Innym niepokojącym zjawiskiem w kościołach było osłabnięcie żaru pierwszego przylgnięcia do Chrystusa. Niekiedy jest to tylko oziębłość, niekiedy jednak jest to już popadnięcie w duchowe odrętwienie, a nawet zdrada Boga Żywego. Niejako dla kontrastu wiara wielu chrześcijan jest wciąż żywa, owocna, a nawet gotowa do złożenia życia w ofierze; niemniej czują się oni przygnębieni z powodu doznawanych prześladowań lub też wpadają w kompleksy z powodu swych niewielkich możliwości wobec atrakcyjnego i pewnego siebie świata pogańskiego.

Co ciekawe, w listach nie dostrzega się, aby wszystkie te kościoły doświadczały jakichś zakrojonych na szeroką skalę prześladowania ze strony władz rzymskich. Sporadyczne aresztowania, kamienowania czy też inne szykany zdarzały się także w czasach Dziejów Apostolskich i wtedy jeszcze nie były wynikiem politycznych decyzji zapadających na najwyższym szczeblu w Rzymie. To nam uświadamia, że apokaliptyczne listy prorockie niekoniecznie musiały być napisane dopiero pod koniec Igo wieku n.e. w trakcie prześladowań cesarza Domicjana.

Wymiar historiozoficzny (czyli wizji historycznej)

Najłatwiej można go odnaleźć w apokaliptycznych wizjach wyraźnie nawiązujących do wyprowadzenia z Egiptu (por. Ap 15), a także zainspirowanych prorockimi przepowiedniami odnośnie zniszczenia i odbudowy świątyni jerozolimskiej (por. Ap 11), niewoli babilońskiej i powrotu z niej (por Ap 18) czy też prześladowań religijnych w czasie powstania machabejskiego (Ap 12 i 13). Jest on obecny także w listach do siedmiu kościołów. Owszem, jedynie przy bardzo uważnej ich lekturze i tylko przy doskonałej znajomości Pisma św. Co ciekawe, wielu egzegetów w ogóle go nie zauważa [7].

Okazuje się, że pozornie dziwne zwroty i liczne zapożyczenia z innych ksiąg biblijnych (wzmianki o proroku Balaamie, królowej Jezabel, drzewie życia, mannie, kluczach, białych szatach itp.) mają głęboki sens, jeśli tylko zauważy się, że każdy kościół został przedstawiony jako żywy znak kolejnego etapu Historii Zbawienia. Narrację rozpoczyna wspomnienie rajskiego ogrodu, następnie rozwija się ona w obrazach niewoli egipskiej, przejścia przez pustynię, czasów królewskich Izraela, niewoli babilońskiej oraz powrotu z niej. Wieńczy ją przyjście Chrystusa do swego narodu, który puka do jego drzwi, ale nie zostaje przyjęty. Tu możemy jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że poszczególne miasta są wymieniane po kolei według wyraźnie wytyczonej trasy: z Efezu idzie się na północ do Smyrny, a dalej do Pergamonu. Potem droga zmienia kierunek: skręca gwałtownie na południowy wschód i biegnie prosto do Laodycei przez Tiatyrę, Sardes i Filadelfię. Z Laodycei można następnie powrócić do Efezu drogą idącą niemal dokładnie na zachód. W ten sposób natchniony Autor symbolicznie spiął wszystkie etapy Historii Świętej od pierwszego Adama aż do przyjścia Nowego Adama, to jest Chrystusa (por. 1Kor 15,45).

Nasuwa się pytanie, po co to wszystko? Co Jan chciał nam przez to powiedzieć? Wydaje się, że przede wszystkim chciał zwrócić naszą uwagę na fakt, iż wszystkie nasze codzienne kłopoty, problemy i oczekiwania wpisane są w wyraźny Boży zamiar, który został nam objawiony w spisanej na kartach Biblii Historii Zbawienia. Jak głosi to inny biblijny Mędrzec: