Ja bym powiedział, że ludzie w poprzednich stuleciach żyli w dużo większej nędzy i potrafili być szlachetni, potrafili być uczciwi, i tę uczciwość cenili sobie dużo bardziej niż obecnie. A u nas, dzisiaj już to, że nie będzie się posiadało video czy tym podobnego dobra, uważa się za straszliwą niesprawiedliwość.

 

 

Już mówiłem, ę jest to stan pożądany; państwo winno to gwarantować. Wobec tego należy wszystko zrobić, żeby w Polsce ten stan pożądany osiągnąć.

 

 

No, nie doszliśmy. Co gorsze nie mamy też szans, żeby jutro taki stan osiągnąć. Ale nie znaczy to, że w takim układzie niemoralne czyny stają się dobre. Jeżeli tak się przejmujemy, że w Polsce wielu ludzi żyje ubogo, to co powiemy na sytuację w Etiopii, Mongolii, Czadzie czy też Syrii. Lekarz ukraiński zarabia 15 dolarów, a polski 200. Czy patrząc z punktu widzenia lwowskiego chirurga - jego, żyjący 70 km na zachód przemyski kolega nie jest niesprawiedliwie uprzywilejowany? Oczywiście, jak powiedziałem - i to będę podkreślał - inna jest sytuacja, kiedy człowiek dokonuje czynu złego moralnie w stanie wielkiego zniewolenia, inna, kiedy dokonuje go w pełnej wolności. Im mniej naszej wolności, tym mniejsza grzeszność czynu, ale zło pozostaje.

 

Przez decyzje moralne uczestniczymy w świecie, gdzie jest dużo zła, ale też i mnóstwo dobra. Znam na przykład lekarzy, którzy zarabiają te nędzne miliony i psioczą na sytuację, bo woleliby więcej, ale są szczęśliwi w swoim zawodzie i w swoich rodzinach. Czynią mnóstwo dobra, są powszechnie kochani i są dla wielu wspaniałym przykładem, że forsa nie jest najważniejsza, że misja pomagania ludziom w opresji może być spełniana z wielkim oddaniem. Co więcej nie przeszkadza to im być dobrymi mężami i ojcami. I jestem też pewien, że nie biorą łapówek.

 

Znam, oczywiście. Znam też takich, którzy dają. Oczywiście, jeżeli człowiek chce błyskawicznie pomnożyć wielokrotnie swój majątek, to bardzo mało prawdopodobne, by zrobił to uczciwie, nie dając łapówek, nie przekupując celników, urzędników... Natomiast są teraz w Polsce drogi uczciwego pomnażania pieniędzy. I znam ludzi, którzy to robią. Wolniej, niż jacyś aferzyści, którzy dają łapówy, którzy żyją z korupcji. Teza, że człowiek musi dawać łapówki, żeby zrobić biznes, jest oszustwem, fałszywym determinizmem, żeby się łatwiej rozgrzeszyć.

 

Pokazuje dobry ustrój, który należy tworzyć. Może powiedzmy delikatniej – kierunki budowania sprawiedliwego i efektywnego systemu gospodarczego. Ustroju, który pomoże ludziom zaspakajać potrzeby tak, jak je pojmują. Życie jest pełne wyborów. Biznesmen może zarobić duże pieniądze, ale kosztem pracy, często wielonastogodzinnej dziennie, ze strasznym poziomem stresu oraz ryzyka i odpowiedzialności za pieniądze własne i ludzi, których zatrudnia. Jego brat, który ma taki sam kod genetyczny i taki sam iloraz inteligencji, może zostać profesorem uniwersytetu. Będzie zarabiał bez porównania mniej, ale za to ma poczucie satysfakcji w swojej pracy i znacznie dłuższe wakacje. Niektórzy wolą życie akademickie, a niektórzy życie człowieka interesu, a jeszcze inni lekarskie, a ja mam powołanie zakonne.

 

Ten świat należy zmieniać. Trzeba go stale przekształcać. Nie wolno nam wpaść w pułapkę klasycznego liberalizmu, nieczułego na krzywdę, który mówi, że kondycja ludzka jest taka, jaka jest, i trzeba się z tym pogodzić. To jest pułapka myślenia liberalnego. Uznanie, że każdy troszczy się tylko o siebie, bo zła i tak się nie wyeliminuje, bo zawsze było, i zawsze będzie... Ale istnieje i pułapka socjalistyczna. Myślenie, że dobra ekonomiczne można wyciągać jak króliki z cylindra, można szybko rozwiązać wszystkie problemy, byleby zrobić to odgórnie, najlepiej przez państwo – to też jest nierealistyczne... I niebezpieczne!
 

A realistyczne jest to, że zło jest i że się go nie usunie?

To, że się go nigdy nie usunie całkowicie, jest realistyczne, a zarazem to, że stale je trzeba i można usuwać, jest realistyczne jeszcze bardziej. Można przytoczyć dwa stwierdzenia. Jedno, które mówi, że istnieje zło i że się nic na to nie poradzi, a drugie, że jest zło, więc trzeba je usunąć. Oba te twierdzenia i mają, i nie mają zarazem racji. Ten realizm cechuje Naukę Społeczną Kościoła. Nie wierzymy w utopię zbudowania Królestwa Bożego na ziemi, nie stworzymy na ziemi idylli, raju, nie rozwiążemy wszystkich problemów. A jednocześnie trzeba robić wszystko, żeby na świecie było jak najmniej niesprawiedliwości, zła... Budować sprawiedliwość, czynić życie ludzkie – pamiętając zwłaszcza o najsłabszych – lepszym. 

Rozmawiała Anna Gruszecka
W drodze 1/97