Umowa dotycząca digitalizacji, katalogowania i udostępnienia całości zbioru muzykaliów, jakie zachowały się w Archiwum Jasnogórskim, podpisana została pomiędzy Klasztorem Ojców Paulinów na Jasnej Górze a Narodowym Instytutem Fryderyka Chopina w Warszawie. Projekt digitalizacji realizowany będzie w ramach programu „Dziedzictwo muzyki polskiej w otwartym dostępie”, finansowanego ze środków Unii Europejskiej (Program Operacyjny Polska Cyfrowa). NIFC digitalizuje oraz kataloguje najważniejsze kolekcje polskich muzykaliów. 

 

Zbiory jasnogórskie, dzięki podpisanej umowie, zostaną w całości zdigitalizowane oraz stworzony będzie katalog cyfrowy. Tak opracowane muzykalia zostaną udostępnione w bibliotece cyfrowej. Najważniejsze i najwybitniejsze dzieła polskich twórców zostaną także poddane transkrypcji, i w formie partytur cyfrowych bezpłatnie udostępnione muzykom i badaczom. Realizacja projektu stanowi wydarzenie bez precedensu w historii jasnogórskich muzykaliów. Po raz pierwszy zostaną one tak szeroko udostępnione, co przyczyni się do popularyzacji wspaniałej kultury muzycznej jasnogórskiego ośrodka. 

 

Według harmonogramu projektu już w 2020 roku będzie można bez ograniczeń korzystać z cyfrowej biblioteki muzycznej klasztoru jasnogórskiego. Wydarzenie to ma także ogromne znaczenie dla badań nad historią kultury muzycznej Jasnej Góry, bowiem szerokie grono międzynarodowych badaczy będzie miało ułatwiony dostęp do zasobu Archiwum Jasnogórskiego. 

 

Podpisania umowy dokonano w środę, 10 kwietnia, w Starej Bibliotece na Jasnej Górze. Klasztor jasnogórski reprezentowali: o. Mieczysław Polak, podprzeor Jasnej Góry; o. Nikodem Kilnar, krajowy duszpasterz muzyków kościelnych oraz o. Sebastian Matecki, rzecznik prasowy Jasnej Góry. Ze strony Instytutu obecni byli: dr Artur Szklener, dyrektor oraz przedstawiciele władz Instytutu: Danuta Rogala, Anna Lenik oraz dr Marcin Konik, kierownik biblioteki NIFC oraz członek zespołu Naukowo-Redakcyjnego Jasnogórskich Muzykaliów. 

 

„To jest pierwszy raz, kiedy to archiwum muzyczne w całości zostanie udostępnione, w całości zostanie zdigitalizowane, zabezpieczone. To ma ogromne znaczenie dla polskiej kultury muzycznej dlatego, że przyczyni się z jednej strony do rozwoju badań nad tą muzyką, ułatwi te badania, bo badacze będą mieli bezpośredni dostęp do tego materiału, ale liczymy też, że przyczyni się do ożywienia życia muzycznego i szerszej popularyzacji tej wspaniałej kulturowej spuścizny muzycznej Jasnej Góry” – zaznacza dr Marcin Konik. 

 

„Jasna Góra to jeden z kluczowych, najważniejszych polskich ośrodków kultury muzycznej już od wieku XVI, a szczególnie istotny jest zwłaszcza XVII, XVIII i XIX w. – podkreśla dr Konik - Z perspektywy badań, które prowadzi Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, jesteśmy niezmiernie szczęśliwi, a ja osobiście, szczególnie jako członek Zespołu Naukowo-Redakcyjnego Jasnogórskich Muzykaliów, że będziemy mieli okazję opracowywać te zbiory, także dlatego, że kolekcja muzykaliów XIX w. tutaj, na Jasnej Górze, jest po prostu ogromna i reprezentowana przez najwybitniejszych twórców tego okresu. Na pierwszym miejscu wymienię Józefa Elsnera, nauczyciela Fryderyka Chopina, ale nie tylko, bo także dzieła Karola Kurpińskiego, Franciszka Lessla, Marcina Żebrowskiego, XVII w. wybitnego kompozytora, czy też kompozytorów paulińskich tak znakomitych, jak np. o. Władysław Leszczyński, który działał na Jasnej Górze w okresie potopu szwedzkiego i wspólnie z o. Kordeckim podpisywał pierwszą umowę z muzykami jasnogórskimi”. 

 

Z inicjatywą digitalizacji jasnogórskich muzykaliów wyszedł Narodowy Instytut Fryderyka Chopina w Warszawie. Ojcowie paulini bardzo chętnie na nią odpowiedzieli. „Niezmiernie się cieszymy, że Jasna Góra dołącza do bardzo prestiżowego grona ośrodków, które udało nam się zgromadzić, bo w tym projekcie będziemy także digitalizować zbiory Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, Archiwum Kapituły Katedralnej na Wawelu, Archiwum Sióstr Benedyktynek w Staniątkach, i wielu innych ośrodków” – wylicza dr Marcin Konik. 

 

„Proces digitalizacji, jak go rozumiemy przy współczesnych możliwościach technologicznych, ale także jako muzykolodzy, jest rodzajem holistycznego opracowania zbiorów, które ma kilka różnych etapów – wyjaśnia w rozmowie dla Radia Jasna Góra dr Artur Szklener, dyrektor Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina w Warszawie - Po pierwsze skanujemy oryginały, przede wszystkim po to, aby zachować ich wierne obrazy, aby je oszczędzać, a zatem, aby w przyszłości za często po nie nie sięgać, ale przede wszystkim, by móc te obrazy wykorzystywać do dalszej pracy. Kolejne etapy digitalizacji tak szeroko rozumianej, to opracowanie zawartości, zatem przede wszystkim tzw. transkrypcja, czyli zapis nut w postaci, która umożliwia wybranie jako partytury współczesnej. Wreszcie kolejny etap, który dla nas jest bardzo ważny, czyli zapis w postaci tzw. symbolicznej, czyli stworzenie rodzaju bazy danych z nut. To dosyć współczesne podejście do zapisu nut, które pozwala później naukowcom badać źródła, porównywać, pokazywać np. do jakiego stopnia muzyka jest znana. Czasem pozwala też ten proces identyfikować muzykę, która nie jest podpisana. Ostatni etap, to wydania współczesne, które umożliwiają wykonanie tej muzyki”. 

 

„Angażujemy się również podczas tego szeregu procesów w nagrywanie najważniejszych z tych utworów, po to, by udostępnić je słuchaczom nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie, i muszę powiedzieć, że mamy w tym zakresie bardzo duże sukcesy, bo polska muzyka jest często nieznana, a ma niesamowitą wartość – podkreślił dr Artur Szklener - Cały ten proces jest bardzo skomplikowany. Towarzyszy mu też stworzenie katalogu, który umożliwi w przyszłości innym naukowcom, czy też innym muzykom, już bardzo łatwe dotarcie do tych zbiorów”. 

 

Katalog umieszczony będzie w Internecie i dostępny dla wszystkich. 

 

Do tej pory Narodowy Instytut Fryderyka Chopina zaangażowany był w digitalizowanie wybranych jasnogórskich zbiorów, ale teraz programem objęte jest całe archiwum muzyczne. 

 

„To jest bardzo ważne dla upowszechnienia tej muzyki, dlatego, że jak podkreślają to artyści z całego świata, rodzajem marnotrawstwa jest nie sięganie do niej i nie wykonywanie jej – dodaje dr Szklener - Do końca sami nie wiemy, jakie skarby kryją się w tych archiwach. Digitalizacja, to jest pierwszy proces, który przede wszystkim umożliwia udostępnienie tych zbiorów. Dopiero potem, po analizie muzycznej i bardzo często dopiero po dobrych mistrzowskich wykonaniach, tak naprawdę dowiadujemy się, z jakimi skarbami mamy do czynienia. Takie procesy jak właśnie digitalizacja zbiorów jasnogórskich to dopiero pierwszy etap na tej drodze nadrabiania kulturowej zaległości. Jestem przekonany, że odkryjemy jeszcze, jeśli nie dla naukowców, to przynajmniej dla publiczności, wiele wspaniałych utworów, które uda się wprowadzić na stałe do repertuaru nie tylko polskich zespołów, ale zespołów na całym świecie”. 

 

Przedstawiciele Instytutu zaprosili ojców paulinów na konferencję prasową poświęconą projektowi, która odbędzie się 16 maja. Jak zapewniają, każdy etap pracy będzie miał swoje odpowiednie podsumowanie.

 

Jasnogórska kolekcja muzykaliów stanowi spuściznę po działającej od XVI wieku kapeli jasnogórskiej, której członkami było wielu wybitnych muzyków i kompozytorów. Od wielu już lat zbiory te opracowywane są przez Zespół Naukowo Redakcyjny Jasnogórskich Muzykaliów pod kierunkiem prof. dr hab. Remigiusza Pośpiecha. Badania prowadzone są z inspiracji prezesa Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska, o. Nikodema Kilnara, krajowego duszpasterza Muzyków Kościelnych. Klasztor jasnogórski na różne sposoby wspiera działania naukowe a także popularyzatorskie, wśród których należy wskazać organizację koncertów oraz nagrania płytowe. 

 

Narodowy Instytut Fryderyka Chopina w Warszawie (NIFC) to narodowa instytucja kultury, której celem jest ochrona dziedzictwa naszego największego kompozytora. Od wielu lat działania NIFC obejmują także ochronę i popularyzację dziedzictwa muzyki polskiej rozumianej szeroko. W ramach programu „Dziedzictwo muzyki polskiej w otwartym dostępie” finansowanego ze środków Unii Europejskiej (Program Operacyjny Polska Cyfrowa) NIFC digitalizuje oraz kataloguje najważniejsze kolekcje polskich muzykaliów. Wśród opracowywanych kolekcji znajdują się tak cenne zbiory, jak muzykalia Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, czy Archiwum Kapituły Katedralnej na Wawelu.