logo
Piątek, 29 marca 2024 r.
imieniny:
Marka, Wiktoryny, Zenona, Bertolda, Eustachego, Józefa – wyślij kartkę
Szukaj w
 
Posłuchaj Radyjka
kanał czerwony
kanał zielony
 
 

Facebook
 
Drukuj
A
A
A
 
Andrzej Krynicki
Pisma nam wyjaśniał...
Wieczernik
 
fot. Ben White | Unsplash (cc)


Jezus również cytował Słowo Boże
 
Każde słowo Jezusa zapisane w Ewangeliach jest dla nas Słowem Boga. Cytując Jego słowa mamy pewność, że obcujemy z natchnionym tekstem. Jezus sam również cytował Słowo Boże, odwoływał się do tekstów Pisma Świętego. W czasach Jezusa Nowy Testament jeszcze nie istniał, więc naturalnie mógł cytować wyłącznie Stary Testament i robił to bardzo obficie.
 
Przyjmując za punkt odniesienia tłumaczenie Biblii Tysiąclecia wraz z przypisami ustaliłem, że w Ewangeliach znajduje się około 130 przykładów, gdzie Jezus odwołuje się do tekstów biblijnych. Dokładną liczbę cytatów trudno określić z wielu względów, gdyż metody zastosowania Słowa Bożego przez Jezusa są bardzo bogate i różnorodne. W oszacowaniu wziąłem pod uwagę tylko te cytaty Starego Testamentu, które padają z ust Jezusa, ale nie odsiewałem powtórzeń wynikających z podobieństw w Ewangeliach synoptycznych. Ponadto nie odnoszę się w moim studium do rozważań egzegetów; co jest autentycznym słowem Chrystusa, a co zostało „włożone” w Jego usta przez Ewangelistów. Za słowa Jezusa literalnie przyjmuję to, co wypowiada On na kartach Ewangelii.
 
Już na samym początku Ewangelii Łukasza znajdujemy fragment, mówiący o tym jak dwunastoletni Jezus rozmawia z uczonymi w synagodze, a oni są zaskoczeni bystrością jego umysłu i odpowiedziami (por. Łk 2,47). Nie znamy treści tej dysputy i nie przywołano tu żadnych cytatów, ale wydaje się mało prawdopodobne, by przedmiotem wymiany zdań Jezusa z uczonymi było co innego niż Słowo Boże.
 
Podstawową metodą zastosowania Słowa Bożego przez Jezusa było cytowanie tekstów biblijnych. Odwoływał się do konkretnych fragmentów, przytaczając je. Sytuacje, w których miało to miejsce można podzielić się na trzy przypadki:
 
Używał sformułowań biblijnych, które odnoszą się do Niego i potwierdzają Jego posłannictwo: Powiedziałem wam, że pomrzecie w grzechach swoich. Tak, jeżeli nie uwierzycie, że JA JESTEM, pomrzecie w grzechach swoich (J 8,24 - por. Wj 3,14).

Jezus wyjaśniał znaczenie przykazań, przepisów oraz proroctw
 
Objaśniał znaczenie przykazań, przepisów oraz proroctw zawartych w Pismach. Miało to miejsce zarówno w otwartym nauczania jak i tylko w kręgu samych uczniów. W czasie Kazania na górze Jezus mówił: Słyszeliście, że powiedziano: „Oko za oko i ząb za ząb”! A Ja wam powiadam... (Mt 5,38 - por. Kpł 24,20). Wyjaśniając swym uczniom przypowieść o siewcy powiedział: Tak spełnia się na nich przepowiednia Izajasza: „Słuchać będziecie, a nie zrozumiecie, patrzeć będziecie, a nie zobaczycie” (Mt 13,14 - por Iz 6,9n). Jezus informował słuchaczy, że posługuje się cytatem z Pism: „słyszeliście, że powiedziano”, „przepowiednia Izajasza”. Chciał by odbiorcy byli świadomi, że to, co słyszą, jest Słowem Bożym.
 
Posługiwał się tekstami biblijnymi w dyskusjach i sporach z uczonymi w Piśmie oraz faryzeuszami. Lecz niektórzy faryzeusze spośród tłumu rzekli do Niego: „Nauczycielu, zabroń tego swoim uczniom!” Odrzekł: „Powiadam wam: Jeśli ci umilkną, kamienie wołać będą” (Łk 19,39-40 - por. Ha 2,11). Obłudnicy, dobrze powiedział o was prorok Izajasz: „Ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie” (Mt 15,7-8 - por. Iz 29,13).
 
Również w dialogu z szatanem na pustyni, Jezus przezwyciężył pokusy powołując się na Słowo Boże (Mt 4,4.7.10). Warto zwrócić uwagę, że wszystkie przytaczane fragmenty pochodzą z Księgi Powtórzonego Prawa (6,13.16 i 8,3). Odbieram to jako zachętę do wnikliwego studiowania konkretnych Ksiąg Pisma Świętego. Może lepiej jest dobrze znać jedną Księgę, niż wiele cytatów wyrwanych z kontekstu.

Znajdujemy w Ewangeliach miejsca, gdzie Zbawiciel nie cytował dosłownie Biblii, ale wyraźnie czerpał motywy wypowiedzi z konkretnego fragmentu. Wykorzystywał pewne teksty i obrazy ze Starego Testamentu, zapewne znane słuchaczom, do konstrukcji swoich wypowiedzi (np. w przypowieściach).
 
Z Ewangelii Mateusza: Był pewien gospodarz, który założył winnicę. Otoczył ją murem, wykopał w niej tłocznię, zbudował wieżę, w końcu oddał ją w dzierżawę rolnikom i wyjechał. Gdy nadszedł czas zbiorów, posłał swoje sługi do rolników, by odebrali plon jemu należny (Mt 21,33-34).
 
Z Księgi Izajasza: Przyjaciel mój miał winnicę na żyznym pagórku. Otóż okopał ją i oczyścił z kamieni i zasadził w niej szlachetną winorośl; pośrodku niej zbudował wieżę, także i tłocznię w niej wykuł. I spodziewał się, że wyda winogrona, lecz ona cierpkie wydała jagody (Iz 5,1-2).
 
W Ewangelii Łukasza Jezus w rozmowie z Uczonym w Prawie komentuje przytoczone przez niego przykazanie: Dobrześ odpowiedział. To czyń, a będziesz żył (Łk 10,28).
 
Z Księgi Kapłańskiej: Będziecie przestrzegać moich ustaw i moich wyroków. Człowiek, który je wypełnia, żyje dzięki nim (Kpł 18,5).
 
Jezus wypowiada też wiele kwestii, które według przypisów Biblii Tysiąclecia mają swoje źródło, inspirację w tekstach biblijnych nie są jednak wiernym cytatem. W przypowieści o Bogaczu i ubogim Łazarzu Jezus mówi: Jeśli Mojżesza i Proroków nie słuchają, to choćby kto z umarłych powstał, nie uwierzą (Łk 16,31). Komentatorzy widzą tu analogię do sytuacji opisanej w Pierwszej Księdze Samuela (28,14nn), gdzie król Saul rozmawia z duchem proroka, nie zmienia to jednak jego postępowania.
 
Jezus odwoływał się do postaci biblijnych i historii Izraela
 
Jezus w swoich wypowiedziach odwoływał się do postaci biblijnych, czy historii Izraela nie przywołując konkretnego tekstu. Jednak można powiedzieć, że samo nawiązanie do danej osoby, czy wydarzenia niosło ze sobą „biblijną” treść: Przypatrzcie się liliom na polu, jak rosną: nie pracują ani przędą. A powiadam wam: nawet Salomon w całym swoim przepychu nie był tak ubrany jak jedna z nich (Mt 6,28-29). ...jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak potrzeba, by wywyższono Syna Człowieczego (J 3,14).
 
W czasie męki na krzyżu Jezusa wypowiada modlitwy, których treść została zaczerpnięta z Psalmów: Jezus zawołał donośnym głosem: „Eli, Eli, lema sabachthani?”, to znaczy Boże mój, Boże mój, czemuś Mnie opuścił? (Mt 27,46 - por. Ps 22,2). Jezus zawołał donośnym głosem: „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego” (Łk 23,46 - por. Ps 31,6).
 
Ewangeliści dają nam też przykłady interpretacji Słowa Bożego w wykonaniu Jezusa. W dysputach z uczonymi nie zawsze stosował cytaty w bezpośrednim ich znaczeniu, ale również odczytywał ukryte konteksty, wymagające głębszej analizy. Saduceuszom, którzy nie wierzyli w zmartwychwstanie, powiedział: Co zaś dotyczy umarłych, że zmartwychwstaną, czyż nie czytaliście w księdze Mojżesza, tam gdzie mowa „O krzaku”, jak Bóg powiedział do niego: „Ja jestem Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba”. Nie jest On Bogiem umarłych, lecz żywych. Jesteście w wielkim błędzie (Mk 12,26-27). Wobec faryzeuszów, którzy powołując się na Mojżesza usiłowali usprawiedliwić rozwód, stwierdził: Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku „stworzył ich jako mężczyznę i kobietę”? I rzekł: „Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem”. A tak nie już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela (Mt 19,4-6).

Na kartach Ewangelii Łukasza znajdujemy też przykład, gdy Jezus w szerszym zgromadzeniu celebrował rozważanie tekstu z Księgi Izajasza w synagodze. Można powiedzieć, że jest to przykład zastosowania Słowa Bożego w liturgii, a równocześnie homilia wygłoszona przez Chrystusa. Zwinąwszy księgę oddał słudze i usiadł; a oczy wszystkich w synagodze były w Nim utkwione. Począł więc mówić do nich: „Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli” (Łk 4,20-21).
 
Ponadto Jezus wypowiadał się też ogólnie o Słowie Bożym: Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić. Zaprawdę bowiem powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż się wszystko spełni (Mt 5,17-18). Czyż Mojżesz nie dał wam Prawa? A przecież nikt z was nie zachowuje Prawa, bo czemuż usiłujecie Mnie zabić? (J 7,19)
 
Ewangelia Łukasza ukazuje nam sytuację, gdy Jezus po Zmartwychwstaniu wyjaśniał Pisma uczniom w drodze do Emaus (Łk 24, 25-27). Z tekstu jednak nie wynika, do których fragmentów się odwoływał. Chociaż nie pada tu żaden cytat, scena ta jest bardzo wymowna. Jest ona świadectwem tego, że Chrystus żył Słowem, dobrze je znał i było skutecznym narzędziem w Jego ręku. Wyrazistości tej scenie dodaje świadectwo uczniów z Emaus: I mówili nawzajem do siebie: „Czy serce nie pałało w nas, kiedy rozmawiał z nami w drodze i Pisma nam wyjaśniał?” (Łk 24,32). To pałanie serc nasuwa myśl, że niejednokrotnie wcześniej przeżyli podobną katechezę ze swoim Mistrzem.
 
Są też w Ewangeliach miejsca, gdzie cytatu biblijnego nie wypowiada Chrystus, jednak forma zastosowana przez narratora sugeruje, że mógł to być zwrot użyty przez Chrystusa. U Marka czytamy: Jezus ujrzał wielki tłum. Zlitował się nad nimi, byli bowiem jak owce nie mające pasterza. I zaczął ich nauczać (Mk 6,34).
 
Podobne sformułowania znajdujemy w Księdze Liczb i u Ezechiela:
 
...by społeczność Pana nie była jak stado bez pasterza (por. Lb 27,17).
Rozproszyły się owce moje, bo nie miały pasterza... (por. Ez 34,5).

Jezus żył Słowem Bożym
 
Natomiast Jan w swojej Ewangelii ukazuje Jezusa, który cytuje Słowo Boże nie tylko w wypowiedziach, ale niejako swoimi czynami: Jezus świadom, że już wszystko się dokonało, aby się wypełniło Pismo, rzekł: „Pragnę” (J 19,28).
 
Najczęściej Chrystus cytował lub nawiązywał do ksiąg: Izajasza (34 razy), Psalmów (23 razy),  Powtórzonego Prawa (19 razy), Wyjścia (15 razy), Daniela (12 razy), Kapłańskiej i Jeremiasza (po 9 razy). Łącznie Jezus odwołał się do 22 ksiąg z 46, które są w Starym Testamencie.
 
Zastanawiałem się, czy Jezus miał swój ulubiony cytat z Pisma Świętego. Kierując się częstością występowania można by wskazać na zwrot Syn Człowieczy. W Nowym Testamencie słowa Syn Człowieczy w odniesieniu do Jezusa pojawiają się ponad 50 razy (przypisy nie zawsze odnoszą to do Starego Testamentu). Komentarz Biblii Tysiąclecia sugeruje, że tytuł ten „przypisywał sobie Jezus najczęściej sam, gdy stwierdzał, że posiada szczególną, duchowej natury, władzę, gdy się przedstawiał w roli przyszłego Sędziego lub gdy stosował do siebie proroctwa o Słudze Pańskim” (por. przypis do Mt 8,20). Zwrot ten jednak występuje wielokrotnie, w różnych księgach Starego Testamentu i w różnych kontekstach (por. Dn 13,7; Ez 2,1; Ps 80,18), trudno więc traktować to jako konkretny cytat. Nie wiem, czy Jezus zachęca nas do przywiązywania się do wybranych cytatów. On za pomocą Słowa Bożego rozwiązywał konkretne problemy i myślę, że dobierając fragmenty bardziej kierował się skutecznością niż swoimi upodobaniami.
 
Analizując wypowiedzi Jezusa i szukając w nich cytatów ze Starego Testamentu na nowo odkryłem dla siebie dwie prawdy. Po pierwsze Jezus zachęca do tego by nasze życie było przesiąknięte Słowem Bożym, sam pokazuje że Jego życie było nieustannym obcowaniem ze Słowem Ojca. Po drugie dzięki słowu Jezusa odkrywam, jak bardzo Stary i Nowy Testament są ze sobą zrośnięte, że tak naprawdę nie można zrozumieć Ewangelii, nie znając pism Starego Testamentu.
 
Andrzej Krynicki
Wieczernik 155 - styczeń 2008 
 
Zobacz także
Cezary Sękalski
Najogólniej można powiedzieć, że powołanie to sposób realizacji miłości w życiu chrześcijanina. Jest ona właściwym celem życia chrześcijańskiego, natomiast powołanie sposobem jej aktualizacji, dokonującej się na konkretnej drodze ludzkiego zaangażowania, która w miarę dojrzewania i rozwoju człowieka nabiera coraz bardziej określonych wymiarów i kształtów. Tę prawidłowość dobrze widać na przykładzie zaangażowania zawodowego.
 
Krzysztof Osuch SJ
Oto Bóg, nasz Ojciec, daje nam dzisiaj Swego Syna, żeby zapewnić nas o Swej Boskiej Miłości do nas, do ciebie, do mnie. Jest to Miłość przedwieczna, nieodwołalna, absolutnie wierna, a zarazem nie narzucająca się, delikatna, dyskretna. Po prostu wspaniała. Po prostu taka, na jaką czeka każdy człowiek! 
 
ks. Tadeusz Hajduk SJ
Chcemy towarzyszyć Maryi idącej po zwiastowaniu do swojej krewnej Elżbiety i chcemy wniknąć w moment ich spotkania, przepełniony radosnym uniesieniem obydwu kobiet. Przyglądając się tej scenie, pragniemy uczyć się radości spotykania Jezusa także w sercu drugiego człowieka; chcemy uczyć się spotykać bliźnich tak, by każde spotkanie było nowym wylaniem Ducha Świętego, dającego owoc radości...
 

___________________

 reklama
Działanie dobrych i złych duchów
Działanie dobrych i złych duchów
Krzysztof Wons SDS