Chcemy się przyjrzeć modlącej się Maryi. Chcemy uczyć się od Niej, jaka powinna być modlitwa uczniów Jezusa. Są nam bardzo potrzebne takie wzory autentycznej modlitwy, najpierw dlatego, żeby nie pobłądzić w naszej modlitwie, ażeby nie zejść na manowce emocji, a jeszcze bardziej dlatego, żeby po prostu dobrze się modlić. Bardzo potrzebujemy dzisiaj mistrzów modlitwy. I taką Mistrzynią modlitwy jest Maryja, Matka naszego Pana. Chociaż Pismo Święte mało mówi o Maryi, to jednak bardzo wiele możemy się z tych zdań Pisma Świętego dowiedzieć o Jej modlitwie, o stylu modlitwy Matki Jezusa. Zobaczmy więc z Ewangelią w ręku, jak się Maryja modliła.

 

1. Modlitwa uwielbienia – Magnificat

 

Pierwszą udokumentowaną przez św. Łukasza modlitwą jest Magnificat: „Wielbi dusza moja Pana, i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy” (1,46). Hymn ten jest pieśnią uwielbienia. I chyba nie przez przypadek Ewangelie na pierwszym miejscu w modlitwie Matki Najświętszej stawiają taką właśnie modlitwę. Jest to najdoskonalsza modlitwa, jaką człowiek może zanieść do Boga tu, na ziemi. Jest ona całkowicie bezinteresowna: nie ma w niej ani jednego słowa prośby, tylko samo wychwalanie Pana, bo dobry, bo na wieki Jego miłosierdzie, bo uczynił wielkie rzeczy w historii narodu izraelskiego, z którego Matka Najświętsza wyszła. Uczynił wielkie rzeczy również w Jej życiu, gdyż stała się Matką Syna Najwyższego. Maryja uwielbia Boga za te wielkie rzeczy, jakie w Jej życiu uczynił. Każdy autentyczny hymn zaczyna się od wstępu, w którym jest uroczyste wezwanie do chwalenia Boga: „Wielbi dusza moja Pana, i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy” albo np. „Chwalcie Pana wszystkie narody” (w tłumaczeniu Karpińskiego: „Chwalcie, o dziatki, najwyższego Pana”). Po tym wezwaniu do chwalenia Pana następują motywy, dlaczego my, ludzie, powinniśmy tak bezinteresownie, tak entuzjastycznie wychwalać Boga. Motywy te są różnorakie: bo Bóg stworzył wspaniały, piękny świat i otacza go opieką; bo Bóg działa w historii ludu wybranego, w historii Kościoła i naszej historii również. Za to wszystko, co Bóg dla nas uczynił, winniśmy Go uwielbiać.

 

Ale w Magnificat jest również motyw ubogich i pokornych. Maryja przypomina, że Bóg lituje się w sposób szczególny nad ubogimi, pokornymi, a poniża władców. Maryja, mimo że uwielbia Boga, jest uczulona na sprawy ludzkie. Szekspirowski Hamlet wygłasza taką oto piękną sentencję: „Słów bez miłości nie przyjmują w niebie”. Nawet tak pięknych słów, jak Magnificat lub „Ojcze nasz”. Słów bez miłości w niebie nie przyjmują – uczy Maryja.

 

Modlitwa uwielbienia jest najdoskonalszą i najbardziej dojrzałą modlitwą człowieka zafascynowanego wielkością, świętością i miłosierdziem Boga Zbawcy. O jej dojrzałości świadczy bezinteresowność. Tylko małe dziecko wyciąga ręce i ciągle prosi; człowiek dojrzały religijnie umie zapomnieć o sobie i potrafi Panu dziękować i uwielbiać Go. Maryja wyśpiewała swoją pieśń uwielbienia po spotkaniu z Bogiem podczas zwiastowania, kiedy to została napełniona Duchem Świętym, i w kontakcie z człowiekiem w nawiedzeniu św. Elżbiety (Łk 1,39-45). Nieprzypadkowo wśród modlitw Matki Pana św. Łukasz na pierwszym miejscu umieścił hymn uwielbienia. Magnificat można by nazwać małym psałterzem Maryi.

 

2. Medytacja – „rozważała je w swoim sercu”

 

Drugi rodzaj modlitwy, o którym dwukrotnie wspomina św. Łukasz (2,19.51), to „rozważanie w sercu”, czyli medytacja, kontemplacja. Maryja rozważała to, co o Jezusie objawili aniołowie pasterzom. Inni poprzestali na dziwieniu się tym, co mówili pasterze; Ona rozważała to w swoim sercu. Rozważała także słowa swojego Syna, który powiedział, gdy Go odnaleziono w świątyni jerozolimskiej: „Potrzeba, abym był w sprawach Ojca mojego”. Maryja wnikała w słowa Jezusa. Słowa te są zawarte w Ewangelii. I znowu mamy drugi rodzaj modlitwy, jakże istotny – modlitwę kontemplacji, ciszy, wnikania w słowo Boże, w słowo Ewangelii. Już prorok Jeremiasz (12,11) narzekał: „Spustoszona jest ziemia, bo nie ma, kto by rozważał w swoim sercu”. Wielki mistrz modlitwy, współczesny teolog Tomasz Merton, tak pisze o modlitwie kontemplacyjnej: „To właściwie owe pozornie bezużyteczne elementy życia modlitwy, kontemplacja, cisza i «pustka» czynią życie prawdziwie życiem. Bez kontemplacji liturgia staje się jedynie pobożnym widowiskiem, a paraliturgiczna modlitwa – zwykłą paplaniną. Bez kontemplacji modlitwa myślna jest tylko jałowym ćwiczeniem umysłu. Bez kontemplacji i wewnętrznej modlitwy Kościół nie może wypełnić swej misji przemiany i zbawienia ludzkości. Bez kontemplacji obróci się w sługę cynicznych potęg doczesnego świata, niezależnie od tego, jak gorąco jego wierni będą zapewniali o swoim zaangażowaniu w walkę o królestwo Boże”. Wiele w naszym życiu zależy od modlitwy kontemplacyjnej.

 

Maryja rozważająca w swym sercu słowa i czyny Jezusa przypomina Kościołowi wszystkich czasów, co powinno być treścią rozważania – a powinno nią być słowo Boże, Ewangelia. Psałterz był Jej modlitewnikiem i śpiewnikiem, zaś słowa i czyny Jezusa, słowa o Jezusie – księgą medytacji.

 

3. Udział w pielgrzymkach do Jerozolimy

 

Maryja brała czynny udział w pobożności ludowej, uczestnicząc w pielgrzymkach do świętego miasta na święto Paschy. Prawo żydowskie nakazywało trzy razy w roku pielgrzymować do świątyni jerozolimskiej (Pwt 16,16). Trudności związane z długą podróżą sprawiły, że udawano się tam raz w roku, przeważnie na Paschę. Kobiety i dzieci nie były do tego zobowiązane; nakazywano jednak przed trzynastym rokiem życia przyzwyczajać je do spełniania obowiązków religijnych. Obecność więc Maryi i dwunastoletniego Jezusa w świątyni trzeba uważać za wyraz ich szczególnej pobożności. Świadczy o tym również pobyt w Jerozolimie podczas całego święta.

 

Udział w pielgrzymce odsłania nowy obszar modlitwy i duchowości Maryi. Za krótką wzmianką o pielgrzymowaniu do Jerozolimy kryje się wielkie bogactwo modlitwy Matki Jezusa. Ta, która uwielbiała Pana, rozważała w sercu, bierze również udział w pobożności i modlitwie ludowej, jaką była pielgrzymka. „Rodzice Jezusa chodzili co roku do Jerozolimy na Święto Paschy”. Żeby coś powiedzieć, jaka była ta modlitwa w czasie takiej pielgrzymki, trzeba zbadać źródła. Pielgrzymi zbierali się nocą w określonym miejscu. Nad ranem zjawiał się przewodnik pielgrzymki i śpiewał wezwanie: „Wstańcie, wstąpimy na Syjon do Pana, Boga naszego” (Jr 31,6). Pątnicy wstając odpowiadali: „Uradowałem się, gdy mi powiedziano: pójdziemy do domu Pana” (Ps 122). Psalmy te są pozostałością z tych właśnie pielgrzymek. Matka Najświętsza śpiewała je z ludem, idąc na Święto Paschy. Pielgrzymka w pojęciu biblijnym miała charakter radosny; pielgrzymi szli bardzo wolno, pochód otwierał fletnista, który grał na swym instrumencie, prowadzono również wołu, który miał być złożony na ofiarę. Pielgrzymi nieśli dary ofiarne, które składano potem w świątyni. Kiedy dochodzili do celu, śpiewali psalmy tzw. gradualne: „Już stoją nasze stopy w murach twoich, Jeruzalem” (Ps 122), na co odpowiadał im chór lewitów: „Chwalcie Boga w Jego świątyni” (Ps 150). Matka Najświętsza żyła modlitwą ludu, idąc na Święto Paschy do Bożego miasta. W czasie śpiewu ostatniej strofy wchodzono na dziedziniec świątyni. Na spotkanie pielgrzymów wychodzili lewici ze śpiewem Psalmu 30: „Wysławiam Cię, Panie, boś mnie wybawił i nie uradowałeś mych wrogów z mojego powodu”. W czasie pielgrzymki na Pięćdziesiątnicę wierni po psalmie powitalnym składali na ręce kapłanów pierwociny ziemi, recytując przy tym uroczyste wyznanie wiary (Pwt 26,3-10). Podczas pielgrzymki na Święto Paschy ojcowie rodzin składali w ofierze baranka.

 

W czasach Starego Testamentu zabijano baranka w dniu 14 Nizan, w godzinach popołudniowych: między godziną trzecią a piątą mieszkańcy Jeruzalem i pielgrzymi zabijali baranka w świątyni. Przynosili go ojcowie rodzin. W czasie składania ofiary z baranka paschalnego lewici śpiewali tzw. hallel (Ps 113–118). Psalmy te rozpoczynają się od „alleluja”, (stąd nazwa hallel). Wspominają one wyjście z niewoli egipskiej (Ps 114). W śpiewie lewitów uczestniczyli ojcowie rodzin, wtórując swoim „alleluja” po każdej strofie psalmu. Przy Psalmie 118 uczestnicy obrzędu śpiewali prawdopodobnie refren: „Łaska Jego na wieki” (Ps 118,1.2.3.4.29).