Gdy powstaje zarodek

Innym sposobem dostępu do komórek macierzystych jest proces klonowania. Polega on na pozbawieniu komórki jajowej jądra oraz umieszczeniu w to miejsce innego jądra dowolnej komórki somatycznej, czyli cielesnej, np. jądra komórki skórnej. Gdy powstały zarodek rozwinie się do fazy blastocysty, zostaje poddany takim działaniom jak opisano powyżej, a on sam ulega destrukcji.
Komórki macierzyste pozyskuje się również z hybryd, czyli klonów zwierzęco-ludzkich. Proces powoływanie do życia takiej istoty polega na enukleacji komórki jajowej zwierzęcej, czyli pozbawienie jej naturalnego jądra i wprowadzeniu w to miejsce jądra komórki ludzkiej. Powstały w ten sposób organizm wykazuje na ogół cechy ludzkiego DNA z pewnymi elementami substancji dziedzicznej zwierzęcej. Embrion ludzko-zwierzęcy w stopniu rozwoju blastocysty podlega takim samym procedurom pobrania masy wewnątrzkomórkowej, jak ma to miejsce w procesie tworzenia klonów czysto ludzkich.

Komórki macierzyste występują także w organizmach, które osiągnęły dojrzałość i pełne ukształtowanie. Znajdują się one na przykład w szpiku kostnym, krwi pępowinowej, mózgu, skórze, mięśniach, czy też w naczyniach krwionośnych. Komórki obecne w szpiku kostnym posiadają pluripotencjalną zdolność rozwojową. Pozostałe komórki różnicują się pod kątem miejsca ich lokalizacji. Tak, więc komórki macierzyste mięśnia sercowego mają zdolność do przekształcania się w kardiomicyty, czyli komórki serca; neuronowe w neurony, mięśniowe w mięśnie, nabłonkowe w komórki nabłonka (W. Korohoda). Ostatnio udało się jednak "cofnąć" potencjalność komórek somatycznych pochodzących z organizmów dorosłych, tak, że z komórek wyspecjalizowanych (skóry) uzyskano komórki macierzyste pluripotencjalne. 

Zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego

Podstawowy problem, jaki pojawia się w terapii z udziałem komórek macierzystych to niedostatek wiedzy jak skierować ich podział, aby przebiegał w stronę pożądanego rozwoju, tzn. aby regenerowały one np. uszkodzone tkanki lub narządy. Nieznajomość mechanizmu tych przekształceń niesie zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. W większości przypadków klinicznych w miejscu wszczepienia komórek rozwija się rak potworniak (A. Sikora). W związku z powyższym zalecana jest pewna ostrożność w podejmowaniu decyzji o zastosowaniu tego typu leczenia. Zastrzeżenie to nie dotyczy terapii, jakiej poddany zostaje organ lub tkanka przy zastosowaniu komórek macierzystych pochodzących z tego samego ustroju cielesnego. Wówczas nie istnieje ryzyko odrzutu przez organizm lub pojawienia się komplikacji na tle nowotworowym. Jednak uzyskanie materiału terapeutycznego z organizmu dorosłego było do niedawna jeszcze trudniejsze niż z komórek pochodzenia zarodkowego, co zniechęcało do ich stosowania. 

Wykorzystanie komórek macierzystych w świetle etyki

Idea posługiwania się komórkami macierzystymi w celu ratowania zdrowia i życia ludzkiego wydaje się być możliwa do zaakceptowania. Jednak należy podkreślić, iż nie wszystkie komórki macierzyste mogą być w ten sposób wykorzystane. Z punktu widzenia etyki personalistycznej terapeutyczne zastosowanie komórek macierzystych uzyskanych z organizmów dorosłych nie budzi moralnych wątpliwości. Posiadają one znacznie mniejsze możliwości różnicowania się niż komórki pierwotne, czyli totipotencjalne. W wyniku ich przekształceń nie może powstać nowa istota ludzka.

Nieco inaczej przedstawia się sprawa z komórkami pochodzącymi z zarodków. Połączenie dwóch gamet żeńskiej i męskiej daje początek życia nowej istocie ludzkiej. Mamy, więc do czynienia z odrębnym żywym organizmem na najwcześniejszym etapie jego rozwoju. Zgodnie z założeniami antropologii, czyli nauki o człowieku, embrion poczęty z ludzkich rodziców przynależy do gatunku homo sapiens, posiada, więc ludzki rodowód i ludzki kod genetyczny. Pobranie komórek zarodka, które jest równoznaczne z jego unicestwieniem, należy uznać za wysoce niemoralne. W takim przypadku mamy do czynienia z niszczeniem jednego istnienia ludzkiego po to, aby ratować zdrowie lub życie innego człowieka. Nie można uznać za słuszne argumenty mówiące, że korzysta się z zarodków tzw. nadliczbowych lub też uzyskanych metodą klonowania. Sposób, w jaki została powołania do życia nowa istota nie umniejsza jej statusu bycia jednym z członków rodzaju ludzkiego i jak każdy człowiek ma prawo do poszanowania swej godności i prawa do życia.    

Katarzyna Nowak