Autor: Verba Docent (---.eranet.pl)
Data: 2008-02-20 17:28
W greckim oryginale NT (w tym w cytowanym hymnie Magnificat) funkcjonują dwa terminy:
dusza - ψσυχη (psyche)
duch - πνευμα (pneuma)
Trzeba uczciwie przyznać, że w czasach Jezusa na skrzyżowaniu hellenizmu i judaizmu były to pojęcia wymienne.
Dawniej, w czasach przed wygnaniem babilońskim żydzi nie specjalnie zajmowali się duszą. Na podstawie Księgi Rodzaju traktowali ją jako Ruah (wiatr, powiew, tchnienie) ożywiające człowieka. Ale nie koniecznie nieśmiertelne. We wcześniejszych wyobrażeniach judaizmu człowiek po śmierci trafić miał do Szeolu (słowo to w Setpuagincie tłumaczone jest jako Hades lub Tartar - pojęcia żywcem z mitologii greckiej), gdzie dusze mogły ulec zagładziem (Hiob 26,6). Stąd silne nurty judaistyczne, np. saduceusze nie wierzące w zmartwychwstanie.
Na skutek przeżyć związanych ze zburzeniem Pierwszej Świątyni, niewolą babilońską, kontatkem z relgiami perskimi i filozofią grecką teologia judaistyzna więcej namysłu poświęciła pojęciom duszy i ducha. Stąd pojawiło się rozumienie psyche podobne do tego, które zaszczepił Grekom Platon: element konstytutywny człowieka, nieśmiertelny, podlegający wędrówce w czasie i przestrzeni (żydzi odrzucili metempsychozę) i dobry (z natury jakbysmy powiedzieli językiem Arystotelesa). A duch był bardziej elementem Boskim, transcendentnym.
Tak to chyba widzieli ludzie spisujący Ewangelie.
Poźniejsze chrześcijaństwo przypisało znów (Augusty - platonik) duszy pierwiastek Boskiej Pneumy. Dzisiejsza myśl idzie, moim skromnym zdaniem, w trochę przeciwnym kierunku. Psyche jest bliżej ciała (soma, stąd mówi się o psychosomatyce, jedności ciała i duszy), stąd może być obszarem zainteresowań nauk przyrodniczych, pozytywnych: biologii, medycyny, współczesnych poszukiwań interdyscyplinarnych z pogranicza fizyki, matematyki, nauk humanistycznych i informatyki a duch widziany jest coraz bardziej w Boskich kategoriach. To Pneuma decyduje o nieśmiertelności duszy, o jej tajemnicy, niepełnej kwantyfikowalności. Tak chyba rozumiał to Jan Paweł Wielki w swoim "Tryptyku rzymskim" - "Ale to co nieśmiertelne we mnie, nie umrze ze mną" (cytat z głowy).
Pojęcia duszy i ducha nie są więc pojęciami o charakterze dogmatyczno-aksjomatycznym. Mają raczej charakter paradygmatyczny. Dzięki temu mogą staćsię ciągle przedmiotem analizy naukowej i refleksji poetycko-artystycznej oraz teologicznej. Gdzieś na przecięciu tych dróg należy szukać odpowiedzi na pytanie.
|
|
