą ludność jako ofiarę całopalną dla Kemosza i Moabu. Zabrałem stamtąd Arela (albo Oriela), ich wodza, i zawlokłem go przed Kemosza w Kerijjot, i osadziłem tam ludzi z Szaronu i ludzi z Maharit (Macharot). I Kemosz mi powiedział: „Idź, zabierz Nebo od Izraela!” Wówczas poszedłem nocą i walczyłem przeciwko niemu od wschodu jutrzenki aż do południa, wziąłem je i zabiłem wszystkich, siedem tysięcy mężczyzn, chłopców, kobiet, dziewcząt i niewolnic, ponieważ wydałem ich na zniszczenie (był to herem, czyli klątwa) dla (boga) Asztar-Kemosza. I wziąłem stamtąd (sprzęty?) Jahwe i przyciągnąłem je przed Kemosza. A król Izraela zbudował Jahaz (Jahsa) i mieszkał w nim, kiedy walczył ze mną, lecz Kemosz pognał go przede mną. I wziąłem z Moabu dwustu mężów, najlepszych (wojowników), i poprowadziłem ich przeciw Jahaz, i zdobyłem miasto, aby przyłączyć je (do okręgu) Dibonu.
 
Ja jestem tym, który zbudował Quarhoh (Karchoh), mur wokół lasów i mur cytadeli; ja zbudowałem także jego bramy i wieże, ja zbudowałem dom królewski i ja wykonałem obydwa zbiorniki na wodę w mieście. A nie było cystern w mieście Quarhoh, zatem powiedziałem do całego ludu: „Niech każdy z was wykopie sobie studnię w swoim domu!”
I kazałem jeńcom izraelskim kopać rowy dla Quarhoh.
 
To ja zbudowałem Aroer i poprowadziłem tam drogę w (dolinie) Arnonu; zbudowałem Bet-Bamot, ponieważ było zburzone, zbudowałem Beser, gdyż leżało w ruinie, z pięćdziesięcioma mężami z Dibonu, bo cały Dibon mi podlegał.
 
I panowałem (w pokoju) w ponad stu miastach, które przyłączyłem do kraju. Zbudowałem [...] Medebę i Bet-Diblaten (Bet-Diblataim), i Bet-Meon, i umieściłem tam [...] kraju. A kiedy w Hauronen (Choronaim), mieszkał w nim [...]. I Kemosz mi powiedział: „Idź i walcz przeciwko Hauronen!” Poszedłem i walczyłem przeciwko miastu, i zdobyłem je, i Kemosz mieszkał w nim za moich dni [...].
 

b) Salmanassar III: bitwa pod Karkar (854/853 przed Chr.)
 
Z annałów. Zgodnie z inskrypcją monolitu, przechowywanego w British Museum, opublikowaną przez H.C. Rawlinsona w zbiorze The Cuneiform Inscriptions of Western Asia, London 1861–1884, t. III, s. 7nn, jest to wyprawa z szóstego roku panowania (ANET, s. 278).
 
W roku eponima Dajan-Aszura, w miesiącu Ajaru, w dniu 14, wyruszyłem z Niniwy. Przekroczyłem Tygrys i zbliżyłem się do miast Giammu nad rzeką Balik. Lękały się one surowości moich rządów oraz wspaniałości moich potężnych armii, i zabili swego pana Giammu własnymi rękami. Wkroczyłem do miasta Sahlala i Til-sha-Turahi (Til-sza Turahi), i wprowadziłem moich bogów do jego pałaców. Odprawiłem święto tashiltu w jego pałacach. Otwarłem skarbiec, sprawdziłem, co w nim złożył. Wywiozłem jako łup jego bogactwa i zawiozłem je do mojego miasta Ashur (Aszur, Assszur). Wyruszyłem z Sahlala i zbliżyłem się do Kar-Shulmanuasharedu (Kar-Szulmanuaszaredu, dzisiejsze Tell el-Ahmar nad Eufratem). Przekroczyłem po raz drugi rwący Eufrat na tratwach wyposażonych w boje z (nadmuchanych) kozich skór. W mieście Ina-Ashur-utir-asbat, które ludzie z Hittiny nazywają Pitru, na drugim brzegu Eufratu, nad rzeką Sagur, przyjąłem daninę od królów z drugiego brzegu Eufratu, czyli od Sanagary z Karkemisz, Kundaszpiego z Kommageny, Arame, męża z Gusi, Lalli z Meliteny, Hajaniego, syna Gabariego, Kalparudy z Hittiny i Kalparudy z Gurgum: srebro, złoto, cynę, miedź, naczynia miedziane.
 
Wyruszyłem od brzegów Eufratu i zbliżyłem się do Aleppo (Halman). Oni bali się walczyć i objęli moje stopy. Przyjąłem srebro i złoto jako ich daninę i złożyłem ofiary bogu Adad z Aleppo.
 
Wyruszyłem z Aleppo i zbliżyłem się do dwóch miast Irhuleniego (króla) Chamat. Zająłem miasta Adennu, Barga i Argana, jego królewską siedzibę. Wyniosłem z nich łup i bogactwa jego pałaców. Spaliłem w ogniu jego pałace. Wyruszyłem z Argana i zbliżyłem się do Karkar. Zniszczyłem, zburzyłem i spaliłem Karkar, siedzibę króla. On (Irhuleni) wziął sobie do pomocy: 1200 rydwanów, 1200 jeźdźców, 20.000 piechurów Adad-idriego (Hadadezer, w Biblii Ben-Hadad) z Damaszku, 700 rydwanów, 700 jeźdźców, 10.000 piechurów Irhuleniego z Chamat, 2000 rydwanów, 10.000 piechurów Achaba Izraelity (Ahabbu Sir’i-lai), 500 żołnierzy z Kue (Cylicja), 1000 żołnierzy z Musri (Musur, tj. z Egiptu), 10 rydwanów, 10.000 żołnierzy z Irqanata (Irkanata, Arka), 200 żołnierzy Matinu-ba’lu z Arwad (Armadyn w Fenicji), 200 żołnierzy z Usanatu, 30 rydwanów, 10.000 (?) żołnierzy Adunu-ba’lu z Shian (Sziannu), 1000 wielbłądów Gindibu z Arabii, [...] żołnierzy Ba’sy, syna Ruchubu, z Ammonu (Amany = Rechobot) – oni stanowili dwunastu królów.
 
Powstali oni przeciwko mnie do decydującej bitwy. Zaatakowałem ich z pomocą wielkiej siły, jakiej udzielił mi bóg Aszur, pan mój, [i] potężnego oręża danego mi przez boga Nergala, który kroczył przede mną, i zadałem im klęskę między miastami Karkar i Gilazu. 14.000 ich żołnierzy poległo od miecza, gdy ich dopadłem jak Adad, kiedy zsyła burzę. Rozrzuciłem ich trupy, zapełniłem równinę ich rozproszonymi żołnierzami. W bitwie sprawiłem, że ich krew spływała wzdłuż „hurpalu” (?) okręgu. Równina była zbyt mała, aby pozwolić ich duszom zstąpić (do świata zmarłych). Zabrakło miejsca, kiedy trzeba było ich pochować. Po ich trupach przekroczyłem Orontes, zanim powstał tam most. Ponadto w czasie bitwy schwytałem ich rydwany, ich konie przywiązane do jarzma.
 

c) Salmanassar III: IV wyprawa przeciwko Damaszkowi (842/841 przed Chr.)
Inskrypcja z annałów (ANET, s. 280).
 
W osiemnastym roku mojego panowania przekroczyłem Eufrat po raz szesnasty. Chazael (Haza’ilu) z Damaszku ufał w swoje liczne wojsko i zgromadził swe oddziały w wielkiej liczbie, ustanawiając jako swoją twierdzę górę Senir, górę usytuowaną naprzeciw Libanu. Walczyłem przeciwko niemu i zadałem mu klęskę, zabijając mieczem 16.000 jego wprawnych żołnierzy. Zabrałem mu 1121 rydwanów, 470 koni wraz z jego obozowiskiem. On sam uciekł, aby ocalić swe życie. Ścigałem go i dopadłem w Damaszku, jego królewskiej rezydencji. Wyciąłem jego ogrody (nie zdobywając miasta). Przemaszerowałem aż na góry Chauran, niszcząc, burząc i podpalając miast bez liku, wywożąc z nich łup nieogarniony. Przemaszerowałem (następnie) aż do gór Ba’li-ra’si nad brzegiem morza (czyli do przylądka u ujścia potoku Nahr el-Kelb na północ od Bejrutu) i wzniosłem tam stelę z moim wizerunkiem królewskim. W tym czasie otrzymałem daninę od mieszkańców Tyru, Sydonu i od Jehu, syna Omriego (Iaua mâr Humri; zauważmy, że dla Asyryjczyków królestwo Izraela nadal nazywało się bît-Humri, domem Omriego; „syn Omriego” znaczy „Izraelita”. W rzeczywistości tym, który zniszczył dynastię Omriego, był Jehu).

Zobacz także
Joanna Petry-Mroczkowska
Św. Patryk (ok. 385-461) urodził się w Anglii. Kiedy miał 16 lat został porwany przez irlandzkich piratów i sprzedany jako niewolnik. W niewoli przez sześć lat był pasterzem owiec. W końcu udało mu się uciec do Francji. Zdobył znakomite wykształcenie i został duchownym. Ale w snach ciągle słyszał: "Wróć do Irlandii, zanieś jej Chrystusa"...
 
Joanna Petry-Mroczkowska
Naszym posłannictwem jest „odczarowanie świata” – jego oddemonizowanie. Naszym zadaniem jest wypędzenie demonów nienawiści, wzmożenie terapeutycznej, uzdrowicielskiej mocy religii. W świątyni naszego świata musimy podtrzymywać światło nadziei, nawet gdyby brakowało oliwy, jak o tym przypomina święto Chanuka. My, chrześcijanie, jesteśmy do nadziei powołani przez Tego, który został nazwany „światłem na oświecenie pogan i chwałą swego ludu, Izraela”.
 
Roman Aleksander Soczewka OFM
W niedzielę świętujemy na cześć Trójcy Przenajświętszej i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Jemu też są poświęcone czwartki i piątki ze względu na ich związek z ustanowieniem Eucharystii i śmiercią na krzyżu. We wtorki czcimy wielkiego cudotwórcę – św. Antoniego z Padwy, w środy – św. Józefa, oblubieńca Matki Bożej, a sobota to dzień Matki Pana naszego Jezusa Chrystusa. I tak już od wieków w soboty myśl nasza biegnie do Królowej Polski, Zakonu i Świata. 
 

___________________

 reklama
Działanie dobrych i złych duchów
Działanie dobrych i złych duchów
Krzysztof Wons SDS