Z ks. Janem Kaczmarkiem, egzorcystą diecezji kieleckiej o posłudze egzorcysty, opętaniach i spirytyzmie rozmawiają: Marek Dumin i Marcin Jastrząb.

We współczesnym świecie wywoływanie duchów, magia, wróżenie są określane mianem niewinnych zabaw, zaś satanizm traktuje się jako przejaw młodzieżowej subkultury. Nie tak dawno na kanwie prawdziwych wydarzeń powstał film Egzorcyzmy Emily Rose, którego odbiór był zróżnicowany w zależności od poszczególnych części świata. W Stanach Zjednoczonych spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem, w sceptycznej Europie został uznany za stek bzdur. W jaki sposób mówić dzisiaj ludziom o szatanie i jego oddziaływaniu na życie człowieka?

Ludziom trzeba zawsze mówić o tym wszystkim, co stanowi treść Bożego Objawienia. Należy mówić prawdę w porę i nie w porę, całą prawdę zawartą w Biblii. Teolodzy zwracają dziś uwagę na niepokojący fakt, że coraz mniej ludzi mieniących się katolikami wierzy w istnienie i działanie szatana, osobowego zła. Równocześnie wzrasta liczba osób, które nie tylko wierzą w istnienie i działanie złego ducha, ale oddają mu boską cześć.

Katechizm Kościoła Katolickiego interpretując słowa Modlitwy Pańskiej: „…ale nas zbaw ode złego” przypomina: „Zło, o którym mówi ta prośba, nie jest jakąś abstrakcją, lecz oznacza osobę, Szatana, Złego, anioła, który sprzeciwił się Bogu” (2851). Natomiast papież Paweł VI podczas jednej ze swoich audiencji generalnych powiedział, iż każdy, kto odrzuca istnienie złego ducha lub głosi, że jest on tylko mitem czy „fantastyczną personifikacją nieznanych przyczyn naszych nieszczęść” sprzeciwia się nauczaniu biblijnemu i kościelnemu.

Charles Baudelaire, poeta, autor m.in. kontrowersyjnego tomiku wierszy Kwiaty zła stwierdził: Trudniej jest kochać Boga, niż w Niego wierzyć. Natomiast trudniej jest ludziom obecnego wieku wierzyć w diabła, niż go kochać; każdy czuje go i nikt w niego nie wierzy. Francuski dziennikarz i pisarz Andre Frossard w książce: 36 dowodów na istnienie diabła przywołuje list kusiciela, który przechwala się, jak to w XX wieku udało mu się przekonać ludzi do swego nieistnienia. W objawieniach w Medziugorie Matka Boża mówi o trwającej obecnie bezwzględnej walce z szatanem. Co, zdaniem księdza, jest przyczyną owej niewiary i czy słuszne jest twierdzenie jakoby XX wiek zapisał się w historii pod znakiem szatana?

Sukcesem szatana jest to, że ludzie traktują go albo z przymrużeniem oka, albo jako straszak dla niegrzecznych dzieci lub wyimaginowane monstrum. Skoro …od początku był zabójcą i w prawdzie nie wytrwał, bo prawdy w nim nie ma (J 8,44), więc niektórych potrafi skutecznie mamić. Dlaczego? Odpowiada św. Jan: światło przyszło na świat, lecz ludzie bardziej umiłowali ciemność aniżeli światło: bo złe były ich uczynki (J 3,19). Potwierdzenie tych słów znajdujemy w encyklice Jana Pawła II Dominum et Vivificantem. Papież stwierdza, że za sprawą szatana będzie następować odrzucenie Boga przez ludzi. Bóg dla człowieka nie będzie źródłem wyzwolenia i pełnią dobra, ale przede wszystkim ograniczeniem. Przykładem takiego zjawiska – według Ojca Świętego – są ateistyczne ideologie dążące do wykorzenienia religii.

Temat egzorcyzmów i egzorcystów ujrzał światło dzienne za przyczyną filmów, które dla celów komercyjnych przesycone są grozą i sensacją. To przejaskrawienie ujawnia się w abstrahowaniu od prawidłowej interpretacji formuł rytuału oraz w przesadnym i zdeformowanym przedstawieniu postaci i funkcji egzorcysty. Wobec tego człowiek, którego znajomość przedmiotu opiera się wyłącznie na tej ze środków masowego przekazu ma poważnie zniekształcony wizerunek tych rzeczywistości. Co faktycznie kryje za słowem „egzorcyzm”?

Komentarz do tej kwestii znajdujemy we Wprowadzeniu teologicznym i pastoralnym poprzedzającym sam tekst rytuału Egzorcyzmy i inne modlitwy błagalne, w którym czytamy, iż Kościół w imieniu ludzi dręczonych i opętanych przez diabła zwraca się do Chrystusa z prośbą o ich uwolnienie. Egzorcyzm jest więc „błaganiem lub żądaniem należącym do dziedziny sakramentaliów, a zatem świętym znakiem oznaczającym skutki, przede wszystkim duchowe, osiągane przez modlitwę Kościoła”(KL 60, n. 11).

Jakie egzorcysta musi posiadać usposobienie, jakimi walorami winien się wyróżniać?

Określa to Kodeks Prawa Kanonicznego stwierdzając, iż prezbitera, któremu udzielono zezwolenia do sprawowania owej posługi winny cechować: pobożność, wiedza, roztropność i nieskazitelność życia.

Na dzień dzisiejszy stan liczbowy egzorcystów na świecie jest bardzo niski, zwłaszcza w krajach o światopoglądzie liberalnym oraz tam, gdzie teologia zawęża ewentualny wpływ szatana na losy człowieka. Tak więc egzorcysta to postać unikalna, której często się nie spotyka. Niegdyś w seminariach duchownych były święcenia niższe zwane egzorcystatem; w jaki sposób w tej chwili można otrzymać prawo do sprawowania tej wyjątkowej posługi?

W tym przypadku również należy odwołać się do dokumentów kościelnych, według których tzw. uroczysty egzorcyzm będący obrzędem liturgicznym, odprawianym po uprzednim stwierdzeniu opętania, zastrzeżony jest dla biskupa miejsca lub dla osoby, która otrzymała od niego specjalne i wyraźne zezwolenie. Natomiast tzw. egzorcyzmy prywatne, dokonywane w lżejszych przypadkach oraz modlitwy o uwolnienie czy o uzdrowienie, może sprawować każdy kapłan. Dobrze by było, gdyby modlitwy o uwolnienie i o uzdrowienie, znane i praktykowane w okresie patrystycznym, średniowieczu i w początkach nowożytności stały się na powrót częstą posługą duszpasterską na parafiach. Zwiększyłoby to skuteczność pracy kapłańskiej.