Sednem tej tajemnicy jest przywoływana już wielokrotnie powaga bytu człowieka w obliczu Boga. W rozdziale I debatowaliśmy nad tym, jak bardzo trudno jest ją uznać, przyjąć i szanować. U boku Nieskończonego Bytu Stwórcy jest miejsce dla, tak bardzo odmiennego od Niego, skończonego bytu stworzenia, które nawet wielbiąc Boga, niczego Mu nie dodaje.

 

Idąc dalej tym tropem, napotkamy podobne dylematy, jak wówczas, gdy próbujemy pogodzić kwestię predestynacji z wolnością człowieka. Nasza wolność nie jest w rzeczywistości niczym innym, jak najbardziej zdumiewającą konsekwencją owej powagi bytu człowieka. Nie neguje również wszechmocy, ponieważ sama z niej wypływa; pomimo wszystko nie jesteśmy zdolni do jednoczesnego dogłębnego kontemplowania boskiej natury oraz naszej wolności. Dlatego też pod wpływem swoistego instynktu zachowawczego nasz rozum opiera się zbyt dogłębnemu rozważaniu wszystkich przejawów prawdy (z wyjątkiem przypadku, gdy rozum po prostu rezygnuje z jednego z jej aspektów na rzecz innego).

 

Chciałbym w tym miejscu zaprotestować przeciwko podobnej bojaźliwości. Trzeba przecież, aby rozum cierpiał i umierał, aby móc wejść do chwały. Usiłując oszczędzić mu tej agonii, ponosimy ryzyko, że nie będziemy już mieć styczności ani z wszechmocą, ani z rozbrajającą delikatnością Bożej miłości. Przecież zarówno wszechmoc, jak i subtelność muszą być kontemplowane całościowo. Patrzmy zatem na wszechmoc Boga przez pryzmat Jego miłości, zgadzając się przy tym na całkowitą dominację Stwórcy nad naszą wolnością. Uznajmy też Jego niezaprzeczalną moc ocalenia nas, gdy On tego zapragnie, oraz oczyszczania naszych nieuporządkowanych dążeń.

 

Na tę delikatność Boga trzeba patrzeć wnikliwie, odwołując się do Jego zdumiewającego oblicza ukazanego nam w Biblii. Nie chodzi tutaj tylko o sprawiedliwość czy miłosierdzie. Reakcja Boga wobec grzechu wydaje się dużo bardziej zaskakująca i nie pozwala się zredukować ani do miłosierdzia, ani do sprawiedliwości, które w pewnym sensie mogą wydawać się obojętne.

 

Owa obojętność w sposób oczywisty przypomina stanowisko pewnych teologów, o których mówiliśmy wcześniej [72]. Według nich, kiedy Bóg karze, to znaczy, że kocha mniej niż wtedy, gdy okazuje miłosierdzie - koniec, kropka.

 

Na poziomie czysto teologicznym taka koncepcja wydaje się mocno dyskusyjna, gdyż Mądrość Boża udziela nam stopniowo owoców swojej miłości, a nie samej miłości, która w sercu Boga jest zawsze nieskończona. On ma tylko jedną miłość i z tego niewyczerpanego źródła jej nam udziela. Bóg jest niezmienny, co trudno pojąć, gdyż my wobec zmienności życia jesteśmy zmienni i doświadczamy różnych uczuć zarówno wobec ludzi, jak i Boga. Nasz stosunek do tej Jedynej Miłości przekształca się zatem w zależności od tego, jaką postawę w wolności wobec niej przyjmujemy.

 

Ale natychmiast po otwarciu Biblii natrafiamy na pojęcie Boga, który "kocha mniej", co można uznać za prawdziwą zdradę uczuć, których On zdaje się doświadczać w obliczu grzechu: bólu i gniewu. Niemożliwe jest przyjąć to Objawienie i karmić nim swoją modlitwę, jeśli jesteśmy przekonani, że grzesznik opiera się Bogu, gdyż On "kocha go mniej" niż wiernego sługę. Jeśli przeczytamy pod tym kątem teksty pieśni z liturgii Wielkiego Piątku, będziemy zmuszeni przyznać, że taka koncepcja podważa prawdę objawioną, i sprawia, że niemożliwe jest traktowanie poważnie miłości Boga do grzeszników. W rezultacie substytutem tej nieskończonej - ale szanującej wolność - bezbronnej i wrażliwej miłości ugodzonej w samo serce grzechem staje się jakaś mniejsza miłość, która w swoistym braku upodobania, czyli w obojętności, pozostawia grzesznika samemu sobie.

_________________________
 

[72] Por. przyp. 12.