Ta dwoistość została zaakceptowana i przyznano Stolicy Apostolskiej możliwość występowania w stosunkach międzynarodowych wedle uznania. Można powiedzieć, że Stolica Apostolska ma swoją siedzibę na terenie Państwa Watykańskiego, które niezaprzeczalnie wyposażone jest w atrybuty państwa świeckiego oraz, że współistnieją na zasadzie unii organicznej.

Co drugi mieszkaniec Watykanu jest dyplomatą

Sprawa zatem wydaje się wyjaśniona. Specyfika układu politycznego Watykanu polega na służebnej roli wobec Stolicy Apostolskiej. Jednak dualizm ten nie dla wszystkich jest jasny. Z jednej strony jako Stolica Apostolska jest siedzibą papieża i władz centralnych instancji Kościoła rzymskokatolickiego (obejmuje papieża oraz kongregacje, trybunały i urzędy), posiada XX wiekową tradycję dyplomatyczną, ale z drugiej jednak strony to Watykan posiada instytucje potrzebne do funkcjonowania państwa, działają urzędy, sąd, poczta, dworzec kolejowy, rozgłośnia radiowa i uniwersytety.

Na terenie państwa obowiązują paszporty watykańskie lub dyplomatyczne. Można powiedzieć, że prawie co drugi mieszkaniec Watykanu jest dyplomatą lub należy do najbliższej jego rodziny. Jako podmiot prawa międzynarodowego Państwo Watykańskie posiada sieć placówek dyplomatycznych, miniaturową armię i nawet więzienie. Dzisiaj Stolica Apostolska utrzymuje stosunki dyplomatyczne z co najmniej 177 państwami, wliczając w to specjalne Traktaty z Rosją i Organizacją Wyzwolenia Palestyny. Tradycją jest wysyłanie do Watykanu swoich przedstawicieli w tym reprezentantów takich organizacji jak: ONZ, UNICEF, UNICEF i UNESCO.

Jest i konstytucja

To oryginalne państwo posiada oczywiście konstytucję. W dniu, kiedy ratyfikowano Układy Luterańskie, organ urzędowy Stolicy Apostolskiej, opublikował ustawy konstytucyjne nowego państwa. Teksty te podpisał suweren Pius XI. Stanowiły ustawę zasadniczą, istotny dokument określający źródła prawa, ustawy, rozporządzenia dotyczące organizacji administracji, gospodarki, bezpieczeństwa publicznego itd. Sprzyjały one utrwaleniu i poprawieniu funkcjonowania państwa papieskiego.

W państwie tym w randze konstytucji występuje Kodeks Prawa Kanonicznego ogłoszony 27 maja 1917 roku przez Benedykta XV, zapewniający stabilizację życia kościelnego, uznawany w konkordatach za fundamentalne prawo Kościoła. Jest to główne źródło prawa, zarówno dla Stolicy Apostolskiej jak też w Citta del Vaticano. Za Spiżową Bramą określano  ten zbiór przepisów łacińskim mianem lex fundamentalis (ustawa zasadnicza). Kodeks ulegał przeobrażeniom dostosowując się do ducha czasów najnowszych pozostając niezbędnym dla odwoływania się do obowiązujących przepisów, na mocy, których działa rzymskokatolicka instytucja kościelna.

W latach  sześćdziesiątych papież Jan XXIII ogłosił decyzję poddania innowacjom, dostosowania a nawet opracowania nowego kodeksu prawa kanonicznego. Zaczęto poszukiwać odpowiedzi: jak to wpłynie na podstawy teologiczne całego przedsięwzięcia, i czy istotę i strukturę Kościoła można określić i zdefiniować prawnie? W celu rozwiania wątpliwości, podjęto w środowisku rzymskich kurialistów i ideologów ożywioną dyskusję, w rezultacie której, projekt ten nie został uchwalony i poddano go ponownemu przepracowaniu. Oczywistym jest, że lex fundamentalis Państwa Watykańskiego, tak ważny dokument, który reguluje pod względem jurydycznym życie wewnątrzkościelne oraz skupia centralne ogniwa zarządzające Kościołem powszechnym nie powinien być uchwalony zbyt szybko, co w rzeczywistości kościelnej oznaczało wiele lat pracy nad treścią dokumentu.

Spojrzeć w przeszłość...

W latach siedemdziesiątych przyszedł czas na gruntowne przeobrażenie poprzednich kodeksów kanonicznych wychodzących ze świata "konstantyńskiego" na przełożenie ich na współczesne, przypieczętowujące nową rolę Stolicy Apostolskiej jako ośrodka struktur teokratycznych, ale jednocześnie kościelno-politycznych. Promulgowanie w 1983 roku przez Jana Pawła II nowego lex fudamentalis było wyraźną innowacją, jedną z wielu z wprowadzonych do Kościoła rzymskokatolickiego pod wpływem Vatikanum II. Miały one bezpośrednie przełożenie i niewątpliwy wpływ na życie Kościoła i prowadzone przez niego poszczególne kierunki polityki globalnej i co się z tym łączy całego Państwa Watykańskiego. Aby uświadomić sobie, czym jest współczesne centrum sprawujące pieczę nad miliardem katolików rozsianych po całym świecie, należy uważnie prześledzić jego losy, słowem spojrzeć w przeszłość…

Anna Bierska - specjalizuje się w zagadnieniach polityki wschodniej Watykanu.