Wielki Post czasem nawrócenia

Bp Wojciech Polak, Archidiecezja Gnieźnieńska

- Karl Rahner w swojej książce "Mały rok kościelny" napisał dość prowokacyjnie: "Kościelny rok liturgiczny zna jeszcze i dzisiaj specjalny okres poświęcony pokucie. Czy to nie jest dziwne?". A dalej - jakby jeszcze bardziej prowokując nas do głębszych przemyśleń - dodał: "Czy Wielki Post nie wydaje się nam lekko anachroniczną ceremonią z dawnych dobrych czasów? Co może oznaczać taki okres dla nas, dzisiejszych ludzi, którzy cierpią nędzę, którzy biorąc po ziemsku, żyją bez nadziei i z goryczą w sercu – dla nas, którzy chętnie byśmy pościli, gdybyśmy nie musieli głodować?"

Przyznać musimy, że Autor postawił rzeczywiście prowokujące pytania. Co bowiem oznacza taki okres dla nas, dzisiejszych ludzi? Z pewnością wiele nieporozumień bierze się nie tylko z tego, czy Wielki Post jest jeszcze w powszechnej mentalności czasem postu i pokuty, ale przede wszystkim z tego, co dzisiaj oznacza pościć i czynić pokutę. W jednym z wywiadów ks. biskup Zbigniew Kiernikowski zauważył, że "post to nie tylko wstrzemięźliwość od pokarmów, ale wejście w postawę przeżywania własnej kruchości, niewystarczalności – tego wszystkiego, co świadczy o naszej przechodniości i śmiertelności". Pości więc ten, kto nie tylko wykonuje pewne akty umartwienia, ale raczej przyjmuje o wiele poważniejszą postawę "współumierania ze złożonym do grobu Chrystusem", kto jak On – w postawie zaufania Bogu – nie broni swego życia za wszelką cenę, ale ufnie je oddaje i poświęca dla drugiego. Pości zatem ten, kto wyrzekając się swego ja – przebacza, dostrzega wokół siebie potrzebujących pomocy, rezygnuje z zabezpieczeń, jakie przynoszą mu: zdobyta pozycja, pieniądze, siła przekonania i wszystko to, do czego jest w swoim życiu tak bardzo przywiązany.

Jak możemy zauważyć, nie jest to wcale łatwa i bezbolesna postawa. Wymaga wiele, ale przede wszystkim nawrócenia. Dlatego czas Wielkiego Postu jest czasem nawrócenia, czasem pokuty. Samo słowo pokuta – przypomina Jan Paweł II – ma przynajmniej kilka warstw znaczeniowych. Chodzi najpierw o "wewnętrzną przemianę serca", a więc właśnie o nawrócenie, które dokonuje się przede wszystkim pod wpływem Słowa Bożego. Ale pokuta oznacza również "przemianę życia zgodnie z przemianą serca". Nie nawraca się ten, kto nie ujawnia tego w konkretnym życiu. Z kolei nawrócone serce i przemienione życie znamionować będą prawdziwe czyny pokutne. To w nich objawia się "konkretny i codzienny wysiłek człowieka wspartego łaską Bożą, aby stracić swoje życie dla Chrystusa, aby porzucić dawnego człowieka i przyoblec nowego, aby przezwyciężyć w sobie to, co cielesne, by zwyciężyło to, co duchowe, aby nieustannie wznosić się od rzeczy, które są na ziemi, do tych, które są w górze, gdzie przebywa Chrystus". Tak, to jest – jak mówi Ojciec Święty – "konkretny i codzienny wysiłek". Taki właśnie wysiłek nazywa się postem. Jego owocem będzie zawsze "nawrócenie, które przechodzi z serca do czynów". Po to więc pościmy - aby się nawracać? Przeżywając własną kruchość i niewystarczalność, własną grzeszność, oczekujemy, że w tajemnicy męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa będzie moc dla naszego życia. Dlatego postem i dniem miłym Panu – jak mówi prorok – będzie wszystko, co prowadzi człowieka "do rozerwania kajdan zła, do nawrócenia, do sprawiedliwości i miłosierdzia". Nawrócenie stanowi więc o istocie chrześcijańskiego postu, także o istocie każdego Wielkiego Postu.