Przystąpmy do rozmowy, zaczynając od podstawowego stwierdzenia. Nie istnieje tylko jedno Boże Narodzenie.
Istnieje Boże Narodzenie handlowe, które narzuca reguły, prawie zależność od konsumpcyjnego rytuału. Tak zwana banalna, krzykliwa „operacja Boże Narodzenie” wielkich sklepów handlowych.

 

Istnieje Boże Narodzenie emocjonalne, charakteryzujące się sentymentalizmem, tęsknotą poetycką i infantylizmem, z delikatną patyną dobroci, zachowań przekalkulowanych szczodrością, wątłymi uczuciami miłości, tolerancją, altruizmem. Dlatego wielu zadowala się wdychaniem „bożonarodzeniowej atmosfery”.

 

Atmosfery, która rozwiewa się następnego dnia, będącej jak prowizoryczna otoczka, która zostaje zerwana bez żalu w powrotnej drodze do normalności. „Droga ma swoje surowe wymagania...” „Trzeba mieć świadomość rzeczywistości...” „Nie można przecież ciągle żyć poezją...”

 

Jest także Boże Narodzenie o zabarwieniu snobistycznym, ostentacyjnie antykonformistyczne, wypełnione podróżami, pobytami w egzotycznych miejscach, hołdujące nowemu sloganowi: „...Najdalej jak to możliwe od twojej rodziny”. Boże Narodzenie wyróżniające, podkreślające urok odmiennego zachowania, które głosi: Boże Narodzenie nas nie dotyczy. Jest tylko okazją do wyjazdów. Bardziej niż strony Ewangelii interesują nas oferty biur podróży.

 

Istnieje nawet Boże Narodzenie intelektualistów, wyjaśniających pierwotne pochodzenie chrześcijańskiego święta, które podstępnie zajmuje miejsce właściwych celebracji Natalis (solis) invicti, skłaniając się ku przesileniu zimowemu. Rozważa się znaczenie określenia katalyma, jakim posłużył się św. Łukasz: zajazd czy pokój drugiej kategorii, kwatera z konieczności, schronienie? Przedstawiają socjologiczne analizy dotyczące różnych kultur i tradycji, bardzo mądre szczegółowe analizy dotyczące różnych aspektów religijności ludowej.

 

Istnieje też Boże Narodzenie folklorystyczne, przeżywane pod znakiem powierzchowności, rozproszenia, kolektywnego oszołomienia. Zachowanie podobne do pogańskiego „przywłaszczenia sobie” święta.