logo
Czwartek, 28 marca 2024 r.
imieniny:
Anieli, Kasrota, Soni, Guntrama, Aleksandra, Jana – wyślij kartkę
Szukaj w
 
Posłuchaj Radyjka
kanał czerwony
kanał zielony
 
 

Facebook
 
Drukuj
A
A
A
 
opr. red. Roman Mazurkiewicz
Przedziwna Matka Stworzyciela Swego
Wyd Marianow
 


opr. red. Roman Mazurkiewicz 
Przedziwna Matka Stworzyciela Swego. Antologia dawnej polskiej poezji maryjnej
Wydawnictwo Księży Marianów
Warszawa - Marzec 2008
ISBN: 978-83-7502-094-6
format 205 x 185 mm
stron - 584;  cena: 59,00 zł
Kup tą książkę

 
Wstęp
 
Książka niniejsza jest pierwszą na naszym rynku wydawniczym tak obszerną i reprezentatywną antologią dawnej polskiej poezji maryjnej, ogarniającą spuściznę pięciu z górą stuleci – od Bogurodzicy po schyłek epoki oświecenia1. Zgromadzony w niej materiał, obejmujący ponad 300 utworów, niejednokrotnie po raz pierwszy wydobytych z rękopisów i starych druków, pozwala nakreślić rozległą panoramę pobożności maryjnej naszych przodków, utrwalonej zarówno w hymnach i pieśniach kościelnych, jak i w twórczości całej plejady poetów i wierszopisów doby staropolskiej.
 
Zgodnie z etymologią antologia to „zbiór kwiatów”. W przypadku wyboru poezji maryjnej określenie to wydaje się szczególne trafne, jako że metaforyka ogrodowo-kwiatowa od wieków pełniła w twórczości dedykowanej Najświętszej Maryi Pannie niezwykle istotne funkcje kompozycyjno-obrazowe. Pozostając zatem w jej kręgu zaznaczmy od razu, że antologia niniejsza to „ogród z grubsza przeplewiony”. Nie jest ona bowiem standardowym wyborem „najpiękniejszych wierszy” maryjnych. Wartość artystyczna poszczególnych utworów była kryterium istotnym, ale nie jedynym. Liczyły się także tematyka, treści teologiczno-doktrynalne i oryginalność ich ujęcia, zróżnicowanie gatunkowe i stylistyczne, reprezentatywność dla epoki, środowiska i autora. Znalazły się tu więc zarówno dzieła poetów wybitnych, z najznakomitszych stronic historii naszej literatury (Bogurodzica, Klemens Janicjusz, Mikołaj Sęp Szarzyński, Bartłomiej Zimorowic, Sebastian Grabowiecki, Maciej Kazimierz Sarbiewski, Wespazjan Kochowski, Franciszek Karpiński), jak i utwory pozbawione większych ambicji literackich, dające jednak wyobrażenie o rozlewającej się szerokim nurtem twórczości popularnej, ludowej, dewocyjnej. Owa „łagodność” redaktora w selekcji niezwykle bogatego i zróżnicowanego jakościowo materiału wzięła się z przeświadczenia, że ograniczenie się do kryterium wartości artystycznej prowadziłoby do zafałszowania rzeczywistego obrazu naszej dawnej twórczości maryjnej, na gruncie której, podobnie zresztą jak w całej literaturze, niepowtarzalne arcydzieła rodziły się pośród morza kwiatków i ziół bardziej pospolitych, nierzadko zagłuszanych trawą dewocyjnego wierszoklectwa. W wielu takich przypadkach decyzji o uwzględnieniu tego czy innego wiersza o przeciętnych, mówiąc najoględniej, walorach artystycznych patronowała trzeźwa uwaga Karola Estreichera na temat jednego z barokowych zbiorków maryjnych: „Wartość poetycka tego pisemka żadna, ale dla dziejów kultu Matki Boskiej ma znaczenie”2. Otóż to: zamiarem autora niniejszej antologii było odmalowanie nie tylko niebotycznego szczytu staropolskiego Helikonu maryjnego, ale także, przynajmniej w zarysie, opadających kapryśnymi załomami jego zboczy i mniej zapewne atrakcyjnego, acz rozległego podnóża.
 
Każdy wybór literacki, szczególnie wybór tematyczny uwzględniający twórczość kilku epok, wiąże się z rozlicznymi rozterkami dotyczącymi m.in. zasad selekcji materiału i jego rozsądnego uporządkowania. W przypadku antologii poezji poświęconej Matce Bożej jako podstawowe kryterium wyboru narzuca się w sposób oczywisty „maryjny” charakter poszczególnych wierszy. Ta przejrzysta na pozór reguła w praktycznym zastosowaniu okazuje się jednak dość kłopotliwa, choćby dlatego, że motywy i wątki maryjne obficie występują także w utworach „niemaryjnych”, np. w pieśniach adwentowych, bożonarodzeniowych, pasyjnych, w wierszowanych mesjadach. W tej sytuacji konieczne było przyjęcie kilku dodatkowych wyznaczników decydujących o „maryjności” danego tekstu: w wierszach lirycznych Matka Boża jest główną adresatką (zwłaszcza w strofach pochwalno-modlitewnych), zaś w utworach o charakterze epickim – postacią pierwszoplanową. Nie bez znaczenia jest również związek z konkretnym świętem lub nabożeństwem maryjnym, sygnalizowany często w tytułach, komentarzach czy instrukcjach wykonawczych, wreszcie maryjna „kwalifikacja” danego tekstu w tradycji hymnograficznej i w praktyce kościelnej.
 
Kolejnym problemem, z jakim musiał się zmierzyć autor niniejszej antologii, było możliwie racjonalne uporządkowanie bogatego i niejednorodnego przy tym materiału, reprezentującego spuściznę czterech odmiennych (również w swoim stosunku do tematu maryjnego) epok: średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. Ostatecznie zdecydowałem się na układ chronologiczny, oparty na tradycyjnej periodyzacji historycznoliterackiej oraz na datowaniu poszczególnych utworów. Z kolei w ramach każdej z epok wyodrębiłem po kilka rozdziałów uwzględniających m.in. postać językową utworów (łacina – polszczyzna), ich tematykę, formy gatunkowe, dominanty kompozycyjne i stylistyczne. Oczywiście w przypadku tak bogatej i zróżnicowanej spuścizny poetyckiej – szczególnie barokowej, która wypełnia 2/3 niniejszej antologii3 – zastosowanie nawet kilku krzyżujących się ze sobą kryteriów może skutkować względnym jedynie jej uporządkowaniem. W prezentowanej tutaj twórczości nie da się bowiem przeprowadzić ścisłego rozgraniczenia np. motywów doktrynalnych, modlitewnych, pochwalnych czy biograficznych, które często, na przykład w cyklach hymnów na święta Najświętszej Maryi Panny, występują w nierozdzielnej symbiozie. Podobnie mieszają się rozmaite postawy i uczucia poetów wobec Bogarodzicy: czci, podziwu, zachwytu, kontemplacji, uwielbienia, miłości, współprzeżywania jej radości i boleści. W wielu przypadkach wysoce umowny charakter posiada nawet zaliczenie tego czy innego tekstu do konkretnej epoki; wiadomo na przykład, że utwory o proweniencji czysto średniowiecznej zachowywały żywotność jeszcze w połowie „złotego wieku”, a wzorce barokowej poezji maryjnej kultywowane były w czasach rozkwitu epoki oświecenia.
 
/ze wstępu Autora/
 
Kup tą książkę

Zobacz także

___________________

 reklama
Działanie dobrych i złych duchów
Działanie dobrych i złych duchów
Krzysztof Wons SDS