Niekiedy nasilenie lęków po obu stronach może być tak duże, że dochodzi do pojawienia się lub wzmożenia pewnych dolegliwości somatycznych u dziecka. „Skoro choruje - myślą rodzice - to znaczy, że nie powinno jeszcze opuszczać domu". Takie przypadki spotyka się najczęściej w rodzinach, w których to dziecko było jedynym uzasadnieniem wspólnego życia małżonków. Przez wszystkie lata byli tylko dla niego, a teraz, kiedy odchodzi, czują się zagrożeni; boją się, że ich związek się rozpadnie, że resztę życia spędzą w samotności.

 

Mam wrażenie, że kiedy używa Pan określenia system rodzinny, ma Pan na myśli coś ponad rodziną, coś, co nią rządzi i wyznacza prawa, coś, nad czym nie można zapanować.

 

A czy można kontrolować pogodę? Nawet trudno przewidzieć z dużą dokładnością, nie odwołując się do czynników nadprzyrodzonych, jaka aura powita nas następnego dnia. A już na pewno nie ma jakiegoś ośrodka sterującego prądami morskimi, siłą i kierunkiem wiatrów. Każde z tych zjawisk rządzi się pewnymi prawami, a jednocześnie każde z nich wpływa na przebieg drugiego. Przyroda wokół nas również tworzy pewien swoisty system, złożony z sił, z zależności. O pogodzie decydują tak istotne czynniki, jak położenie słońca, stopień nagrzania powierzchni lądu, ruch obrotowy kuli ziemskiej itp. Jeżeli zmianie uległby choćby jeden parametr, np. ktoś pchnąłby kulę ziemską w inną stronę, to inne elementy tego sytemu również zareagują, pojawiłyby się anomalie pogodowe, a najprawdopodobniej doszłoby do katastrofy klimatycznej.

 

System rodzinny jest jeszcze bardziej skomplikowany - nie wystarczy odwołać się rzeczywistości fizycznej, żeby go opisać. Jego częścią są także zjawiska natury biologicznej, psychologicznej i społecznej. Stąd zależności i mechanizmy, jakie wykształca, bywają niezwykle zawikłane. Pamiętam taką rodzinę, w której ojciec przeszedł ciężki zawał. Stan zagrożenia zdrowia utrzymywał się przez kilka miesięcy. Do tego czasu ojciec był jedynym żywicielem rodziny, spełniał się zawodowo. Kiedy przeszedł na rentę, pracować zaczęła żona, zmianie uległy wartości i cele rodziny. On był w stanie nieustannego stresu, napięcia, ponieważ w swoim odczuciu nie miał wpływu na to, co się dzieje w domu. Dzieci starały się jakoś zająć ojca, grały z nim w szachy, chociaż nie za bardzo lubiły - ojciec był świetnym szachistą i nigdy nie dawał im wygrać. Nie byłoby może w tym nic dziwnego, gdyby dzieci nie zaczęły także chorować. Ich dolegliwości nasilały się wtedy, gdy ojciec czuł się najbardziej sfrustrowany. To pozwalało uchronić go przed rezygnacją, apatią, a także przed pogłębieniem choroby.

 

Wiadomo, że np. żonaci mężczyźni umierają z powodu choroby niedokrwiennej serca statystycznie trzy razy rzadziej niż single. Małżeństwa osób dotkniętych tą chorobą zazwyczaj funkcjonują trochę gorzej niż małżeństwa osób zdrowych, ale badania wykazały też, że im więcej dolegliwości ma mąż, tym lepiej ocenia małżeństwo jego żona. Prawdopodobnie wszelkie konflikty w tych małżeństwach ustają, gdy tylko mężczyznę coś zaboli, bo „przecież z chorym nie można się kłócić". Objaw, czyli np. choroba, chociaż trudno w to uwierzyć, chroni czasami system przed większym zagrożeniem, jakim może być rozpad rodziny. Może działać jako regulator bliskości. Dłuższa abstynencja seksualna małżonków może być powodem stresu, frustracji i kłótni, chyba że stan ten zostanie uzasadniony jakąś chorobą.

 

 

To już niemal taki literacki przykład. Ale rzeczywiście ból głowy może być w małżeństwie pożyteczny, gdyż prowadzi do spadku napięcia, które wywołały problemy w sferze intymnej. Małżonkowie wymyślają przecież często najróżniejsze wyjaśnienia tego stanu. Podejrzewają zdradę, wydaje im się, że przestali być atrakcyjni.

 

 

Taki jest sens i jeden z modeli pracy w terapii rodzin. W modelu medycznym pomoc sprowadzałaby się do podania tabletki przeciwbólowej, tyle że taka kuracja wystawia rodzinę na ryzyko - małżonkowie nadal nie będą wiedzieli, co zrobić z tym nieszczęsnym seksem. Nasza metoda pracy polega na tym, że pomagamy im wypracować takie formy bliskości, w których będą się czuli dobrze i bezpiecznie. Staramy się doprowadzić ich do takiego etapu, w którym system rodzinny będzie mógł funkcjonować bez migren żony.