Przed rozpoczęciem tej podróży należy wyrazić się jasno, oczyścić teren z niejednoznaczności, przyjąć właściwą postawę.

Cierpienie to delikatny temat i ciężko jest mówić o nim prawdę. W grę wchodzą różne osoby, wrażliwość, emocje oraz uczucia, które należy uszanować. Przyjęcie właściwej perspektywy pozwala nam uchwycić, jeśli nie rozwiązanie problemu cierpienia, to przynajmniej jakieś przydatne wskazówki mówiące o tym, jak stawić mu czoła.

 

Prawdopodobnie znajdą się wśród tych moich przemyśleń rzeczy okropne. Rzeczy przesadzone, bezwstydne, zbyt mocne. Już na samym początku proszę o przebaczenie, drogi czytelniku, ale taki właśnie jest ból: okropny. Nie można go ukryć, zamaskować ani zataić; ból zmienia od wewnątrz i tak jak pług w ziemi pozostawia ślad w ludzkim życiu. Uwierzcie, że ten, kto cierpi i przezwycięża swój ból, na kilometr rozpozna osobę, która cierpi lub cierpiała. To taka tajna sekta, klub, do którego nikt nie chciałby przynależeć. Ból powoduje zmiany.

Zazwyczaj na gorsze.

Czasem, cudownym zrządzeniem losu, na lepsze.

Wyzwala.

Czyni autentycznymi.

Pozbawia złudzeń.

Sprawia, że ludzie gotowi są zbierać okruchy dobra, które oferuje im życie, nie domagając się ich z arogancją, ale błogosławiąc im, niczym najbardziej oczekiwanemu darowi.

Pierwsza rzecz, jaką pragnę powiedzieć rozpoczynając swe rozważania na ten temat jest taka, że ból skłania do ucieczki i powoduje samotność.
 

To wymóg przetrwania, absolutny priorytet, pierwotna, prymitywna, wewnętrzna reguła: gdy spotykamy naznaczone bólem osoby, pierwsze, co chcemy zrobić, to od nich uciec. Tak jakby można było zarazić się cudzym bólem, tak jakby, uciekając od osób chorych lub okaleczonych cieleśnie, psychicznie, można było żyć lepiej, dać się nieść życiu unikając rozrachunku z cierpieniem lub odsuwając je od siebie: w czasie, w przestrzeni.
 

Opowiada mi o tym wielu załamanych rodziców, mających do czynienia z najbardziej druzgoczącym rodzajem bólu: przeżywaniem choroby lub upośledzenia własnego dziecka albo – co gorsza – jego śmierci. W ciągu swej dwudziestoletniej posługi spotkałem wielu takich rodziców. I był to jeden z nielicznych momentów w mojej kapłańskiej karierze, kiedy szczerze pragnąłem wykonywać inny zawód. To właśnie z ich zwierzeń dowiedziałem się, że oprócz bólu życia wywróconego do góry nogami z powodu choroby dziecka, muszą żyć również z bólem cudzych, pełnych politowania spojrzeń. A często też z bólem samotności.
 

Dzięki Bogu, istnieją osoby, które poświęcają się w pełni niesieniu ulgi tym, którzy żyją w cierpieniu, mimo to jednak ból pozostaje zazwyczaj doświadczeniem prowadzącym do samotności. To właśnie osoby opuszczone, odrzucone, osoby, na które spogląda się z politowaniem, przekonały mnie, że ból odstrasza, drażni, niepokoi. Osoby dotknięte cierpieniem krępują i burzą nasze poczucie stabilności, napawają nas lękiem. Wolelibyśmy ich nie znać, nie spotkać, zamknąć je w rezerwacie, nie konfrontować się z nimi. Przyznaję się publicznie, że i ja doświadczyłem tego uczucia.
 

Mnie również zdarzyło się nie móc znaleźć słów wobec udręki, zamilknąć i spuścić wzrok na odgłos krzyku matki zrozpaczonej śmiercią syna lub płaczu osieroconego dziecka. Mnie również zdarzyło się udawać, że nie widzę na ulicy osoby, o której wiedziałem, że dotknęła ją żałoba lub zła diagnoza, by uniknąć kłopotliwej (dla mnie) rozmowy. I za to publicznie przepraszam: przyznaję się do swej kruchości, nieznośnego ograniczenia, do swojej znikomości, trwożliwości.
 

Widziałem także, jak niektóre osoby spuszczały wzrok i zmieniały drogę w obliczu mojej żałoby, ­moich mniejszych i większych zawirowań losowych, moich cierpień.

 

 

Chciałbym ogłosić pewną prawdę, dla nas, katolików, niewygodną, politycznie niepoprawną: to normalne, powszechnie uznane, oczywiste, to zdrowe uciekać od bólu. To normalne i instynktowne odwracać wzrok wobec bolesnego widoku dziecka na wózku inwalidzkim. To powszechnie uznane, by, wobec pogrążonych w żałobie krewnych, schować się za stosownym słownictwem, skorzystać z akceptowanego przez wszystkich i adekwatnego do sytuacji obrządku, by tłumić udrękę. W pierwszej chwili.
 

Potem, sekundę później, chwilę później, dla wyznawcy, dla tego, kto szuka Boga, zgodnie z Ewangelią trzeba pozwolić Słowu, by wdarło się wśród nas i nami wstrząsnęło, by nad nami zapanowało, nawróciło nas i dodało odwagi. To właśnie w tym momencie rozbłyska światło wiary. To wtedy świadomość rozjaśnia się, dokonuje namysłu, przezwycięża odrazę, zapomina o sobie samej, zbliża się do tego, kto cierpi. Mówienie o bólu – jak wspominałem na początku – jest aroganckie i być może niepotrzebne, ale, by o nim mówić, trzeba najpierw się w niego wsłuchać.

 

 

Jeśli przezwyciężymy pierwszą reakcję, by uciec, druga rzecz, jaką musimy zrobić, aby wkroczyć w świat cierpienia, to zamilknąć. Patrzeć i milczeć.
 

Jak wtedy, gdy wchodzi się do świątyni, do sanktuarium, do katedry. Wkroczyć w życie osoby, która cierpi, oznacza wkroczyć w wymiar, który wymyka nam się niemal całkowicie. Cierpienie jest i pozostaje tajemnicą. Tak jak stan zakochania, jak cud poczęcia, jak dar przyjaźni, jak poszukiwanie Boga, jak znaczenie życia i historii, tak też cierpienie to rzeczywistość, którą przeżywamy nie posiadając jej nigdy do końca i nie mając o niej za wiele do powiedzenia. Tajemnica, dla nas, chrześcijan, niewiele ma wspólnego z niezrozumiałym, nie jest murem, o który rozbijają się nasze blade przeświadczenia, a Bóg nie jest surowym despotą, który nas ciemięży i wymaga, byśmy bez zastrzeżeń przyjęli to, co jest nie do przyjęcia. Tajemnica to rzeczywistość, którą poznajemy nie posiadając jej, którą przeżywamy nie wyczerpując jej, tak samo jak ktoś, kto nurkuje w oceanie, nie może powiedzieć, że go posiada i zna. Mówić o cierpieniu oznacza wkroczyć w tajemny wymiar życia; przyznać, że nie posiadamy o nim dużej wiedzy, a ta, którą posiadamy, jest niepełna i kuleje. By wejść do świątyni cierpienia, musimy także przyznać, że nie rozumiemy, nie wiemy, nie znamy, przyznać, że są w naszym życiu takie aspekty, których nie jesteśmy w stanie całkowicie zgłębić, że niesie ono ze sobą „coś jeszcze”, nadwyżkę, która nie znajduje odpowiedzi. Poddać się ewidentnej prawdzie, iż nie mamy w tej kwestii wiele do powiedzenia. Bóg także nie mówi wiele.
 

Uwierzcie, że w Biblii nie znajdziecie żadnego wyczerpującego wyjaśnienia do zaoferowania waszemu najlepszemu przyjacielowi, który dowiedział się, że ma raka.

 

 

Kościół, całkiem słusznie, mówi dużo o życiu oraz obronie życia i godności człowieka. Ale to właśnie my, chrześcijanie, na temat cierpienia musimy przede wszystkim milczeć. Nie ignorować go ani nie udawać, że nie istnieje, ale też nie zjawiać się z gotowymi odpowiedziami, z naszymi krzyżami pocieszenia, z naszymi mglistymi rozwiązaniami, z naszymi mistycznymi ostrzeżeniami. Przed pocieszeniem jest cisza. I dzielenie się. W pełni identyfikuję się z tym, co powiedział kardynał Veuillot ze swojego szpitalnego łóżka, podczas ciężkiej choroby, po której zmarł:
 

„Potrafimy rozprawiać o chorobie w pięknych zdaniach. Ja sam wypowiadałem się o niej ciepło. Powiedzcie kapłanom, żeby nic nie mówili: ignorujemy to, co jest. Ubolewam nad tym”.
 

Śmieszne.

Piszę książkę na temat cierpienia.

A pierwsze, o co proszę, to by zamilknąć.