Rahner nie powiedział, że każdy człowiek jest anonimowym chrześcijaninem. Powiedział, że istnieją anonimowi chrześcijanie, którzy nie wiedząc o tym należą do Chrystusa i zostaną zbawieni. Kościół zawsze nauczał, że można uzyskać zbawienie bez posiadania wiedzy o Jezusie i Boskim Objawieniu. Mówiono o tzw. "chrzcie pragnienia". Pius XII ekskomunikował formalnie teologa, który głosił, że wszyscy ludzie poza Kościołem rzymskokatolickim są potępieni.
Ponieważ jednak każdy zbawiony uzyskuje zbawienie na mocy śmierci Chrystusa, można nazwać każdego człowieka w stanie łaski "anonimowym chrześcijaninem". Uważam, że stosowanie tego pojęcia jest nietrafne. Chrześcijanami nazywamy tych, którzy wiedzą, kto ich zbawił i przyznają się do Chrystusa. Mówienie o anonimowych chrześcijanach jest zawłaszczeniem w stosunku do ludzi, którzy w ogóle nie chcą poznawać Chrystusa i osłabia misyjną motywację nawracania ludzi do Chrystusa. Niebezpieczeństwo wiecznej zatraty dla człowieka poza Kościołem jest dużo, dużo większe niż dla chrześcijanina, który żyje z wiary i z mocy sakramentów.

 

 

Nadzieję na puste piekło wydaje się żywić także Ojciec Święty, który von Balthasara podniósł do godności kardynalskiej. Modlitwa, której nauczyła nas Matka Boża z Fatimy, także zawiera tę nadzieję: "Zaprowadź wszystkie dusze do nieba". Wydaje mi się, że coś innego mówią słowa Jezusa o Judaszu: "Lepiej byłoby dla tego człowieka, aby się nie narodził". Jeśli Judasz byłby w niebie, to byłoby dla niego lepiej, gdyby się narodził. Myślę, że powinniśmy sami sobie zabronić wszelkich tego rodzaju spekulacji. Winniśmy wziąć na poważnie modlitwę z kanonu mszy św.: "Zachowaj nas od wiecznego potępienia". Chrześcijańska cnota nadziei odnosi się wedle nauki wszystkich Ojców Kościoła do własnego zbawienia. Winna ona motywować do wysiłku w celu osiągnięcia zbawienia. Troska o zbawienie innych ludzi nie jest przedmiotem nadziei, ale czynnej miłości. Po ich śmierci możemy ich jedynie powierzyć Bożemu miłosierdziu. Ponadto modlitwa Kościoła za zmarłych odnosiła się zawsze do tych, o których Bóg wie, że "są Jego własnością przez wiarę i dzieła miłości". Modlitwa odnosi się do dusz w czyśćcu. W czasie pierwszych 1500 lat Kościół był przekonany, że większość ludzi trafi do piekła. Dzisiaj rozpowszechniło się przekonanie, że tylko nieliczni albo nawet nikt nie znajdzie się w piekle. Prawda jest następująca: musimy się pogodzić, że tego nie wiemy. "Nadzieja" jest w tym kontekście całkowicie bezużyteczna, jest wishfull thinking, które nie ma mocy sprawczej.

 

 

Podobnie jak mówienie o anonimowych chrześcijanach, tak i mówienie o "antropologicznym zwrocie" jest dwuznaczne. Może ono po prostu oznaczać, że powinniśmy rozpocząć od kondycji człowieka i istniejącej a priori struktury jego świadomości, aby od tego punktu dotrzeć do tego, co człowieka przekracza: do Boga. Stwierdzenia "Tylko kto zna Boga, zna człowieka" oraz "Chrystus objawił człowieka człowiekowi" są chętnie używane przez Jana Pawła II. Celem jest poznanie Boga jako właściwego i ostatecznego celu człowieka. Ostatecznie chodzi o uwielbienie Boga. Ksiądz Rahner z pewnością by się zgodził z tym. Jednak jego teoria kryje niebezpieczeństwo innego rozumienia. Chodzi o takie przekonanie, jakoby Bóg był tylko jednym wymiarem ludzkiej świadomości i, w ostateczności, jakoby Bóg był dla człowieka, a nie człowiek dla Boga. Jest to stanowisko nihilistyczne, ponieważ w takim przypadku egzystencja człowieka jest bezsensowna. Człowiek domaga się sensu, który wykracza poza niego. Jest to teza antropologiczna, która prowadzi do teologii. "Wystarczająco długo snuliśmy myśli na temat człowieka. Nadchodzi czas myślenia o Bogu" - pisał Andriej Siniawski w gułagu sowieckiego humanizmu.

 

 

Są w Kościele zrywy, które dają powód do nadziei. Z jednej strony są to nowe duchowe ruchy, ponowne odkrycie tradycji, szczególnie liturgicznej, w obliczu nieudanej reformy i spustoszenia rzymskiej liturgii. W Niemczech zrywy te są słabsze niż w innych krajach. Rozpowszechnia się mieszczańskie chrześcijaństwo, które nie zasługuje na swoje miano. W mojej ojczyźnie, gdzie brakuje kapłanów, ludzie uczestniczą chętniej w prowadzonym przez człowieka świeckiego nabożeństwie Słowa Bożego z mszą na orkiestrę Mozarta, aniżeli jadą samochodem dwa kilometry do sąsiedniego kościoła, aby wziąć udział we mszy św. Nie powinniśmy się jednak nadmiernie niepokoić o przyszłość Kościoła. Musimy się dzisiaj starać żyć jako chrześcijanie, w posłuszeństwie wobec wskazań Pana. Kiedy dziś mówi się o Kościele katolickim, często używa się określenia "nasz Kościół". Tak mówią nawet biskupi. Chrześcijanie nigdy nie mówili w ten sposób o Kościele. Był to raczej "Jego Kościół", Kościół Boga. Jeśli Kościół jest Jego Kościołem, wtedy przyszłość Kościoła jest Jego, a nie naszą sprawą. W pierwszych wiekach prześladowań Kościół szybko się rozrósł pomimo, że chrześcijanie nie zastanawiali się nad jego przyszłością. Oczekiwali ponownego przyjścia Chrystusa i radowali się, kiedy mogli umierać jako męczennicy za wyznawanie Chrystusa. To była mentalność, która dała Kościołowi przyszłość.