Maj nazywany jest najpiękniejszym miesiącem roku. Każdego dnia w wielu miejscach wierni gromadzą się w kościołach, przy przydrożnych kapliczkach i w domach, aby śpiewem chwalić Maryję. Z nadejściem miesiąca maja, który pobożność wiernych już od dawna poświęciła Maryi Bogurodzicy, a duch Nasz przepełnia się radością, dostrzegamy wzruszające widowisko wiary i miłości...

„Z nadejściem miesiąca maja, który pobożność wiernych już od dawna poświęciła Maryi Bogurodzicy, a duch Nasz przepełnia się radością, dostrzegamy wzruszające widowisko wiary i miłości, jakie wkrótce przedstawi cała ziemia na cześć Królowej Niebios. W tym bowiem miesiącu chrześcijanie, i w świątyniach i w domach, składają Bogurodzicy Dziewicy z tradycji przejęte hołdy czci i miłości. A w zamian zazwyczaj w tym czasie spływają z tronu naszej Matki częstsze i obfitsze dary Bożego zmiłowania” – pisał papież Paweł VI w encyklice „Mense maio”.

Majowe w Europie...

Gromadzenie się i śpiewanie pieśni na cześć Matki Bożej było znane już na Wschodzie w V wieku. W Kościele Zachodnim w I tysiącleciu maj jako miesiąc Maryi święcono raczej sporadycznie. Zmieniło się to na przełomie XIII i XIV w. Król hiszpański Alfons X (zm. w 1284 r.) w jednym ze swoich wierszy „Niech przyjdzie dobry maj” opiewa błogosławieństwo tego miesiąca i zachęca, by czcić w nim Maryję. Z kolei bł. Henryk Suzo (zm. w 1366) pisze, że jako dziecko zbierał w maju kwiaty i niósł je Matce Bożej. W 1549 roku ukazała się w Niemczech książeczka pod tytułem: „Maj duchowy”, gdzie po raz pierwszy maj został nazwany miesiącem Maryi.

W XVI w. nabożeństwo to bardzo usilnie propagował, głównie wśród młodzieży, św. Filip Nereusz, a w wieku XVII zaczęli je odprawiać włoscy dominikanie. W następnym stuleciu nabożeństwo majowe rozszerzało się na kolejne państwa i miasta, a jego propagatorem był jezuita o. Hannibal Dionisi, który w 1725 r. wydał w Weronie opisy różnorodnych form kultu Najświętszej Maryi Panny w maju.

Największym apostołem nabożeństwa majowego w XVIII w. był również jezuita o. Alfons Mazzorali, którego oficjalnie uważa się za twórcę tej formy kultu maryjnego. Zakonnik całe swoje życie poświęcił szerzeniu tego nabożeństwa, a także wydał książkę do nabożeństwa na maj oraz przesłał do biskupów Italii list otwarty w sprawie ustanowienia maja jako miesiąca poświęconego Matce Bożej.

Z Kolegium Rzymskiego Ojców Jezuitów zwyczaj praktykowania nabożeństwa majowego przejęły szkoły zakonne mieszczące się w innych krajach, a w 1814 r. papież Pius VII nadał mu ostateczną i całkowitą aprobatę kościelną, zaznaczając, że należy upowszechniać je i odtąd staje się ono znane w całej Europie, a wkrótce na całym świecie.

...i w Polsce

W Polsce pierwsze nabożeństwo majowe wprowadzili jezuici w Tarnopolu w 1838 roku oraz misjonarze w Warszawie w kościele Świętego Krzyża w roku 1852. Natomiast rok później, 24 kwietnia 1863, abp Szczęsny-Potocki wydał przepis nakazujący regularne odprawianie nabożeństwa majowego w całej Archidiecezji warszawskiej. Wkrótce celebrowano je w diecezjach sandomierskiej, włocławskiej i płockiej, a następnie w pozostałych. W naszej ojczyźnie wielkimi orędownikami nabożeństwa majowego byli: księża A. Jełowiecki, St. Kloczkowski, T. Antoniewicz, St. Ulaniecki, o. Prokop - kapucyn oraz wielu pisarzy, kaznodziejów i misjonarzy. W 1839 roku ks. Wincenty Buczyński wydał we Lwowie pierwszą książeczkę o nabożeństwach majowych. Dziesięć lat później podobną broszurę wydano we Wrocławiu.

Chwalcie łąki umajone, góry, doliny zielone...

Litania z Loreto
Zasadniczą częścią nabożeństwa majowego jest Litania Loretańska. Tworzą ją wezwania odznaczające się poetycką formą i w sposób szczególny sławiące Maryję.

Litania do Matki Bożej pojawiała się na przełomie XIII i XIV wieku w kilku różnych wersjach. Spośród nich największą popularność zdobyła Litania Loretańska. Była ona znana w Loreto już na początku XVI wieku. Była śpiewana w czasie poświęcenia ogrodzenia wokół Świętego Domku. Według tradycji domek ten zbudowano z kamieni przywiezionych drogą morską z groty, w której mieszkała Maryja w Nazarecie. Miejsce to stało się ośrodkiem kultu maryjnego. Najbardziej ulubioną modlitwą pielgrzymów został błagalny śpiew Litanii do Matki Bożej, nazwanej Loretańską.

Tekst litanii zatwierdził papież Sykstus V w 1587 roku. On też związał jej odmawianie z uzyskaniem odpustu zupełnego. Litanię Loretańską można uznać za jeden z najwspanialszych hymnów ku czci Niepokalanej Maryi. W tej modlitwie wysławiamy wszystkie cnoty, jakimi Bóg Ją obdarzył.

Królowo Korony Polskiej

Warto zaznaczyć, że król Jan II Kazimierz po złożeniu ślubów w 1656 roku w katedrze lwowskiej przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej, z całą asystą udał się do kościoła oo. Jezuitów i tam w czasie nabożeństwa, które odprawił nuncjusz papieski - Vidoni, proklamował Maryję Królową Korony Polskiej. Tenże nuncjusz dodał do Litanii loretańskiej po raz pierwszy wezwanie: "Królowo Korony Polskiej - módl się za nami", które biskup i senatorowie powtórzyli z entuzjazmem trzykrotnie. Ale dopiero papież Pius X dekretem z dnia 29 listopada 1908 r. zezwolił, aby to drogie Polakom wezwanie dołączono w naszej ojczyźnie do Litanii Loretańskiej, a papież Benedykt XV włączył je oficjalnie w 1920 r.

Przy kapliczkach
Co ciekawe w tradycji ludowej wsi polskiej już w latach 70. XIX w. nabożeństwa majowe odprawiano przy przydrożnych kapliczkach. Zwyczaj ten upowszechnił się szybko także w miastach oraz w środowisku dworskim. Do dziś nadal jest on powszechny zwłaszcza w Polsce południowej. Wieczorem o zmroku przy kapliczce gromadzą się mieszkańcy z najbliższego sąsiedztwa, by się modlić i śpiewać pieśni ku czci Najświętszej Maryi Panny.

Zgodnie z tradycją, jeżeli w bliskim sąsiedztwie jest kilka kapliczek, to majowe nabożeństwo odprawia się pod kapliczką „maryjną”, czyli z wizerunkiem Matki Bożej. Kapliczki poświęcone Najświętszej Maryi Pannie zazwyczaj mają dekoracje w maryjnych kolorach - białym i niebieskim.

Łukasz Drywa
Przewodnik Katolicki 18/2007