Specjalista

W dzisiejszym świecie człowiek spotyka się z wielką ilością informacji, trudno jest czasem w tym wszystkim się orientować. Rodzi to pytanie czy lepiej być specjalistą w jednej wąskiej dziedzinie, czy starać się poznać jak najwięcej rzeczy? Ktoś znany z wielu umiejętności technicznych, umiejący wiele rzeczy naprawić, żalił się: Co z tego, że umiem wiele rzeczy naprawić, kiedy tak naprawdę wszystko znam po łebkach, nic tak do końca.

Mimo, że Pascal żył około 300 lat temu, podobny problem także go nurtował. Dzieło "Myśli" zawiera fragment, który by o tym świadczył. Pascal pisze: "Skoro nie można być uniwersalnym i wiedzieć wszystkiego, co się da wiedzieć o wszystkim, trzeba wiedzieć wszystkiego po troszkę. O wiele piękniej jest wiedzieć coś ze wszystkiego niż wiedzieć wszystko o jednym, to najpiękniejsza rzecz taka uniwersalność. Gdyby można mieć to i to, ale jeśli trzeba wybierać, trzeba wybierać owo pierwsze i świat czuje to i tak czyni, świat bowiem często jest dobrym sędzią." Filozof sugeruje nam, że musimy wybrać, między znajomością wszystkiego po trochę, a znaniem jednego w sposób dogłębny. Czy z takim rozwiązaniem można się zgodzić?

Życie jakby częściowo za nas rozwiązywało ten dylemat. Musimy bowiem zarabiać na swoje utrzymanie pracą, dlatego większość ludzi posada jakiś zawód. Trudno się zgodzić, że swój zawód powinniśmy znać tylko ogólnie. W swojej branży musimy być specjalistami. Jeżeli ktoś pracuje w księgowości musi tą dziedzinę znać dość dogłębnie, brak takiej fachowości przypłaciłby stratą pracy, a w przypadku własnej działalności gospodarczej po prostu by zbankrutował. Powinien być specjalistą w swojej dziedzinie, bo inaczej narobi kłopoty sobie i innym.

Specjalizacja jednak nie zawęża naszą wiedzę tylko do jednego, dokładna znajomość jedne dziedziny jakby wymuszała w nas zaznajomienie się także dziedzinami pokrewnymi. Księgowy z firmie budowlanej musi mieć ogólne wiadomości w tej dziedzinie, chociażby musi wiedzieć jakie materiały się używa i jakie pracami zajmuje się jego firma. Brak takiej wiedzy uniemożliwiła by mu pracę na stanowisku księgowego w firmie budowlanej. Nie jest więc możliwe być specjalistą tylko w jednej dziedzinie, zajęcie się jednym tematem wymusza jakby poznanie tematów pokrewnych lub obocznych. Tu jakby potwierdzały się słowa Pascala, że niedobrze, gdy ktoś zna tylko jedno.

Świat dostarcza nam bardzo wielu informacji. To z kolei stwarza konieczność podejmowania decyzji na ich podstawie. Psychologia twierdzi, że łatwiej jest człowiekiem manipulować w sprawach o których nie ma w ogóle pojęcia, natomiast w sprawach, o których człowiek już coś wie, o wiele trudniej jest mu coś wmówić. Dlatego postulat Pascala by mieć rozległą widzę wydaje się w związku z tym słuszny. Im człowiek więcej wie o świecie tym jego decyzje będą właściwsze i bardziej samodzielne, im ta wiedza jest skąpsza, tym łatwiej jest człowiekiem manipulować. Warto więc mieć wszechstronne zainteresowania, obok swojej specjalizacji.

Specjalizacja polega na tym, że zajmujemy się jednym fragmentem rzeczywistości, ale przy okazji tracimy z pola widzenia wiele innych spraw. "Jesteśmy ograniczeni w każdym kierunku - napisał francuski myśliciel - ten stan zajmuje środek między dwoma krańcami przejawia się we wszystkich naszych zdolnościach. Zmysły nasze nie chwytają nic krańcowego; zbyt wielki hałas nas ogłusza; zbytnie światła oślepia, zbytnia odległość i zbytnia bliskość przeszkadza wzrokowi, zbytnia rozciągłość i zbytnia zwięzłość mowy zaciemnia ją, zbytnia prawda osłupia nas ..." Zdarza się bowiem, że ktoś specjalizuje się tylko w jednym i to nie pozwala mu szerzej spojrzeć na całą rzeczywistość, wydaje mu się, że całą rzeczywistość można zrozumieć z punktu widzenia jego dziedziny. Prowadzi to nieraz do fałszywych i śmiesznych twierdzeń.

Stwierdzenie wyrażone przez Pascala, że lepiej jest mieć wiedzę szeroką choć pobieżną, jest aktualny także w dzisiejszych czasach. Niewątpliwie człowiek zmuszony jest być w jakieś dziedzinie specjalistą, trzeba mieć zawód, który pozwala człowiekowi zarabiać na życie. Nie można jednak na tym pozostać, patrząc na świat tylko z tego punktu widzenia. Posiadanie szerszych zainteresowań pozwala lepiej żyć, dzięki lepszemu zrozumieniu siebie i świata.

Łacińskie przysłowie mówi, że "Boję się człowieka jednej książki", można by je uwspółcześnić i powiedzieć, że boję się człowieka, który jest tylko specjalistą w jednej dziedzinie, bo niewątpliwie patrzy on na świat tylko z perspektywy swojej specjalności. Lepiej jest więc być człowiekiem, który zna więcej spraw, choć niewątpliwie nie jest możliwe aby je znał dogłębnie. Ma wtedy szersze spojrzenie na świat i drugiego człowieka.

Ks. Rafał Masarczyk SDS