Symbol nicejsko-konstantynopolitański

Drugim ważnym wyznaniem wiary obok Składu Apostolskiego jest Credo nicejsko-konstantynopolitańskie, czyli wyznanie wiary recytowane na coniedzielnej mszy świętej. Omawia szczegółowo pewne treści, których interpretacja sprawiała trudności. Chodziło głównie o obszerniejsze wyjaśnienie tego, kim jest Jezus Chrystus, jaka jest Jego relacja do Boga Ojca oraz jak rozumieć Osobę Ducha Świętego.

Nazwa tego wyznania pochodzi od dwóch pierwszych soborów powszechnych, które odbyły się w Nicei koło Konstantynopola (325 r.) oraz w samym Konstantynopolu (381 r.) na których zostało ostatecznie ustalone. Na soborze w Nicei (325) zostało sformułowane wyznanie wiary zwane nicejskim, które było odpowiedzią Kościoła na nauczanie Ariusza i miało w sposób nie pozwalający na żadne dwuznaczności wyrazić wiarę w bóstwo Chrystusa.

Po kilkudziesięciu latach sporów kolejny sobór, w Konstantynopolu (381) sformułował wyznanie wiary, oparte na nicejskim, ale wyrażające także obszernie wiarę w bóstwo Ducha Świętego.

Po soborze w Chalcedonie stało się ono powszechnie uznanym symbolem wiary na Wschodzie. Cesarz Justyn II kazał Symbol konstantynopolski włączyć do liturgii całego Kościoła wschodniego. Najpóźniej w VIII wieku został on przyjęty także w Rzymie, jako wyznanie używane podczas liturgii chrzcielnej i stał się najważniejszym symbolem wiary w całym chrześcijaństwie.

Stopniowo, poczynając od Hiszpanii (IX w.) zaczęto do łacińskiego tekstu tego symbolu dodawać Filioque. Dopiero w roku 1014 ten dodatek zaczął być używany także w Rzymie.

Wyznanie wiary w obecnej praktyce Kościoła

List Apostolski Motu Proprio „Ad tuendam fidem” Ojca świętego Jana Pawła II wprowadzający pewne przepisy do Kodeksu Prawa Kanonicznego i Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich wskazał aktualność wyznań wiary w codziennej praktyce Kościoła.

Obecnie Kodeks Prawa Kanonicznego wskazuje w kanonie 833, że do osobistego złożenia wyznania wiary według formuły zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską (jest to tekst Credo Nicejsko-Konstantynopolitańskiego wraz z dodatkami) są zobowiązani: wszyscy uczestnicy soboru powszechnego, synodu partykularnego, synodu biskupów oraz synodu diecezjalnego, biorący w nich udział z głosem decydującym lub doradczym; przewodniczący zaś - przed soborem lub synodem; promowani do godności kardynalskiej, zgodnie z przepisami świętego Kolegium; wszyscy promowani do biskupstwa, a także ci, którzy są zrównani z biskupem diecezjalnym; administrator diecezji; wikariusze generalni i wikariusze biskupi oraz wikariusze sądowi; proboszczowie, rektor, wykładowcy teologii i filozofii w seminariach - przy podejmowaniu funkcji; promowani do diakonatu; rektor uniwersytetu kościelnego lub katolickiego - przy podejmowaniu funkcji; wykładowcy dyscyplin dotyczących wiary lub obyczajów, na jakichkolwiek uniwersytetach - przy podejmowaniu funkcji; przełożeni w kleryckich instytutach zakonnych i stowarzy- szeniach życia apostolskiego, zgodnie z konstytucjami.

I jeszcze jeden cytat z „Wyjaśnienia doktrynalnego dotyczącego końcowej części formuły «Wyznania wiary»” Kongregacji Nauki Wiary:

Przez różne symbole wiary wierzący uznaje i poświadcza, że wyznaje wiarę całego Kościoła. Właśnie z tego powodu, przede wszystkim w najstarszych symbolach, ta świadomość eklezjalna wyraża się za pośrednictwem formuły „Wierzymy”. Katechizm Kościoła Katolickiego naucza: „«Wierzę» - to wiara Kościoła wyznawana osobiście przez każdego wierzącego, przede wszystkim w chwili chrztu. «Wierzymy» - to wiara Kościoła wyznawana przez biskupów zgromadzonych na soborze lub, bardziej ogólnie, przez zgromadzenie liturgiczne wierzących. «Wierzę» - mówi także Kościół, nasza Matka, który przez swoją wiarę odpowiada Bogu i który uczy nas mówić: «Wierzę», «Wierzymy»”..