Jak łania pragnie wody ze strumieni
tak dusza moja pragnie Ciebie Boże
Dusza moja pragnie Boga, Boga żywego
kiedyż więc przyjdę i ujrzę oblicze Boże? (Ps 42, 2-3)

Czyż ten biblijny obraz nie dowodzi, jak drogocennym doświadczeniem jest strapienie? Czyż wyzwolenie w nas tego najgłębszego pragnienia, jakie Stwórca wpisał w nasze istnienie, nie jest dla nas czymś najważniejszym?

Ojciec Ignacy określa pewne charakterystyczne dla strapienia „objawy", które okazują się często niezwykle bolesne dla duszy. Przede wszystkim w duszy zalega ciemność, rodzi się zamęt i niepokój, Bóg nie pozwala się „odczuć” – tak jak to miało miejsce w pocieszeniu. Człowiek jest atakowany natarczywymi pokusami, nęci go i pociąga to, czym jeszcze niedawno się brzydził będąc w pocieszeniu. Powoli zaczyna podawać w wątpliwość podstawowe prawdy wiary i swojego bytu. Przypisuje Bogu obojętność względem siebie, staje się nieufny i czuje się osaczony, jakby znajdował się w sytuacji bez wyjścia. Poprzednia gorliwość niepostrzeżenie zamienia się w oschłość i letniość ogałacającą duszę z radości i pokoju.

Rozpoczyna się mozolne umieranie oczekiwań i wyobrażeń cielesnego człowieka, związanych ze sposobem objawiania się Boga. Światło przygasa, droga wydaje się niepewna. W to miejsce wkracza niecierpliwość – człowiek cielesny nie lubi trwać w bezruchu i pustce. Poczucie opuszczenia przez Boga może również – jak pisze św. Izaak Syryjczyk – wyrażać się w: ociężałości ciała, ospałości, lenistwie, słabości członków, zniechęceniu, zamęcie myślowym, płynącym z fizycznego wyczerpania pełnym lęku pesymizmie, chwilowym zaniku nadziei, zamroczeniu umysłu, braku ludzkiej pomocy, niedosycie z powodu niedostatecznie zaspokojonej potrzeby ciała itp.

Równocześnie cierpi na tym nasza modlitwa, która przybiera nieoczekiwany kształt. Nagle znika skupienie, głębokie poznanie, nie można zatrzymać się na czymś jednym i smakować, umysł skacze od treści do treści – szuka niespokojnie punktu „zaczepienia" i nie może go znaleźć. Pojawiają się rozproszenia, które często są jedynie realnym odzwierciedleniem tego, czym żyjemy na co dzień. Dręczą nas wówczas pokusy, aby porzucić bezwartościową modlitwę. Człowiek zaczyna się pytać: Po co mam się modlić, skoro już nie czuję bliskości Pana? Co ja właściwie robię? Modlę się, ale już nie widzę sensu tej praktyki.

Modlitwa może mieć jeszcze inną formę. W duszy zalega pustka, nie ma ani rozproszeń, ani pokus, ani żadnego światła po prostu jest cisza. Jakże trudno wtedy trwać na takiej modlitwie!

Podobnie dzieje się z pozostałymi praktykami duchowymi. Eucharystia może być przeżywana „na luzie” bez świadomości, że jest to rzeczywistość nadprzyrodzona. Pojawiają się trudności z przygotowaniem do Sakramentu Pojednania i uchwyceniem jego zbawiennego działania dla nas. Czytanie duchowne, które przedtem prowadziło do modlitwy, obecnie zdaje się stratą czasu, gdyż ani rozum ani serce nie może znaleźć żadnego pożytku.

Dlaczego znajdujemy się w strapieniu?

Kiedy uważnie wczytamy się w tekst reguły 9 w Ćwiczeniach Duchowych, możemy śmiało stwierdzić, że strapienie nie jest znęcaniem się Boga nad człowiekiem. Wszystkie trzy racje, dla których Bóg dopuszcza na nas strapienie są skierowane ku postępowi duszy ludzkiej. Bóg, jako doskonały Pedagog zna serce ludzkie i wie, jakiej „ terapii” użyć, aby człowieka wyrwać z wszelkiego skrępowania, które przeszkadza mu w pełnym otwarciu się na Niego. Strapienie nie jest zatem bezpośrednio dziełem złego ducha, chociaż ma on w nim niemały udział. Bóg raczej przyzwala na jego działanie w duszy, aby człowiek dogłębnie odczuł swoją nędzę, poczuł się w głębokiej potrzebie i zwrócił się o pomoc do Boga. Inaczej mówiąc, Duch Święty już tu na ziemi pragnie niejako „zmusić” człowieka do złożenia swojej broni, do zniszczenia wszelkich barykad i przeszkód, zagradzających Bożej miłości dostęp do serca.