[Kard. J. Ratzinger]

 

 

W znaczeniu etymologicznym (gr. kaléo; łac. volo, volare – wołam, zapraszam, wzywam, nazywam, mianuję) powoływać to „ustanowić, wyznaczyć, wybrać kogoś na coś, do czegoś; desygnować” (Słownik języka polskiego PWN). Powołanie jest szczególnym darem od Pana Boga wyznaczającym religijną, społecznie znaczącą misję. Można ją rozumieć dwojako: w sensie ogólnym i bardziej zawężonym.

 

Powołanie w sensie ogólnym oznacza „wybranie, przeznaczenie i wezwanie człowieka do pełnienia jakiegoś dzieła oraz powierzenie mu zadań związanych z realizacją tego dzieła, gdy na to wezwanie odpowie” (Seremak 2002: 691). Powołanie ogólne oznacza, że wszyscy ludzie zostali wezwani: do życia, do zbawienia, do świętości.

 

 

To powołanie, rozumiane w sensie węższym, oznacza „uzdolnienie człowieka do podjęcia określonego zawodu czy zadań społecznych” (Seremak 2002: 691). „Zadanie powierzone katechecie domaga się od niego intensywnego życia sakramentalnego i duchowego, praktyki modlitwy, głębokiego zrozumienia wzniosłości chrześcijańskiego orędzia i jego skuteczności w przemianie życia, gorliwej miłości, pokory i roztropności, które pozwalają na owocne działanie Ducha Świętego w osobach katechizowanych” (Kongregacja ds. Duchowieństwa, Ogólna Instrukcja Katechetyczna (11.04.1071), p. 114).

 

Katecheta jako „wysłannik Chrystusa i Kościoła”, sługa słowa, świadek wiary, głosiciel zbawczego orędzia, animator życia religijnego, a także dydaktyk i pedagog jest upoważniony do tej funkcji przez otrzymanie misji kanonicznej.

 

 

Osoba „jest to byt duchowy, moralny, niepowtarzalny; nosiciel wartości, wykonawca obowiązków, podmiot bezwarunkowego szacunku” (Słownik Collinsa 1997: 234). Osoba posiada naturę rozumną i wolną, a więc duchową. Ten duchowy pierwiastek otwiera człowieka na wartości wyższe: prawdę, dobro i piękno, czyni go twórcą nauki, kultury, sztuki.

 

Osobie ludzkiej przysługuje podmiotowość wobec praw. W grę wchodzą podstawowe niezbywalne prawa: do życia (od poczęcia do naturalnej śmierci), do wychowania jako pełnego rozwoju, do pracy, opieki zdrowotnej, suwerenności (jako pewnej niezależności w byciu i działaniu) i wolności, która jest z jednej strony możliwością wyboru pomiędzy dobrem i złem – wolność „od” zła, a z drugiej – szansą preferowania tego co lepsze – wolność „do” wzrostu w dobru aż do jego pełni. Z prawami przysługującymi osobie łączą się obowiązki i poczucie odpowiedzialności za kształt własnego życia.

 

Teoria warstwicowa dotycząca procesu (struktury) wychowania według S. Kunowskiego zawiera pięć warstw tożsamościowych.

 

W warstwie biologicznej (bios) sprawdzianem tożsamości osobowej jest zachowanie dystansu do podstawowych potrzeb fizycznych, odruchów (popędów) biologicznych. Katecheta jako człowiek uzyskuje swoją osobową tożsamość, tzn. jest autentyczny, jest prawdziwie sobą, jeżeli radzi sobie ze swoim temperamentem, doprowadza do uzdrowienia pierwotnych zranień, w pełni akceptuje swoją płciowość i fizjonomię.

 

W warstwie psychologicznej (logos) o tożsamości osobowej (dojrzałości) katechety świadczą: krytyczne i twórcze myślenie, pielęgnowanie potrzeb i zainteresowań wyższych poprzez samokształcenie, pełna samoświadomość, pozytywny obraz siebie, wyraźnie „zarysowana” indywidualność (podmiotowość), a także skrystalizowany światopogląd.

 

W warstwie socjologicznej (etos) tożsamość katechety potwierdzają: dogłębna internalizacja wartości, norm i postaw, otwarcie na wszelkie dobro z wyraźnym preferowaniem dobra bezinteresownego (bonum honestum), spontaniczne kierowanie się wyczuciem sprawiedliwości, stałe poczucie powinności i odpowiedzialności, kierowanie się dojrzałym sumieniem, otwarcie się na pozytywne doświadczenie, zdolność adaptacji i naśladownictwa z zachowaniem swojej tożsamości, pielęgnowanie postaw prospołecznych wyrażanych w trosce o dialog, pokój, tolerancję, przyjaźń, miłość (w znaczeniu caritas), rozwój sprawności moralnych, pielęgnowanie postawy asertywnej, tworzenie kręgów (grup) zainteresowań.

 

W warstwie kulturotwórczej (agos) o tożsamości katechety najbardziej przekonują: rozwój talentów i uzdolnień poprzez aktywność, osobistą twórczość, tworzenie i realizacja życiowego planu zmierzającego do osiągnięcia osobistego ideału, rozwój uczuciowości wyższej, solidnie kształtowana i konsekwentnie przestrzegana hierarchia wartości, pogłębione wychowawczo relacje z ludźmi.

W warstwie duchowej (los) tożsamość katechety najbardziej weryfikują następujące postawy; pełna zgoda na los, umiejętność zaakceptowania wszystkiego, co się zdarza oraz radość z tego, co jest zarówno dobre, jak i złe.

 

Wszystko bowiem, co niesie ze sobą Los (utożsamiany z opatrznością Bożą) ostatecznie wychodzi człowiekowi na dobre, przyczynia się do oczyszczenia i doskonalenia jego osoby. Jest to szczególnie ważne w przypadku katechety powołanego do całkowitego odnalezienia siebie w Bogu i do niesienia pomocy w podobnym odnajdywaniu się innym.

 

 

Chodzi tu o cechy (predyspozycje), przymioty osobowe katechety jako dydaktyka i pedagoga, a zwłaszcza o jego umiejętności. Stanowią one w pewnym sensie „teoretyczny wzorzec idealny” umożliwiający i zapewniający mistrzowskie oddziaływanie na uczniów i wychowanków. Umiejętność to sztuka, praktyczna znajomość, sprawność, wprawa, talent, charyzma, biegłość w wykonywaniu czegoś; „sprawność w posługiwaniu się odpowiednimi wiadomościami przy wykonywaniu określonych zadań; wiadomości te występują w postaci normatywnej jako zasady, reguły lub – w przypadku naśladownictwa – jako wzorce postępowania” (Okoń 2004: 419).

 

W procesie edukacji na pierwsze miejsce u katechety jako nauczyciela wysuwają się umiejętności interpersonalne. Są one ściśle złączone z żywą ekspresją, pełnym utożsamieniem z misją dydaktyczno-pedagogiczną, całkowitym otwarciem się na współdziałanie z wszystkimi podmiotami wychowania (dzieci, rodzice, inni ludzie, nauczyciele, dyrekcja, władze szkolne) i osobistą odpowiedzialnością za efekty podjętej pracy.

 

 

Umiejętność poznawania i rozumienia ludzi. Uobecnia się ona nie tylko dzięki znajomości psychologii rozwojowej, ale również dzięki intuicji pedagogicznej oraz bogatemu doświadczeniu. Nie jest jednak wolna od błędów: uogólnień, uproszczeń czy uprzedzeń wyrastających z funkcjonujących w środowisku stereotypów. Człowiek z reguły postrzega i ocenia innych według subiektywnych odczuć zabarwiających jego myślenie oraz utartych schematów reagowania. Potrzebna jest więc intuicja, dzięki której, w połączeniu z wnikliwą obserwacją zewnętrzną, katecheta może uzyskać w miarę prawdziwy obraz ucznia i właściwie odnieść się do jego potrzeb czy funkcjonujących w nim uwarunkowań.

 

Umiejętność łatwego nawiązywania kontaktu i skutecznej komunikacji interpersonalnej. Punktem wyjścia jest pełne otwarcie się na dzieci i młodzież, wnikliwe wyczuwanie i rozumienie ich przeżyć, możliwe dzięki empatii pozwalającej identyfikować się z wewnętrznym światem dzieci, z tym co je niepokoi czy cieszy. Uzdalnia ona do mówienia językiem ich potrzeb, współprzeżywania ich niepokojów, solidaryzowanie się z ich pomysłami „ulepszania świata” w granicach realnych możliwości.

 

O skutecznym porozumieniu w dużym stopniu decydują możliwości językowe katechety, zasób zrozumiałego słownictwa, odpowiednia artykulacja, dykcja, a także jego nastawienie emocjonalne, pełne bezinteresowności, naturalności i spontaniczności.

 

W odpowiedzi na tak szczerą postawę katechety uczniowie także się przed nim otwierają. Ufają mu, w pełni go akceptują i są mu przychylni. To ich „otwarcie się” musi jednak z jego strony potwierdzać prostolinijność, duża życzliwość, a także trudna sztuka dyskrecji. Tylko wówczas spotka się z całkowitym odwzajemnieniem z ich strony i będzie mógł liczyć na trwałe, owocne współdziałanie.

 

Umiejętność tworzenia pogodnego klimatu. Jest ona realizowana dzięki radosnemu usposobieniu, dobremu samopoczuciu (pogodnemu nastrojowi). Katecheta tryskający humorem rozładowuje sytuacje pełne napięcia. Jego humor nie może jednak przeradzać się w trywialność, która boli, gorszy czy zawstydza.

 

Pogoda ducha i optymizm pedagogiczny wypływają z pozytywnego nastawienia do świata, do siebie i do wszystkich ludzi. Przyświeca mu dojrzała, pełna optymizmu postawa wychowawcy wyrażona w dewizie: w świecie i w ludziach jest więcej dobra niż zła, każdy wysiłek zmierzający do prawdy i dobra w ostatecznym wymiarze będzie zwieńczony sukcesem. Tak czuje, tak myśli i taką żyje nadzieją.

 

Przejawia się ona w całej jego postawie i promieniuje na otoczenie. Pozwala to dzieciom czuć się bezpiecznie, rozładowuje przykre napięcia czy lęki, stwarza szansę na pełniejsze współdziałanie z ich strony. Sprzyja też integrowaniu grupy, ułatwia pokonywanie trudności życia szkolnego, mobilizuje do podejmowania obowiązków, zapewnia osiąganie większych rezultatów dydaktyczno-wychowawczych.

 

Umiejętność mówienia w sposób prosty i zrozumiały o sprawach trudnych. Wymaga ona od katechety dużych kompetencji, bogatego zasobu słownictwa (oczytania) oraz żywej wyobraźni. Z reguły bywa wynikiem krasomówczego talentu.

 

Bogate „środki ekspresji” słownej, a także pozawerbalnej są w części wrodzone, ale wynikają też z ustawicznego ćwiczenia. Od strony metodycznej katecheta mający łatwość przekonywania wczuwa się w możliwości percepcyjne, uczniów uwzględnia zasób posiadanej przez nich wiedzy. Wykorzystuje także różne metody i techniki oraz środki dydaktyczne ułatwiające obrazowe przedstawianie trudnych problemów teoretycznych czy wartości czysto abstrakcyjnych. Dostosowuje cele operacyjne do możliwości psychofizycznych konkretnych uczniów.

 

Umiejętność budzenia wyższych zainteresowań. Katecheta szczególnie koncentruje się na rozwoju intelektualnym uczniów. „Stara się wzbogacić ich wiedzę, zaszczepić w nich pewne poglądy, rozwinąć ich zdolności, rozbudzić pewne zamiłowania i zainteresowania” (Kreutz 1959: 150). Chcąc pobudzić uczniów do głębszego myślenia, często stwarza sytuacje problemowe wyzwalające ciekawość intelektualną w granicach wykładanego przedmiotu czy w szerszej płaszczyźnie, np. kulturowej, światopoglądowo–obyczajowej itp.

 

Rozbudzona ciekawość badawcza sprawia, że uczniowie świadomi wartości, jakie mogą osiągnąć, uprawiając daną dziedzinę wiedzy, znajdują wystarczającą motywację, pobudzającą intelekt, wolę i uczucia, aby bez reszty zaangażować się w swoje obowiązki szkolne, a także przekraczać ich ramy, pielęgnując wybrane przez siebie hobby, które zazwyczaj staje się wspaniałym wstępem np. do podjęcia studiów w ulubionej, z zapałem uprawianej dziedzinie wiedzy.

Umiejętność głębokiego uzasadniania uczniom sensu zdobywanej wiedzy.

 

Posiadanie gruntownej wiedzy stanowi nieodzowny warunek zaistnienia człowieka w świecie, a także daje szansę zachowania i pogłębiania własnej tożsamości. Najpierw sam katecheta powinien być o tym przekonany. Zdobywana przez uczniów wiedza musi jednak zostać włączona w zręby ich światopoglądu. Pozwala im wówczas zbudować trwałą hierarchię wartości, ukierunkowaną na ostateczny cel ludzkiego życia. Umożliwia to uczącym się łatwiejsze odnalezienie siebie w skomplikowanym świecie współczesnym.

 

Umiejętność wyzwalania postawy twórczej. U jej podstaw leży szczególna wrażliwość na wartości wyższe zwana talentem – nieprzeciętną zdolnością, bogatym wyposażeniem naturalnym. Przejawia się ona w formie budzenia i rozwijania coraz większej wrażliwości w wybranej dziedzinie wiedzy, pogłębiania zainteresowań, dawania uczniom szansy wykazania się aktywnością własną w praktycznej działalności, np. w formie zadań otwartych, wymagających samodzielnego stawiania celu, dobierania odpowiednich środków, a także krytycznej oceny uzyskanych przez siebie rezultatów. Przy tej okazji katecheta ma szansę wyławiania wśród dzieci ujawniających się talentów, którym powinien poświęcić jeszcze więcej czasu i troski (osobiste rozmowy, podsuwanie odpowiedniej lektury, praca w kołach zainteresowań itp.).

 

Umiejętność budzenia i rozwijania intensywnego myślenia. Jest ona realizowana równolegle z właściwym stosowaniem zasad, metod i form nauczania, a także z profesjonalnym wykorzystaniem środków dydaktycznych, zwłaszcza audiowizualnych. Ma na celu pełne zrozumienie poznawanych prawd oraz trwałe ich przyswojenie. Działając na wyobraźnię, pobudza uczniów do koncentracji uwagi, uczy wnikliwej obserwacji i spostrzegawczości, pogłębia myślenie dyskursywne. Uczy poprawnego wyciągania wniosków z przesłanek ogólnych, zobowiązuje do przewidywania skutków podejmowanych działań. Przygotowuje też do samodzielnego rozwiązywania problemów, przetwarzania informacji, a także do odkrywania nowych aspektów rzeczywistości.

 

 

Umiejętność panowania nad sobą przejawia się w postawie zdystansowania do własnych emocji – pohamowania swojego wzburzenia czy niekorzystnego wzruszenia, zachowania wewnętrznej równowagi i spokoju w sytuacjach napięć, konfliktów czy zagrożeń. Zakłada ona dużą refleksyjność, samokrytycyzm i samokontrolę, a także „zimną krew” zwłaszcza w sytuacjach granicznych. Towarzyszy jej wyrozumiałość i tolerancja, a nawet współczucie wobec niedojrzałych, lekkomyślnych czy wręcz złośliwych zachowań.

 

Sprawność ta wymaga wytrwałego ćwiczenia się w anielskiej cierpliwości, długomyślności i nadziei w czekaniu na efekty wychowawcze, nawet w stosunku do uczniów najgorszych. Zaszczepianie tak ważnej życiowo umiejętności w osobowości uczniów pozwoli im wyjść zwycięsko z licznych zagrożeń, przyniesie wiele satysfakcji i zwielokrotni skuteczność ich wychowawczego współdziałania, a zarazem uwierzytelni sens pracy nad swoim charakterem.

 

Umiejętność pomagania i konstruktywnego wpływu dotyczy szczególnie sytuacji trudnych, np. niepowodzeń szkolnych wymagających pomocy doświadczonego wychowawcy. Jego rola polega nie tyle na perswazji – pocieszaniu, co na budzeniu u ucznia wiary w siebie, wyzwalaniu nadziei w skuteczne rozwiązanie sytuacji, np. kryzysowej oraz mobilizacji jego sił do aktywnego uczestnictwa w pokonywaniu istniejących przeszkód. Każdy kryzys, z którego dzięki odporności psychicznej i wytrwałości wychodzi się obronną ręką, daje w wyniku wyższy stopień dojrzałości osobowej.

 

Umiejętność rozwiązywania problemów i konfliktów. Każdy problem może łatwo zamienić się w konflikt, gdy zachodzi sprzeczność poglądów czy interesów, a do głosu dochodzą wygórowane ambicje i wymykające się spod kontroli emocje. Pojawia się wówczas duże (najpierw ukryte) napięcie bulwersujące psychikę.

 

Katecheta powinien to „bolesne nasycenie emocjonalne” w miarę szybko rozszyfrować i nazwać po imieniu, zanim się ono uzewnętrzni w otwartym zatargu. Zdystansowany do budzących się w nim emocji musi przywołać w sobie taki potencjał wewnętrznego pokoju, opanowania i życzliwości do stron skłóconych, (niekiedy i wobec niego nastawionych wrogo), żeby nie dał się wytrącić z równowagi.

 

Pierwszym jego zadaniem jest złagodzenie napięcia (wzburzenia) i odwołanie się do możliwości racjonalnego rozwiązania konfliktu zadowalającego zainteresowanych. Szuka więc najgłębszych jego przyczyn, odwołuje się do poczucia godności, dojrzałości (mądrości) i odpowiedzialności zainteresowanych, budzi w nich nadzieję, wyzwala i umacnia postawę tolerancji. Nie zraża się krótszym lub dłuższym niepowodzeniem. Sam umie trwać w nadziei, a co najważniejsze, działając z wielkim wyczuciem, szacunkiem i taktem pedagogicznym, tę delikatność i nadzieję potrafi wszczepiać zwaśnionym, by stopniowo przekonać ich o wspaniałomyślnym geście przebaczenia i nakłonić do wyciągnięcia ręki ku braterskiej zgodzie. Z reguły staje się ona trwalsza niż poprzednio.

 

Umiejętność podejmowania szybkich i trafnych decyzji dotyczy zarówno sytuacji wychowawczych, w których jest czas na gruntowne przemyślenie wszelkich racji za i przeciw, jak również takiego zbiegu okoliczności, w którym katecheta, znając jedynie bliższy czy dalszy kontekst zdarzenia, musi bezzwłocznie zdecydować, jaką należy przyjąć postawę, jakie podjąć działanie.

 

W grę wchodzi duże doświadczenie i talent, dzięki któremu intuicyjnie wyczuwa on i wskazuje najbardziej właściwe w danej chwili rozwiązanie. Takim newralgicznym punktem w praktyce szkolnej jest sprawiedliwe ocenianie uczniowskich postępów w nauce czy zachowaniu. Bezstronność i obiektywizm w takich sytuacjach stanowi probierz wartości katechety w oczach uczniów, a także przyczynia się do skuteczności jego oddziaływania wychowawczego.

 

Umiejętność rozwijania u uczniów samodzielności w myśleniu i działaniu oznacza wdrażanie ich do całożyciowego procesu samokształcenia i samowychowania. Jest jednym z najważniejszych celów edukacji. Podejmowane w tym względzie wielorakie czynności katechety zmierzają najpierw do budzenia wiary u uczniów we własne możliwości. Wytrawny katecheta wdraża ich do pilności i systematyczności, stopniuje stawiane im trudności, w pełni akceptuje większe czy mniejsze osiągnięcia, co umożliwia doznawanie przez nich satysfakcji z pokonywania barier i przechodzenia na wyższy stopień odpowiedzialności za siebie i za innych.

 

Umiejętność budzenia optymizmu i entuzjazmu. Proces ten może zachodzić głównie wtedy, gdy sam katecheta jest entuzjastą, gdy wypełnia swoje obowiązki ze szczególnym oddaniem, a nawet z pasją. Może wówczas obudzić u uczniów ponadprzeciętne zaangażowanie w naukę i w inne obowiązki.

 

Powinien przy tym zwracać ich uwagę na dodatnie strony poznawanej rzeczywistości, pogłębiać w nich pozytywny obraz siebie, wyzwalać mocną nadzieję na zwycięstwo wartości duchowych: prawdy nad fałszem, miłości nad nienawiścią, sprawiedliwości i praworządności nad uciekaniem się do przemocy, działań destrukcyjnych czy krzywdzących. Musi im zaimponować, poczuciem autentycznego spełnienia siebie. Tu słowa są czymś dodatkowym. Najbardziej przekonuje czyn, postawa, która zdumiewa, imponuje i pociąga, bo uszczęśliwia.

 

Umiejętność kształtowania postawy dialogu (np. w procesie wychowywania bez porażek, czyli zapobiegania konfliktom). Polega ona na zastosowaniu w miarę skutecznej metody porozumienia, uzgodnienia i ustalenia wspólnej linii postępowania wychowawcy i wychowanka – „bez stosowania siły (…) na zasadzie dwustronnej umowy, co do ostatecznego rozwiązania” (Gordon 2003: 185), niekoniecznie najlepszego, ale zadowalającego obie strony.

 

W dialogu tym traktuje się dziecko podmiotowo, z należnym szacunkiem i sympatią. Otrzymuje ono szansę czynnego włączenia się we wspólnie uzgadniany udział w obowiązkach, bez narzucania mu ich siłą autorytetu czy władzy. Wówczas pojawia się możliwość tworzenia i pogłębiania bliskich serdecznych więzi budowanych na bezpośredniości oraz na pełnej wzajemnej akceptacji.

 

Umiejętność współżycia z ludźmi. Katecheta powinien mieć świadomość, że jest postrzegany w środowisku jako autorytet. Oczekiwania wobec jego osoby (i rodziny) ze strony bliższego czy dalszego środowiska są więc ponadprzeciętne, a ewentualne błędy liczą się podwójnie. Mając tę świadomość, posiada pełny tytuł (i obowiązek) do wychodzenia z inicjatywą wobec potrzeb wychowawczych, dostrzeganych w swoim najbliższym środowisku dzieci, młodzieży czy dorosłych, zwłaszcza gdy poprzez dzieci ma z nimi kontakt.

 

Czyni to z dużym wyczuciem i taktem. Dzięki temu jest wewnętrznie prawdziwy i wiarygodny. Będąc sobą, mając wypracowany własny styl, ideał, nie narzuca go jednak innym. „Prawdziwy talent pedagogiczny potrafi poznać indywidualne ideały osobowości swoich wychowanków (…) nie widzi w sobie modelu, według którego pragnie kształtować wychowanka, lecz modeluje go według pewnego ideału, ku któremu potencjalnie możliwości wychowanka same grawitują” (Szuman 1959: 121).

 

Stara się być życzliwy i uczynny wobec bliskich i znajomych. W sposób wyjątkowo troskliwy i odpowiedzialny, z szacunkiem i troską podchodzi do spraw edukacyjnych w gronie pedagogicznym. Jest koleżeński. Chętnie dzieli się doświadczeniem własnym i korzysta z doświadczeń dydaktyczno-pedagogicznych swoich koleżanek i kolegów. W razie potrzeby służy radą i pomocą. Jest lojalny wobec władz szkolnych i kościelnych.

 

Zarówno rodzice jak i dzieci, wśród których pracuje, stają się wówczas zwierciadłem odbijającym z całą wyrazistością rzeczywisty jego obraz jako pedagoga.

 

 

Umiejętność przywództwa. Jej źródłem jest silna indywidualność, istotą – zdolność odpowiedzialnego kierowania innymi ludźmi, pełnienia roli lidera, który imponuje innym swoimi osiągnięciami, bogatym doświadczeniem, a szczególnie cechami osobowymi, takimi jak: refleksyjność, roztropność, moralna odwaga, stanowczość, wytrwałość, poczucie odpowiedzialności za innych. Katecheta posiadający charyzmat przywództwa nie tylko imponuje tymi cechami, ale z dużym powodzeniem rozpoznaje je u swoich uczniów i troszczy się o ich rozwój w tym względzie.

 

Wychowuje ich do kierowania innymi przez dobieranie odpowiednich ról dla poszczególnych uczniów, budzenie ciekawych inicjatyw, mobilizację do postawy aktywnej, wyzwalanie solidarności i wzajemnej odpowiedzialności. Bezwiednie tworzy specyficzny klimat w grupie – wyraźnie wyczuwanego zdyscyplinowania i porządku.

 

Umiejętność urozmaicenia zajęć szkolnych i pozaszkolnych dotyczy organizowania wycieczek (krajoznawczych, naukowych czy pielgrzymek). Katecheta utalentowany w tym kierunku zamienia się w prawdziwego przewodnika. Umie zainteresować, wręcz zachwycić treściami, które przybliża z przejęciem i znawstwem, gdyż sam całym sercem angażuje się w prezentowane wartości.

 

Z powodzeniem mobilizuje dzieci i młodzież do udziału w uroczystościach szkolnych, takich jak: inauguracja i zakończenie roku szkolnego, rocznice i święta lokalne czy państwowe, olimpiady, konkursy, koła zainteresowań. Jest także w pełni oddany uroczystościom czy inicjatywom religijnym organizowanym w parafii. Chodzi zwłaszcza o rekolekcje, odpust, Tydzień powołań, religijne akcje, konkursy, olimpiady katechetyczne itp. Jest „duszą” tej działalności mającej na celu pełniejsze i szybsze dojrzewanie zarówno osobowe, jak i społeczne wychowanków.

 

 

Katecheta jako sługa i zwiastun słowa Bożego głosi radosną nowinę o zbawieniu w imieniu Chrystusowego Kościoła. Wymaga ona przyporządkowania całego życia wartościom najwyższym. „Nasza bowiem ojczyzna jest w niebie” (Flp 3,20). Głosząc Chrystusa uczniom sam także powinien z dnia na dzień wzrastać w Jego przyjaźni. Dobry katecheta identyfikuje się z młodym Kościołem – młodzieżą szukającą Chrystusa jako swojego Mistrza, z miejscem (szkołą) i czasem – z żyjącymi w ponowoczesności – w kulturze Internetu i SMS-ów. Katecheta kochający swoją Ojczyznę rozważnie i odpowiedzialnie, a także z pietyzmem odnosi się do dziedzictwa narodowego.

 

Szanuje zarówno piękno języka ojczystego, jak i rodzime, trwałe wartości wychowawcze: zasady, wzorce, ideały. zwłaszcza zrealizowane w świętych. Wychowankowie, gdy się przekonają, że ich katecheta jest tożsamy z tym, co głosi, szukają w nim oparcia, upewnienia, poczucia bezpieczeństwa, a także (bezwiednie) wzorca dla siebie. Czekają na pełne zrozumienie i akceptację. Gdy pojawia się w ich życiu kolejny kryzys, a prawdy, wartości i normy przekazywane przez katechetę wydają się za trudne, rodzą bunt i nastawienie negatywne, natarczywie weryfikują jego tożsamość. Krytycznie obserwują jego postawy i zachowanie.

 

Wychowankowie z dużą precyzją odczytują tożsamość katechety na podstawie znaków czytelnych w jego postawach i działaniu:
 

a) w przestrzeni wiary przekonuje ich o tym zgodność głoszonych przez niego prawd wiary z jego życiem osobistym;

b) w dziedzinie etosu zawodowego katecheta potwierdza swoją tożsamość w oczach swoich wychowanków poprzez autentyczność własnych postaw moralnych; przez przejrzystość wewnętrzną przejawiającą się w szczerości; konsekwentne przestrzeganie głoszonych prawd, zasad i norm, a także przez zgodność przekazywanych prawd i norm postępowania z nauką Kościoła.

 

Najważniejszą sprawą w powołaniu katechety są głębokie przekonania religijne, przenikające jego światopogląd, zakorzenione w konsekwentnie przestrzeganej hierarchii wartości, uobecniającej się w codziennym postępowaniu. Przyjaźń z Chrystusem nacechowana głęboką zażyłością, zapał i gorliwość apostolska, wyzwalająca radość i entuzjazm stanowią najistotniejszy motyw, moc i światło, które ma wkładać w przekazywane słowa. Stają się one wtedy przekonujące, a przynajmniej niepokoją, zaciekawiają, inspirują jego uczniów i wychowanków do osobistej refleksji i dalszych poszukiwań.

 

Katecheta nie powinien nawet marzyć o tym, by wieńczyć wszystko sukcesem, ale tym bardziej musi się utożsamiać ze sługą nieużytecznym. Wystarczy, że uczyni wszystko, co do niego należy. Resztę powinien zawierzyć Panu, który w swoim czasie dokona spełnienia zbawczego dzieła. Jego obowiązkiem jest sianie Bożego słowa. Kto inny będzie podlewał - Pan Bóg da wzrost. Istnieje tzw. efekt uśpionego ziarna. Zasiane w niekorzystnych warunkach może długo czekać na wykiełkowanie i wzrost. To nic, że sam tego nie doczeka. Musi wytrwale siać. Powinien czynić to z wiarą i nadzieją, z sercem przepełnionym miłością. Resztę zostawia Panu Bogu.

 

 

fot. Skitterphoto Workshop | Pixabay

 

______________________________________________________________

 

Bibliografia
 

Gordon Th., Wychowanie bez porażek. Rozwiązywanie konfliktów między rodzicami a dziećmi, tłum. i wstęp Alicja Makowska, Elżbieta Sujak, IW PAX, Warszawa 2003.

Kard. Joseph Ratzinger, Wiara i teologia w naszych czasach, [w:] Encyklopedia Chrześcijaństwa. Historia i współczesność 2000 lat nadziei, Wydaw. Jedność, Kielce 2000, s. 22.

Kongregacja ds. Duchowieństwa, Ogólna Instrukcja Katechetyczna (11.04.1071), p. 114, „Kielecki Przegląd Diecezjalny” 1972, nr 3-4, s. 145.

Kreutz M., Osobowość nauczyciela–wychowawcy, [w:] W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela. Rozprawy J.W. Dawida, Z. Mysłakowskiego, S. Szumana, M. Kreutza, S. Baleya, Warszawa 1959.

Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, wyd. 2, Wydaw. Akad. „Żak”, Warszawa 2004, s. 419.

Piechowiak M., Filozofia praw człowieka, TN KUL, Lublin 1999, s. 80.

Słownik języka polskiego PWN, L–P, Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa 1998. s. 833.

Seremak W. SAC, Powołanie, [w:] Leksykon Duchowości Katolickiej, Wydaw. „M”, Lublin–Kraków 2002, s. 691.

Szuman St., Talent pedagogiczny, [w:] W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela. Rozprawy J.W. Dawida, Z. Mysłakowskiego, S. Szumana, M. Kreutza, S. Baleya, Warszawa 1959.

Vesey G., Foulkes P. (red.), Collins. Słownik encyklopedyczny. Filozofia, Wydaw. RTW, 1997, s. 234.