O tym zaś, jak różne potrafią być fantazje przyszłych nowożeńców, świadczą szeroko nagłaśniane śluby. Urzędy Stanu Cywilnego odnotowały już ceremonie w gondoli balonu, w głębinach jeziora, w czołgu oraz w samolocie, z którego małżonkowie „wyskoczyli ze spadochronami w całkiem nowe życie”. – Nie widziałbym wystarczających powodów do dyspensy, jeśli ktoś chciałby zawrzeć ślub na jachcie. Kodeks Prawa Kanonicznego określa, żeby nawet chrztu raczej nie udzielać w domu – mówi ks. Franciszek Longchamps de Bérier. 

 

Jedną z dyspens małżeńskich jest ta, która dotyczy małżeństwa już ważnie zawartego, ale niedopełnionego. Czyżby to była furtka dla rozwodów po katolicku? – Forma kanoniczna zawarcia małżeństwa wymaga porozumienia. Wyraża je składana sobie wzajemnie przez małżonków przysięga. Stanowiący ją konsensus to element z prawa rzymskiego. Drugi element pochodzi z tradycji germańskiej – dopełnienie, zwane w języku dawniejszego prawa kanonicznego konsumpcją. Jeżeliby więc małżeństwo zostało zawarte, a jest pewność, że nie było dopełnione, można się starać o udzielenie od niego dyspensy – wyjaśnia ks. Franciszek Longchamps de Bérier. 

 

Takie sytuacje miały miejsce np. w warunkach wojennych, kiedy po ceremonii zaślubin jedna ze stron została w łapance wywieziona do obozu koncentracyjnego. Zdarzały się także współcześnie, kiedy w czasie weselnej zabawy świeżo poślubiony małżonek upił się do nieprzytomności i został zostawiony przez żonę.

 

Biskup diecezjalny może dyspensować wiernych 

– ilekroć uzna to za pożyteczne dla ich duchowego dobra 

– od ustaw dyscyplinarnych (…) jednak 

nie od ustaw procesowych lub karnych, 

ani od tych, od których dyspensa 

jest specjalnie zarezerwowana Stolicy Apostolskiej 

lub innej władzy. KPK 87

 

W niektórych sytuacjach dyspensy w sprawach małżeńskich może udzielić biskup diecezjalny, w innych zastrzega sobie to prawo Stolica Apostolska. Zastrzeżenie dotyczy na przykład tzw. przeszkody występku, czyli dotyczy osoby, która bezpośrednio lub choćby po- średnio zabiła współmałżonka swojego lub czyjegoś, aby następnie wstąpić w związek małżeński. – Nikt nie może jednak dyspensować od prawa Bożego czy naturalnego, a więc na przykład przeszkody pokrewieństwa w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej, a więc między bratem a siostrą. Oczywiste powody tłumaczy na przykład komentarz do cywilnego kodeksu francuskiego: względy eugeniczne – mówi ks. Franciszek Longchamps de Bérier. Nie można więc zwalniać z uwarunkowań, które wynikają z prawa naturalnego i mogą skutkować między innymi różnymi obciążeniami zdrowotnymi przychodzących na świat dzieci. 

 

Co innego z pokrewieństwem w linii bocznej dalszego stopnia. Przeszkoda wprawie kanonicznym występuje tu do czwartego stopnia. Oznacza to, że brat cioteczny nie może ożenić się z cioteczną siostrą. – Gdyby jednak doszło do szczególnych okoliczności, np. poznali się nie wiedząc, że są spokrewnieni, zakochali w sobie i sprawy się rozwinęły, wtedy mają szansę zwrócić się o dyspensę do biskupa. Jeden z głośnych w szlacheckiej historii przypadków dotyczył rozdzielonych we wczesnym dzieciństwie bliźniąt, które się poznały w dorosłym życiu, a nic o sobie nie wiedziały. Powstała gorąca i tragiczna, bo wcale nie braterska i siostrzana miłość – bez żadnych nadziei na spełnienie. Przypadki zawierania małżeństw między rodzeństwem znane są co prawda ze starożytnego Egiptu, ale z punktu widzenia populacyjnego zawsze stwarzały sytuacją niebezpieczną – wyjaśnia ks. Franciszek Longchamps de Bérier. 

 

Mniej skomplikowane sprawy dotyczą dyspensowania np. od zapowiedzi przedślubnych. W szczególnych przypadkach władzę taką ma biskup. 

 

 

Najczęściej spotykane przypadki udzielania dyspensy dotyczą tego, z czym mamy do czynienia nawet co tydzień. – W każdy piątek roku obowiązuje nas zachowanie pewnej formy pokuty, a ta wyraża się powstrzymaniem od zabaw (przyp. red. Konferencja Episkopatu Polski w 2014 roku przyjęła nowelizację IV przykazania kościelnego dotyczącego postu i wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych. Katolicy powinni zachować post we wszystkie piątki, zaś w czasie Wielkiego Postu także powstrzymać się od zabaw) i pokarmów mięsnych. Taki post obowiązuje we wszystkie piątki, poza świętami, które mają kościelną rangę uroczystości – przypomina ks. Szczepaniuk. Ogólne zasady mówią o wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych od 14 roku życia. W Wielki Piątek i w Środę Popielcową dodatkowo zakładają post ścisły, a więc trzy posiłki dziennie, ale tylko jeden do syta. Post ścisły obowiązuje osoby od 18. do 60. roku życia.