8. Przeszkoda występku (KPK, kan. 1090). Nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo osoby, które przez fizyczne lub moralne współdziałanie spowodowały śmierć swojego małżonka (zabójstwo), mające na celu zawarcie innego małżeństwa lub niekoniecznie z zamiarem zawarcia małżeństwa. Nie ma znaczenia, czy zabójstwo jest dokonane osobiście czy przez najemcę. Pochodzenie tej przeszkody wynika z prawa kościelnego, dlatego można uzyskać od niej dyspensę. Jednak jej udzielenie jest zarezerwowane dla Ojca św., który niezmiernie rzadko z niej korzysta.
9. Przeszkoda pokrewieństwa (KPK, kan. 1091). Zachodzi, gdy narzeczonych łączy bliski związek krwi oparty na pochodzeniu od wspólnego przodka. Termin „wspólny przodek” dotyczy pary lub jednej z osób tejże pary, od której wszyscy krewni pochodzą. Przy pokrewieństwie wyróżniamy „linie”, które oznaczają pochodzenie osób od wspólnego przodka. „Linia” dzieli się na „prostą”, która obejmuje wszystkich krewnych wstępujących (rodzice, dziadkowie itd.) oraz na linii zstępującej (dzieci, wnuczęta itd.). Linia „boczna” to pochodzenie osób nie bezpośrednie, jak przy linii prostej, lecz mających wspólnego przodka. Linia boczna dzieli się na „równą” (kuzyn, kuzynka) oraz na „nierówną” (ciocia i bratanek). Gdy chodzi o obliczanie stopni linii prostej, polega to na tym, że ile jest zrodzeń tyle jest stopni, nie licząc wspólnego przodka. W linii bocznej tyle jest stopni ile osób, nie licząc wspólnego przodka. Nigdy nie udziela się dyspensy, co do osób z linii prostej oraz w drugim stopniu linii bocznej (brat i siostra), gdyż jest to sprzeczne z prawem Bożym. O dyspensę można prosić przy trzecim i czwartym stopniu linii bocznej. Jednakże przy trzecim stopniu linii bocznej rzadko udziela się dyspensy z powodu bliskości, częściej czyni się to przy czwartym stopniu linii bocznej prostej (kuzyn i kuzynka). Przeszkoda pokrewieństwa ma za zadanie ochronę zrodzonych w przyszłości dzieci, ponieważ zbyt duża bliskość osób spokrewnionych wpływa negatywnie na rozwój i zdrowie potomstwa.
10. Przeszkoda powinowactwa (KPK, kan. 1092). Polega na bliskości osób, jednakże nie na podstawie „krwi”, lecz zawartego ważnie małżeństwa, nawet niedopełnionego. Przeszkoda ta występuje między mężem a krewnymi żony oraz między żoną a krewnymi męża. Pochodzenie tej przeszkody wynika z prawa kościelnego, dlatego można uzyskać od niej dyspensę od ordynariusza miejsca.
11. Przeszkoda przyzwoitości publicznej (KPK, kan. 1093). Powstaje z małżeństwa nieważnie zawartego po rozpoczęciu współżycia lub z konkubinatu: notorycznego albo publicznego. Przeszkoda przyzwoitości publicznej powoduje nieważność zawieranego małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną a krewnymi kobiety oraz kobietą a krewnymi mężczyzny. Przeszkoda ta jest z ustanowienia kościelnego, dlatego można uzyskać od niej dyspensę od ordynariusza miejsca. Przeszkoda nie ustaje poprzez przerwania pożycia przez strony, lecz z momentem uzyskania dyspensy od kompetentnej władzy kościelnej uprawnionej do dyspensowania od przeszkody przyzwoitości publicznej. 12. Przeszkoda pokrewieństwa prawnego (KPK, kan. 1094). Występuje u osób bliskich wskutek adopcji (przysposobienia). Przeszkoda powstaje w wyniku ważnej adopcji na podstawie prawa państwowego, na mocy której zachodzi przysposobienie, przez co osoba obca staje się względem osoby adoptującej i jego bliskich, krewnym synem lub córką. Dlatego nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa osoby związane pokrewieństwem prawnym w linii prostej oraz w drugim stopniu linii bocznej, tak jak przy przeszkodzie pokrewieństwa. Przeszkoda pokrewieństwa prawnego jest pochodzenia kościelnego, dlatego ustaje po otrzymaniu dyspensy od ordynariusza miejsca lub gdy zostanie rozwiązane przysposobienie. Należy jeszcze raz podkreślić, że przeszkody do zawarcia małżeństwa między kobietą i mężczyzną, które są w sprzeczności z prawem Bożym, nie mogą podlegać dyspensie. Dla części przeszkód ustanowienia kościelnego, prawodawca w uzasadnionych sytuacjach daje możliwość uzyskania dyspensy. Gdy zaistnieją wspomniane przeszkody małżeństwo nie może być ważnie zawarte. (KPK, kan. 1078)
o. Arkadiusz Mirosław Czaja OFM,
- doktorant z prawa kanonicznego, Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim im. Jana Pawła II