KOŚCIÓŁ - INTERNET

Wybór bibliografii polskiej z lat 1991-2001

W sierpniu 2001 minęła X. rocznica zaistnienia pierwszego połączenia internetowego w Polsce. Nowy środek komunikacji stosunkowo szybko znalazł zastosowania w Kościele rzymskokatolickim. Warto zatem poddawać analizie odniesienie wspólnoty kościelnej do nowego medium oraz twórcze zastosowania Sieci w pracach Kościoła; w tworzeniu tego typu syntez pomocna będzie zapewne publikowana bibliografia.

Prezentowana polskojęzyczna bibliografia na temat Kościół Internet obejmuje wybór artykułów i książek oraz notatek prasowych z lat 1991-2001. Najstarszy cytowany tekst, orędzie Jana Pawła II Misja Kościoła w erze Komputerów z 1990 roku, wykracza co prawda poza wspomniane ramy czasowe i nie dotyczy bezpośrednio Internetu, ale trudno sobie wyobrazić tę bibliografię bez owego klasycznego dokumentu. Cykl wydawniczy spowodował możność umieszczenia w bibliografii także najnowszych tekstów pochodzących z 2002 roku. Pozycje z tego roku obejmują jedynie najważniejsze pozycje z pierwszego półrocza, a kompletny ich wykaz będzie można sporządzić dopiero po gruntownych poszukiwaniach na początku 2003 roku. Nie można też było pominąć w niniejszej bibliografii trzech fundamentalnych dla tematu dokumentów [...] styczniowego Orędzia Jana Pawła II jak i dwóch lutowych, szerszych opracowań Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu. W niniejszym zbiorze zostały też umieszczone materiały zapowiedziane przez niektóre redakcje.

W tytule bibliografii nie bez kozery zostało umieszczone ogólne sformułowanie Kościół Internet nie zaś Kościół i Internet ani Kościół a Internet. Ostatnie dwa wyrażenia sugerowałyby bądź zbiór wspólny obu zagadnień, bądź odniesienie Kościoła do Internetu. Pauza między słowami znacznie poszerza zagadnienie i to właśnie było zamysłem autora utworzyć spis tekstów zawierających zarówno refleksje teologiczne, pastoralne oraz filozoficzne jak i publicystykę na temat Kościół Internet, a także wykaz kronikarskich notatek. Na takie też działy zostały podzielone źródła artykuły i książki oraz notatki; każda część bibliografii w obrębie roku i działu uporządkowana jest w układzie alfabetycznym.

Wykaz powstawał przez lata; impulsem do tworzenia go były najpierw prywatne, a następnie naukowo-zawodowe zainteresowania niżej podpisanego. Oddźwięk, jaki wywoływał temat Kościół Internet w kręgach kościelnych, środowiskach akademickich oraz w mediach wpłynął na decyzję uzupełnienia i opublikowania bibliografii. Swego rodzaju kropką nad "i" były kontakty z kilkoma autorami prac naukowych z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu im. Kard. Stefana Wyszyńskiego oraz Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie, którzy zwracali się z prośbą o konsultacje oraz o udostępnienie materiałów; dwa lata temu mieściły się one w dwóch skoroszytach, dziś wypełniają już pięć i pół.

W bibliografii umieszczone zostały głównie odnośniki do źródeł drukowanych, adres internetowy występuje tylko wówczas, gdy dany tekst opublikowany został jedynie na stronach WWW. W tytułach zachowana jest oryginalna pisownia, stąd różnice w stylu pisania poszczególnych wyrażeń np. Internet internet oraz WWW www. W przypadku edycji lokalnych oraz dodatków do dzienników opis bibliograficzny bywa dość długi, nie ma jednak innego sposobu, by bezbłędnie opisać drogę do określonego źródła. Niejednokrotnie ten sam tekst, czasem pod innym tytułem, publikowany był w różnych edycjach lokalnych; w takiej sytuacji w niniejszej bibliografii artykuł cytowany jest tylko raz, zwykle według centralnego wydania dziennika.

Na wyróżnienie zasługuje niewątpliwie miesięcznik Więź; na jego łamach opublikowano 20 najpoważniejszych artykułów poświęconych teologiczno-pastoralnej refleksji nad zagadnieniem Kościół Internet. Wykaz otwiera w czerwcowym numerze z 1998 roku tekst St. Budzika stanowiący rozwinięcie wykładu z kolokwium habilitacyjnego na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Kontynuowana do dziś wielka dyskusja nad problemem zastosowań Sieci w pracach Kościoła rozpoczęła się od opublikowanego w październiku 2000 roku artykułu M. Robaka. W polemice zabierali głos najpoważniejsi polscy znawcy problemu. Owocem dysputy, uwiecznionym także w książce Zarzućcie sieć, są także publiczne debaty i spotkania, czego przykładem były Dni Społeczne w marcu 2001 r. na KUL-u.

Szereg istotnych publicystycznych tekstów i wywiadów opublikowały tygodniki: "Gość Niedzielny", "Niedziela" i "Tygodnik Powszechny" oraz dzienniki: "Gazeta Wyborcza" oraz "Rzeczpospolita". Nieocenionym wręcz zapisem wydarzeń są depesze Katolickiej Agencji Informacyjnej. Warto też odnotować stały cykl recenzji, jaki regularnie publikowany jest od 25 marca 2001 roku na łamach "Przewodnika Katolickiego".

Kościół rzymskokatolicki w 2002 roku opublikował aż trzy oficjalne dokumenty poświęcone wyłącznie Internetowi; wszystkie one stanowią magnas cartas odniesienia Watykanu do Sieci.. Choć urzędowe stanowisko wobec Internetu zajęła Stolica Apostolska dopiero w roku bieżącym, to jednak w praktyce korzystała od szeregu lat z dobrodziejstw tego wynalazku. 24 grudnia 1995 roku po raz pierwszy na serwerze watykańskim znalazło się bożonarodzeniowe orędzie Papieża oraz Jego życzenia w 54 językach. Kolejnym milowym krokiem było uruchomienie własnych stron pod adresem www.vatican.va, co miało miejsce 24 marca 1997 roku.

Niewątpliwie oprócz wspomnianych wyżej dokumentów obowiązkową lekturą każdej osoby zainteresowanej problemem Kościół Internet winno być orędzie Jana Pawła II na Dzień Środków Społecznego Przekazu w 1990 roku zatytułowane Misja Kościoła w erze Komputerów; odnosi się ono głównie do możliwości, jakie daje Kościołowi technika komputerowa w ogóle. Orędzie napisane dwanaście lat temu nie wspomina o Internecie, znanym wówczas jedynie wąskiemu kręgowi odbiorców. Można jednak odczytywać papieskie posłanie także w kontekście Sieci stanowiącej przecież część techniki komputerowej. Tezę tę potwierdzają nadzieje Jana Pawła II wyrażane w odniesieniu do pogłębienia dialogu ze współczesnym światem, szybszego informowania o credo Kościoła, czy też co do gromadzenia informacji w ogromnych systemach sztucznej pamięci. Te i inne oczekiwania Ojca Świętego wyrażone w 1990 roku znajdują realizację w możliwościach, jakie daje Sieć. Także apel Papieża Okażmy zaufanie młodzieży, wyjątkowo dobrze wtapia się w rozumienie Orędzia w kontekście Internetu; podobne sformułowania znajdziemy też w dokumentach z roku 2002.

Warto dodać, że II Polski Synod Plenarny w dokumencie końcowym kilkakrotnie wylicza Internet jako jeden ze środków społecznego przekazu, dzięki któremu można ewangelizować współczesny świat. W dokumentach synodalnych zawarte też zostały oceny moralne i wskazówki wychowawcze w odniesieniu do Internetu.