Jak rozpoznać natchnienia Boże na modlitwie?

Jak możemy poznać głos Boży, Jego natchnienia na modlitwie? Skąd mamy wiedzieć, kiedy mówi do nas Pan Bóg, a kiedy dochodzą do głosu nasze własne potrzeby i odczucia?

Jest to pytanie nieco podobne do poprzedniego, choć podejmuje inny aspekt modlitwy. Jednym z zasadniczych celów modlitwy jest właśnie rozeznawanie "różnych poruszeń, które dzieją się w duszy: dobrych, aby je przyjmować" i wcielać w życie, "złych zaś, aby je odrzucać" i pokonywać w sobie (Św. Ignacy Loyola, Ćwiczenia duchowe = Ćd 313). Bez rozeznawania duchowego jesteśmy narażeni na uleganie iluzji duchowej. Natchnienia - odczucia wewnętrzne mogą pochodzić bowiem nie tylko od Pana Boga, ale także od nas samych: z naszych nieuporządkowanych ludzkich potrzeb i pragnień, którymi łatwo może posłużyć się zły duch. I tak na przykład niezgodę na siebie, poczucie niższości, brak odwagi życiowej możemy łatwo pomylić z pokorą i uległością wobec Boga.

W wielu sytuacjach nie jest rzeczą prostą rozeznać, skąd pochodzą nasze wewnętrzne odczucia. Potrzebna jest niezwykła wprost przejrzystość wewnętrzna, aby móc wyraźnie odróżnić natchnienie Boże od odruchów emocjonalnych, płynących z naszych nieoczyszczonych potrzeb i pragnień. By móc dobrze zbadać wewnętrzne odczucia i natchnienia trzeba nabierać do nich dystansu oraz rozeznawać je zarówno w dialogu z osobą doświadczoną w sprawach duchowych, jak również w dialogu z Bogiem.

Natchnienia wewnętrzne, które pochodzą od Boga, łączą się zawsze z wielką wewnętrzną wolnością, nie zniewalają człowieka i nie determinują jego działania, nawet jeżeli są bardzo wyraźne i mocne. Bóg zawsze szanuje ludzką wolność. Natchnienia Boże są pewnym wewnętrznym zaproszeniem Pana Boga do wejścia z Nim w intymny dialog. Natomiast odczucia wypływające wyłącznie z nieuporządkowanych potrzeb człowieka, z jego konfliktów i zranień, charakteryzują się swoistym przymusem psychicznym, który zniewala i gwałci ludzką wolność. Wolność wewnętrzna wobec natchnień jest więc jednym z najważniejszych kryteriów dla rozeznania ich autentyczności.

Innym bardzo ważnym kryterium dla rozeznania naszych natchnień i głosów wewnętrznych są konkretne owoce codziennego życia, jakie one w nas rodzą. "Dobre drzewo" naszych natchnień nie może rodzić złych owoców, a "złe drzewo" nie może rodzić dobrych (por. Mt 7,17). Złymi owocami naszych natchnień mogą być: niepokój, niecierpliwość, gniew, zazdrość, sądzenie bliźnich, niechęć i nienawiść do innych (por. Ga 5,20-21). Dobrymi zaś owocami są: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wytrwałość, łagodność, opanowanie (Ga 5,22), odczucie wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem.

Rozeznawania duchowego naszych wewnętrznych odczuć i natchnień uczymy się stopniowo i powoli. Stąd też potrzebna jest nam cierpliwość. Dobrą rzeczą jest też korzystanie z pomocy osoby roztropnej i doświadczonej duchowo, którą nie zawsze musi być kapłan. Taka pomoc jest szczególnie ważna wówczas, kiedy rozeznajemy natchnienia odnoszące się do trudnych i ważnych spraw, na przykład wyboru drogi życiowej. Trzeba nam także często modlić się o światło do dobrego rozeznania duchowego. Rozeznanie to jest bowiem nie tylko owocem naszego duchowego wysiłku, ale także działania łaski.

Jeżeli z uwagą rozeznajemy nasze duchowe natchnienia, odróżniając je od impulsów wynikających z nieuporządkowania wewnętrznego, możemy mieć moralną pewność, iż nasza modlitwa jest rzeczywistym dialogiem z Bogiem, a nie tylko bezowocnym monologiem na wzór faryzeusza modlącego się w świątyni (por. Łk 18,11nn).