„Nie wiemy skąd, nie wiemy, dokąd zmierza, przez wiele krain wiedzie jego droga, pielgrzymi kij, na ustach ślad pacierza, wyschnięte wargi szepczą coś do Boga. (…) Ciernistą ścieżką, traktem kamienistym, przez grząskie bagna i ruchome piaski, przez skalną grań i przez potoki bystre niesie swój los i oczekuje łaski”. Tak w Prologusie jest przedstawiony Peregrinus, tajemniczy wędrowiec, pokonujący krok za krokiem słynną Via Regia. Kim jest? W jakiej intencji pielgrzymuje? Jak długo idzie? Odpowiedzi na te pytania trzeba szukać w tekście oratorium. Że nie będzie to do końca takie proste i oczywiste – sugerują słowa „minęło lato, jesień, minął rok (…) przemija życie i zapada zmrok”, a także apel Chóru „o Panie nasz, który królujesz w niebie, ulituj się i drogę pokaż mu. By poznać Cię – odnaleźć musi siebie. Niech Peregrinus nie ulegnie złu.”

 

Tajemniczy wędrowiec jest obdarzony niezwykłymi cechami. Gdy spogląda z ostatniego, najdalej na północ wysuniętego cypla Karpat, widzi nie tylko to, co zwykli turyści – drewniany kościółek św. Marcina, postawiony ponoć na miejscu pogańskiej gontyny, ruiny zamku, doliny Białej i Dunajca czy bezkresne nadwiślańskie równiny. Jego oczy patrzą w kolejnych opisach (Textus) nie tylko poprzez przestrzeń, ale i czas. Widzą postaci (Jan Wnęk, Jakub Szela) i wydarzenia historyczne (rabacja chłopska 1846, kampania gorlicka 1915, pacyfikacja Jamnej 1944). Poprzez sugestywne wizje (Procpectus) skupiające się na pięknie lokalnej przyrody, regionalnej tradycji, a w szczególności – miejsc kultu religijnego (sanktuaria Diecezji Tarnowskiej) „wszechwiedzący narrator”pomaga nam je zrozumieć, a przynajmniej skłonić do refleksji na temat natury i problemów człowieka.

 

Postać Peregrinusa wymyka się schematom. Z jednej strony – to postać silnie związana z miejscem, gdzie przed wiekami oddawano cześć siłom natury, nawiązująca w każdej pieśni (Carmen) do żywiołów Powietrza, Ognia, Wody i Ziemi. Nie jest to jednak typ słowiańskiego żercy, czy celtyckiego druida, gdyż jego refleksje (Cogitatio) poprzedzane często cytowanymi myślami Jana Pawła II i ks. prof. Józefa Tischnera, wychodząc od pierwotnego poczucia sprawiedliwości, opierają się na wartościach uniwersalnych, a w konsekwencji prowadzą do prawd leżących u podstaw filozofii chrześcijańskiej. Dobitnym tego przykładem są częste nawiązania do biblijnych toposów i archetypów (Psalmus), które najpełniej się ujawniają w czterech psalmach związanych nastrojowo z poszczególnymi obrazami żywiołów. Kompozycja oratorium jest bowiem ściśle z nimi związana.