Mówiąc o tym, że człowiek nie jest w stanie przywrócić Bogu czci naruszonej przez wyświadczoną Mu niesprawiedliwość, Kabasilas podkreśla z taką mocą tę jego niezdolność, że nasuwa się myśl o wpływie dzieła Anzelma Cur Deus homo? Przytoczmy jeden z bardziej charakterystycznych tekstów naszego teologa na ten temat:

 

Siły ludzkie nie są w stanie podźwignąć na nowo upadłego człowieka, ani zła ludzi nie może zwyciężyć ludzka sprawiedliwość, ponieważ grzech powoduje obrazę samego Boga (...) i trzeba sprawności większej niż ludzka, by wina mogła zostać zgładzona. Łatwo przychodzi najniższemu z bytów obrazić najwyższą istotę; nie można jednak wynagrodzić obrazy odpowiednią czcią (...). Kto chce zmyć winę i przywrócić znieważonemu odebraną mu cześć, powinien ofiarować więcej niż to, do czego jest ściśle zobowiązany: a więc nie tylko przywrócić, ale i dodać coś dla wynagrodzenia obrazy. Jednakże ten, kto nie jest w stanie nawet dojść do wyrównania, jak mógłby zdobyć się na więcej? Dlatego niemożliwe było, by ktokolwiek z ludzi, przedstawiając własną sprawiedliwość, mógł pojednać się z Bogiem.

 

Sformułowane wyżej zastrzeżenie wzrasta, jeśli przywołamy fragment księgi I, rozdz. V, gdzie nasz teolog, po podkreśleniu, że człowiek nie jest w stanie zadośćuczynić obrażonej sprawiedliwości Bożej i że z drugiej strony Bóg nie może zadośćuczynić sam sobie, ponieważ “niczego nie musiał”, wyprowadza wniosek, iż “konieczne było”, by zadośćuczynienia tego dokonał ktoś będący jednocześnie człowiekiem i Bogiem.

 

 

Różnica między anzelmiańskim systemem usprawiedliwienia a systemem kabasiliańskim ukaże się jeszcze wyraźniej, gdy uświadomimy sobie, na czym według Kabasilasa polega dokonane przez Chrystusa odkupienie.

 

 

Jednym z bardziej tragicznych skutków grzechu było zniknięcie “chwały” Bożej w stworzeniu. Człowiek nie widział już w świecie swego Stwórcy, by oddać Mu należną cześć. Przeciwnie, pomylił rzeczy stworzone ze Stwórcą. Jezus swoim życiem, śmiercią i zmartwychwstaniem oddaje Ojcu należną Mu “chwałę”. W Nim stworzenie zostaje “usprawiedliwione”, to znaczy odzyskuje swoje słuszne miejsce przed Bogiem jako wyraz łaskawości Bożej, i człowiek w Chrystusie, rozpoznając w świecie dobroć i wszechmoc Stworzyciela, oddaje Mu należną chwałę. Bowiem:

 

Jedynie Chrystus może oddać Ojcu całą należną Mu cześć i przywrócić cześć odebraną: jedno swoim życiem, drugie swoją śmiercią.

 

Wszystkie “tajemnice” życia Chrystusa są oddaniem chwały Bogu. Przede wszystkim Jego Wcielenie ukazuje w najbardziej przekonujący sposób Bożą dobroć i łaskawość (chrestoteta kai filanthropian).

 

Nie ma nikogo, kto by nie widział, że Chrystus oddał Ojcu należną Mu chwałę już przez to, że przyszedł pośród ludzi i zjednoczył się w sposób tak doskonały z ciałem; ponieważ jest to najjaśniejszy i najpełniejszy dowód dobroci Tego, który Go posłał i Jego miłości do ludzi.

 

Ostatecznie Wcielenie jest “chwałą” Boga, ponieważ stanowi najpełniejszą teofanię natury Boga, jaką jest dobroć oddana na służbę ludziom. Istotnie,

 

On jest Słowem, wiernym obrazem Ojca, jest odblaskiem Jego chwały i odbiciem Jego istoty (Hbr 1,3), by jednak połączyć się z ciałem, stał się zrozumiały również dla stworzeń żyjących w rzeczywistości widzialnej i objawił całą łaskawość umysłu, który Go zapowiedział.

 

Jezus dokonał tego oddania chwały Ojcu całym swoim życiem i wszystkimi czynami, i to na dwa sposoby. Po pierwsze, ponieważ przestrzegał doskonale prawa Bożego, dokonując w ten sposób “w pełni tego jedynego dzieła, którego celem była chwała Ojca” (589 D), zarówno swym nauczaniem, jak i czynami, zwłaszcza cudami, “których autorem – głosił – jest sam Ojciec” (588 C). Widać więc wyraźnie, że w Zbawicielu poznaliśmy najdalszą granicę miłości Boga do ludzi i że On sam pouczył ludzi swoimi czynami, jak Bóg umiłował świat (J 3,16) i jak bardzo troszczył się o rodzaj ludzki.

 

Chrystus jednak oddał chwałę Ojcu zwłaszcza swoją Boską krwią, “wijąc dla Niego wieniec chwały” (589 C). A to dlatego, że z jednej strony zmył nasze grzechy, które zniekształcały w nas chwałę Ojca, z drugiej zaś pokazał, jak bardzo Bóg nas kocha, składając w ofierze własnego Syna za nas.