Odsłonięcie i poświęcenie tablic pamięci w hołdzie Polakom zamordowanym przez ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej w latach 1939-1947 oraz sprawiedliwym Ukraińcom, którzy udzielili swoim polskim sąsiadom pomocy i schronienia, zostały odsłonięte w niedzielę, 5 lipca podczas 26. Pielgrzymki Kresowian. Tablice zostały umieszczone przy Kaplicy Pamięci na Jasnej Górze.

Uroczystość zorganizowały: Stowarzyszenie Upamiętniania Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów oraz oddział częstochowski Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich przy wsparciu Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Klasztoru OO. Paulinów na Jasnej Górze w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa, dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej - dzień ten przypada 11 lipca.

Obecni byli przedstawiciele parlamentu, instytucji państwowych i samorządowych: minister Andrzej Dera, pełnomocnik prezydenta RP; Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu Kombatantów i Osób Represjonowanych; Michał Wójcik, sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości; Beata Kempa i Jadwiga Wiśniewska - posłanki do Parlamentu Europejskiego; Jan Skalski, prezes Światowego Kongresu Kresowian; Andrzej Sznajder, dyrektor oddziału IPN w Katowicach; Szczepan Siekierka, prezes Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów; Adam Kiwacki, prezes oddziału częstochowskiego Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich; Beata Białowąs, wicemarszałek województwa śląskiego; Ryszard Stefaniak, z-ca prezydenta Częstochowy; Leon Popek, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Warszawie; bp senior Ignacy Dec z diecezji świdnickiej; o. Waldemar Pastusiak, kustosz Jasnej Góry. Na uroczystość dotarło niewielu już ocalałych i świadków tragicznych wydarzeń na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej oraz rodziny osób pomordowanych.

Inicjator i organizator dzisiejszej uroczystości - Szczepan Siekierka, prezes Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, wyraźnie wzruszony wyraził radość, że w wieku 92. lat dane mu było doczekać poświecenia i odsłonięcia tablic pamięci. Podkreślił, że przygotowanie i zaprojektowanie tablic to „jego życiowe osiągnięcie”. „Bardzo ciężko pracowałem wspólnie z innymi kolegami z Kresów, i z członkami zarządu Stowarzyszenia, ponad 30 lat, i z tego jestem bardzo dumny, i za to chciałem wszystkim podziękować” - powiedział Szczepan Siekierka.

Przypomniał, że Stowarzyszeniu udało się zebrać ponad 20 tys. relacji świadków, którzy przeżyli ludobójtwo na Kresach, a w oparciu i te relacje powstało wiele książek i publikacji w czasopiśmie historyczno-publicystycznym 'Na Rubieży', wydawanym przez Stowarzyszenie. „Na podstawie tych dowodów szacujemy minimum 200 tysięcy samych Polaków, nie licząc Ukraińców, Żydów, Ormian. Taka jest prawda - mówił o liczbie ofiar ludobójtwa na Kresach - Ta nasza dokumentacja będzie miała ogromne znaczenie - przyczyni się do wzbogacenia nowoczesnej polskiej historii”.

Do uczestników uroczystości specjalny list skierował prezydent RP Andrzej Duda: „Serdecznie pozdrawiam wszystkich przybyłych na Jasną Górę z okazji uroczystości odsłonięcia tablic upamiętniających ofiary zbrodni wołyńskiej i Ukraińców ratujących Polaków. W duchowej stolicy Rzeczypospolitej – sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej dziś zostają uhonorowani nasi rodacy, bestialsko zamordowani przez ukraińskich nacjonalistów, oraz ci sprawiedliwi Ukraińcy, którzy ryzykując własnym życiem, nieśli ratunek i udzielali schronienia polskim bliźnim. Chcę podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do uczczenia ich pamięci: inicjatorom wmurowania tablic, ocalonym i potomkom rodzin wołyńskich, działaczom organizacji społecznych i środowisk kombatanckich, a także pracownikom Instytutu Pamięci Narodowej” - napisał prezydent Duda w liście odczytanym przez ministra Andrzeja Derę, pełnomocnika prezydenta.

„Ludobójcze czystki etniczne na Kresach Południowo-Wschodnich są jednym z najtragiczniejszych rozdziałów w historii najnowszej naszej Ojczyzny. Masowe mordy, popełnione na bezbronnych cywilnych mieszkańcach, doprowadziły do zagłady polskich społeczności lokalnych i starły z powierzchni ziemi setki miejscowości. Ci, którym dane było ocaleć, zmuszeni byli opuścić rodzinne strony i szukać dla siebie nowego, bezpiecznego miejsca do życia na innych ziemiach. Wygnańcy nieśli przez pół wieku pamięć o strasznym losie, jaki spotkał ich bliskich i sąsiadów, a o którym powojenny reżim komunistyczny nie pozwalał głośno mówić. To dzięki nim prawda o zbrodniach i pamięć o ofiarach przetrwały w domowej tradycji, wspomnieniach, pamiątkach – pełnych cierpienia, lecz bezcennych i kryjących zobowiązanie na przyszłość” – napisał prezydent RP.

W specjalnym liście marszałek Sejmu Elżbieta Witek podkreśliła, że dzisiejsze uroczystości przypominają bolesną historię, która przez powojenne lata była konsekwentnie przemilczana. „Wołyń wciąż pozostaje symbolem okrucieństwa i bezwzględności ukraińskich organizacji nacjonalistycznych. Ludność polska doświadczyła niewymownego cierpienia. Mimo terroru i antypolskiej postawy, wśród Ukraińców byli także i ci, którzy mieli odwagę przeciwstawić się przemocy, którzy potrafili zachować człowieczeństwo. Wielu zapłaciło za to najwyższą cenę. Dziś oddajemy cześć nie tylko ofiarom, ale także bohaterskim Ukraińcom” – podkreśliła Elżbieta Witek w liście odczytanym przez europoseł Jadwigę Wiśniewską.

List od premiera Mateusza Morawieckiego odczytał Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu Kombatantów i Osób Represjonowanych. Premier przypomniał, że w przyszłym tygodniu obchodzony będzie Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa. „Odsłaniane dzisiaj w duchowej stolicy Polski tablice mają upamiętnić te wydarzenia, ale także oddać hołd tym sprawiedliwym Ukraińcom, którzy udzielili pomocy i schronienia swoim polskim sąsiadom. Pragnę wyrazić wdzięczność wszystkim, którzy od lat czynią wiele, aby zachować w naszej zbiorowej pamięci dziesiątki tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci, którzy ponieśli najwyższą ofiarę. Przywracacie im państwo godność, odnajdując ich nazwiska, prezentując wspomnienia, i tak jak dzisiaj, odsłaniając tablice i pomniki pamięci” - napisał premier.

Podczas uroczystości wręczono także medale Pro Patria osobom zasłużonym w kultywowanie pamięci o ludobójstwie na Kresach, wręczone przez ministra Jana Józefa Kasprzyka - medal otrzymali m.in. Danuta Skalska, rzecznik prasowy Światowego Kongresu Kresowian i Jan Skalski, prezes Światowego Kongresu Kresowian. Najwyższą nagrodę Światowego Kongresu Kresowian - medal Praemium Honoris Cresovianae - wręczono Janowi Józefowi Kasprzykowi.

„Bez pamięci o Kresach, o tej części Rzeczypospolitej, która ciągle jest tą wielką częścią Polski w naszej pamięci, ale również i w sercach Polaków, którzy tam zostali, dobrze się stało, że tu, na Jasnej Górze, w tym cudownym miejscu pamięci te dwie wielkie i znaczące tablicę będą. Niech będą świadectwem prawdy, ale i elementem edukacji dla przyszłych pokoleń - podkreśla Danuta Skalska, rzecznik prasowy Światowego Kongresu Kresowian, redaktor Lwowskiej Fali Polskiego Radia Katowice – To jest również oznaka naszej pamięci o tych, którzy ze strony ukraińskiej potrafili dostrzec naszą bliskość, sąsiedztwo, i to wszystko, co kiedyś procentowało, a potem zostało zniweczone przez ON UPA. Dobrze, że jest ta druga tablica, żeby można było uświadomić Ukraińcom, że my potrafimy wybaczać, ale czekamy na słowo przepraszam, bo pojednanie musi być oparte tylko o prawdę. My rękę do pojednania ciągle wyciągamy”.

„Taki dzień jak dzisiaj jest nie tylko ważny dla tych ludzi, którzy przez lata walczyli, stowarzyszali się, działali mimo trudnych warunków, ale jest również ważny dla nas, dla potomków, żebyśmy zawsze pamiętali, żebyśmy stanęli w prawdzie, bo na tej prawdzie możemy zbudować naprawdę dobre relacje” - mówi Beata Kempa.

„Dzisiejsza uroczystość odsłonięcia tablic upamiętniająca ofiary ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczpospolitej, w tym miejscu najważniejszym dla Polski, w duchowej stolicy Rzeczpospolitej, na Jasnej Górze jest wyrazem tego, że pamiętamy, czyli realizujemy to przesłanie, o którym tak często mówił Ojciec Święty Jan Paweł II, że aby budować tożsamość narodu, aby budować współczesność, aby myśleć i marzyć o przyszłości, trzeba pamiętać, bo pamięć to fundament, bez pamięci nie jesteśmy w stanie funkcjonować jako naród. Ta dzisiejsza uroczystość jest urzeczywistnieniem tego, że pamiętamy o ofiarach zbrodni dokonanej na Wołyniu w latach 1943-1947 - podkreśla Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu Kombatantów i Osób Represjonowanych - Z jednej strony czcimy tych, którzy w sposób straszny, bestialski, okrutny, nieznany wcześniej w dziejach zostali zamordowani tylko dlatego, że byli Polakami w imię obłędnej ideologii, ale z drugiej trony oddajemy cześć i hołd tym Ukraińcom, którzy wówczas zachowali człowieczeństwo, którzy pomogli swoim braciom, sąsiadom, Polakom, często ryzykując i często tracąc swoje życie”.

o. Stanisław Tomoń
www.jasnagora.com