PRZYZWOITOŚĆ PUBLICZNA wymaga, aby mężczyźni i kobiety, żyjący ze sobą jak małżonkowie, a nie będący prawdziwym małżeństwem, po śmierci jednego z nich, nie żenili się ze wstępnymi i zstępnymi drugiej strony. Przeszkoda ta ma swoje źródło w bliskości osób powstałej z zawarcia nieważnego małżeństwa po rozpoczęciu życia wspólnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu lub związku cywilnego, w którym zaistniało współżycie cielesne. Według prawa kościelnego powoduje nieważność małżeństwa tylko w pierwszym stopniu linii prostej, między mężczyzną a krewnymi kobiety lub między nią a krewnymi mężczyzny (KPK, kan. 1093; KKKW, kan. 810 § 2). Przeszkoda przyzwoitości publicznej pochodzi z prawa czysto kościelnego, ma charakter trwały, tzn. nie ustaje przez zerwanie współżycia stron, udzielenie rozwodu cywilnego lub orzeczenie nieważności małżeństwa, lecz tylko przez uzyskanie dyspensy. W Kościołach Wschodnich przeszkoda ta powstaje ponadto z rozpoczętego życia wspólnego przez tych którzy usiłowali zawrzeć związek wobec urzędnika cywilnego lub szafarza akatolickiego (KKKW, kan. 810 § 1, n. 3).

 

PRZESZKODA POKREWIEŃSTWA PRAWNEGO powstającego z adopcji – według prawa kościelnego – wynika z faktu, że dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa cywilnego uważane są za dzieci tego lub tych, którzy je adoptowali (KPK, kan. 110). Przeszkodą są więc związani: przysposabiający oraz jego wstępni i zstępni z osobą przysposobioną, jak również rodzeństwo wynikające z adopcji (KPK, kan. 1094; KKKW, kan. 812). Przeszkoda pokrewieństwa prawnego ma pochodzenie kościelne. Według prawa kościelnego dokonana prawnie adopcja stanowi przeszkodę zrywającą w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej (KPK, kan. 1094). Przeszkoda pokrewieństwa prawnego - gdy są ku temu odpowiednie racje - może ustać: przez rozwiązanie stosunku przysposobienia, które przewiduje ustawa państwowa, jak również przez udzielenie dyspensy.

 

PRZESZKODA POKREWIEŃSTWA DUCHOWEGO występująca w KPK z 1917 r. (kan. 1079) nie została zapisana w obecnie obowiązującym KPK, czyli nie dotyczy wiernych Kościoła łacińskiego. Została natomiast uwzględniona w KKKW – dotyczy zatem należących do Katolickich Kościołów Wschodnich – zapisem: „Nieważnym czyni małżeństwo przeszkoda pokrewieństwa duchowego, która pochodzi z chrztu i zachodzi pomiędzy chrzestnym i osobą ochrzczoną oraz jej rodzicami (KKKW, kan. 811 § 1). Przeszkoda ta nie wynika z chrztu warunkowego, chyba, że asystował przy nim ten sam chrzestny (KKKW, kan. 811 § 2).

 

Podsumowując przeglądanie paragrafów dotyczących przeszkód małżeńskich zauważamy, że mogą one wynikać z naturalnego lub pozytywnego prawa Bożego (wtedy dotyczą wszystkich ludzi) albo z ustanowienia Kościoła (wówczas podlegają im tylko ochrzczeni, a ściślej tylko katolicy). Od przeszkód pochodzących z prawa Bożego, tj.: impotencji, pokrewieństwa w linii prostej i drugim stopniu linii bocznej, węzła małżeńskiego nie można uzyskać dyspensy. Dla Stolicy Apostolskiej jest zarezerwowane udzielanie dyspens od trzech przeszkód małżeńskich: święceń, wieczystego ślubu czystości złożonego w instytucie na prawach papieskich i małżonkobójstwa. Od pozostałych przeszkód pochodzenia kościelnego dyspensy może udzielić ordynariusz miejsca. W szczególnych przypadkach, tj.: wypadek naglący czy niebezpieczeństwo śmierci jednej ze stron pragnących zawrzeć małżeństwo, z uwagi na ich dobro duchowe, od szeregu przeszkód, zachowując przepisy prawa kanonicznego, dyspensować może także proboszcz lub inny kapłan czy diakon upoważniony do błogosławienia małżeństwa oraz spowiednik w zakresie wewnętrznym. Prawodawca przewiduje możliwość udzielenia dyspensy, jeśli domaga się tego poważna przyczyna, bowiem funkcja wymienionych wyżej przeszkód małżeńskich polega na ochronie dobra instytucji małżeństwa oraz dobra małżonków.