Dużym przełomem w życiu rodzinnym było podjęcie przez znaczną liczbę kobiet pracy zawodowej. Brak opieki matki odbijał się w sposób wyjątkowo bolesny na wychowaniu dzieci. W Polsce kobieta, która podejmuje pracę zawodową, zajmuje się średnio o jedną trzecią czasu krócej swoim dzieckiem niż matka niepracująca. Mężowie kobiet pracujących poświęcają dwukrotnie więcej czasu swoim dzieciom niż mężowie kobiet niepracujących. Spośród dzieci matek pracujących co piąte korzysta ze żłobka, a co drugie z przedszkola.

 

 

W ostatnich dziesięcioleciach nastąpił wyraźny zanik rodziny wielopokoleniowej. Stosunki zawodowe coraz bardziej zastępują stosunki rodzinne. Duże spustoszenie czyni wtargnięcie w centrum życia domowego środków masowego przekazu, zwłaszcza telewizji. Oglądana bezkrytycznie, oducza myślenia i skutecznie propaguje „łatwy” model rodziny.
Do bardzo trudnych zagadnień społecznych należy obecnie sytuacja mieszkaniowa rodzin. W Polsce w 1997 r. w dobrych warunkach, z punktu widzenia zaludnienia, znajdowało się 3,8 mln dzieci (29%), a 6,5 mln (42%) było w sytuacji niezadowalającej.

 

Dużą rolę w kształtowaniu modelu rodziny odgrywa ustawodawstwo, które może podważać lub niszczyć rodzinę. Prawa rodziny często ulegają zagrożeniu w wyniku polityki społecznej, wychowawczej, która może być antypopulacyjna. Brak specjalnej troski o rodzinę wielodzietną stawia ją w trudnej sytuacji materialnej. Jednemu lub dwojgu dzieci łatwiej bowiem zapewnić komfort materialny, lepsze warunki kształcenia. Im więcej dzieci w rodzinie, tym trudniej osiągnąć stan materialnego dobrobytu.
Usunięcie trudnych warunków mieszkaniowych, podniesienie poziomu życia i pomoc materialna dla rodzin – te działąnia mogłyby zlikwidować częściowo lub nawet całkowicie istniejące hamulce antypopulacyjne.

 

W Polsce w rodzinach wielodzietnych (troje i więcej dzieci) żyje ponad 40% wszystkich dzieci i młodzieży. Rodzin tych w 1997 r. było 1,25 mln, z tego ok. 800 tys. na wsi. Ich poziom dochodów był bardzo niski. Blisko połowa posiadała mieszkania 3–izbowe o powierzchni nie przekraczającej 50 m kwadratowych.

 

 

Duże spustoszenie w rodzinie dokonały nowe wzorce zachowań seksualnych. Pozamałżeńskie stosunki seksualne, życie mężczyzny i kobiety bez ślubu, rozwody, usuwanie poczętego dziecka, są oznaką oderwania życia seksualnego od fundamentu miłości i rodziny. Wzrost liczby rozwodów świadczy o upowszechnianiu się tzw. poligamii sukcesywnej. Pierwszy związek często jest traktowany jako przygotowanie do następnego. Chęć zawarcia nowego związku jest coraz częściej przyczyną rozwodu. Następne małżeństwa wykorzystują doświadczenia zdobyte w poprzednich.
W społeczeństwie rozwodowym zatraca się poczucie celu instytucji małżeństwa. Dobro rodziny przestaje być miarą czy motywem działania. Zasadniczym celem staje się wygoda i dobro osobiste, postawienie siebie w centrum życia.

 

Człowiek jest istotą rodzinną (homo animal familialae) od samych korzeni swojego istnienia. II Sobór Watykański przypomina, że „głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej ustanowiona przez Stwórcę i unormowana Jego prawami, zawiązuje się przez przymierze małżeńskie, czyli przez nieodwracalną osobistą zgodę (...)” posiada ona ogromne znaczenie „dla trwania rodzaju ludzkiego, dla rozwoju osobowego i wiecznego losu poszczególnych członków rodziny, dla godności, stałości, pokoju i pomyślności samej rodziny oraz całego społeczeństwa ludzkiego” (KDK, 48).

 

 

Literatura:
1. K. Czabański, Rodzina specjalnej troski, Warszawa 1996, s. 50–51.
2. F. Adamski, Socjologia małżeństwa i rodziny, Warszawa 1984, s. 239–244.
3. C. Beltrac, Socjologia della famiglia contemporanea, Roma 1968, s. 41.
4. W. J. Goode, World Revolution and Family Patterns, New York 1963, s. 369 nn.